Wikipedia:Utwählt Artikel dissen Maand/2017
2017[Bornkood ännern]
Januar[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Donald John Trump [Utspraak: dɒnəld d͡ʒɒn trʌmp] (* 14. Juni 1946 in Queens, New York City) is en US-amerikaanschen Unnernehmer. He weer Kannedat vun de Republikaners bi de Wahlen to'n US-Präsidenten 2016. Dor hett he, vun de meisten Umfragen unverwacht, gegen Hillary Clinton vun de Demokraten bi wunnen un is an'n 9. November 2016 to'n 45. Präsidenten vun de USA wählt wurrn. In sien neet Amt inföhrt weern schall he an'n 20. Januar 2017.
|
 n Ploatsnoambred is n bred dij bie de iengaang van n ploats staait. Onder de ploatsnoam staait de noam van de gemainte woar of de ploats ien ligt, behaalve as de ploatsnoam liek is aan gemaintenoam. n Ploatsnoambred betaikent ook aaltieds n maximumsnelhaid van 50 km/u, môr voak wordt der veur de dudelkhaid nog n verkeersbred mit de maximumsnelhaid onder n ploatsnoambred zet. Sums wordt der toch n hogere toustoane snelhaid aangeven, bieveurbeeld op rondwegen. |
Febrar[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Cadmium (lat.: cadmia un greek.: kadmeia för Galmei) is en cheemsch Element, dat to de Övergangselementen höört un dat Atomteken Cd hett. Dat Metall Cadmium hett de Atomtall 48 un steiht in dat Periodensystem in de 2. Nevengrupp (12. Grupp na de IUPAC) un in de 5. Period. Cadmium weer 1817 unafhangig vunenanner von Friedrich Stromeyer un Carl Samuel Hermann in verunreinigt Zinkcarbonat opdeckt. Stromeyer harr markt, dat sik dat bi’t hitt maken verfarven de, wat bi dat reine Zinkcarbonat nicht passeert is. Cadmium is meist 100 Johren lang blots in Düütschland wunnen worrn.
|
 n Baskisk (selv segt de spreakers Euskara, wat se uutsprekt as [[eus̺ˈkaɾa]]) is de språke van et baskenvolk. Et wördt küerd in et Baskenland, ne streake in noordoust Spanje en süüdwest Frankryk. Sou'n 25,7% van alle basken kan et, en se spreaket et in alle deylen van de streake (665.800 van de 2.589.600). As et geyt oaver in wat vöär deylen van Spanje en Frankryk as se baskisk küert, reakent se dree olde provincys in Frankryk en veer in Spanje. Modersprekkers woanet in een aneyneslöäten gebeed, wat besteyt uut deylen van de spaanske Selvstürende Gemeenskappen van et Baskenland en Navarre, en in et westen van et franske département van de Atlantiske Pyreneen. De baskiske Selvstürende Gemeynskap is ne ambtelike eynheyd binnen et tweylandelike etnografiske Baskenland, med dår by in ereakend, de spaanske provinsys Biskaye, Gipuzkoa en Álava, dee beståt as afsünderlike politik-ambtelike streaken. |
März[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Hugenotten is en Naam, den in dat 16. un 17. Johrhunnert de Protestanten in Frankriek kregen hefft. Dat is nich ganz klaar, wo düsse Naam vun her kummt. Tomeist warrt annahmen, dat he ut de franzöösche Utsprake vun dat düütsche Woord „Eidgenossen“ afstammen deit. „Eedgenoten“ weer de Ökelnaam för de Swiezer, un veel Städer in de Swiez sünd dormols protestantsch ween.
|
 Bokmål ([ˈbuːkmɔːl], let. "booksproake") is ene van de twee offisjele Noorske geskreewne standaardsproakn. n Aandern is Nynorsk. Bookmoal wörd duur 85-90% van de Noorske bevölking gebroekt en wörd t meest an sproaklearders eleard. Bookmoal wörd beheard duur de Noorse Sproakroad (Språkrådet). Dr is ne wat beheuldendere skriefwieze, dee't ze Riksmål neumt. Disse wörd beheard duur de nit-oawerheaidgesteurde Noorske Akademie vuur Sproake en Literatuur. De eerste Bookmoalskriefwieze wör offisjeel annömn in 1907 oonder de naam Rieksmoal, noa at dr verskilnde veraanderings warn toopast seend 1879. De bedeankers van de veraandering warn Marius Nygaard en Jonathan Aars.t Was ne anpassing van geskreewn Deens, wat al regelmoatig wör gebroekt seend Noorweagn oonder Denemaarken heurdn. t Wör an epast umdet de Noorske stadse heugere volksklasse n soort mengsproake har oontwikkeld, dee't bekeand steet as Dano-Noorsk, vuural in de heuwdstad Oslo. Doo't de grote konservatieve kraante Aftenposten de nieje skriefwieze har an enömn in 1923, wör de Deense skriefwieze zowat nit mear gebroekt. Tiedns ne stemming in t Lagting, t Legerhoes van t Noorske parlemeant, wun de naam Bokmål t met eenn stem van Dano-Noorsk. |
April[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Ella Jane Fitzgerald (* 25. April 1917 in Newport News, Virginia; † 15. Juni 1996 in Beverly Hills, Kalifornien) weer en US-amerikaansch Jazz-Singerin Ella Fitzgerald is in Yonkers dicht bi New York upwussen un weer siet hör veerteihnst Levensjohr as Vullwaise up sück alleen stellt. Hör Debüt as Singerin geev se mit 17 Johren in dat legendäre Apollo Theater in Harlem; dat Apollo Theater hett regelmatig Amateurwettbewarfen maakt, vun de se een winnen dee. Oorsprünglich wull se bi dissen Talentwettbewarf as Danzerin uptreden, weer aber vörher so upgereegt, dat hör de Knee zittern deen un se denn lever en Leed sung.Fitzgerald wurr doruphen 1935 vun Chick Webb in sien Big Band engageert. 1936 nehmen se mit „Love and Kisses“ en eerst Plaat up; 1938 harrn se en Nummer-Een Hit: Dat fröhliche A Tisket A Tasket – eegentlich en Kinnerleed – hett hör mit Chick Webb to'n Star maakt.
|
Mai[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Dat Slott Gothenborg is en Slott ut de Tied von de Renaissance in Gothenborg (Landkreis Stood). Nadem de Sweden an’t Enn von Dörtigjohrigen Krieg 1648 de Herrschop över Bremen-Veern övernahmen harrn, hett Königin Christina Hans Christoph von Königsmarck to’n Generalguvernör von Bremen-Veern maakt. Sien Seet as Guvernör weer Stood un in dat Naverdörp Lieth hett Königsmarck dicht bi de Kant von de Geest mit Utblick över de Masch von Oolland en Landslott boon laten. Dat Slott hett na Königsmarck sien Wief (Agathe von Leesten) den Naam Agathenburg kregen. Dor is plattdüütsch Gothenborg von worrn un disse Naam is denn ok op dat Dörp Lieth övergahn, dat denn blots noch Gothenborg nöömt worrn is.
|
Juni[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Johann Christian Friedrich Hölderlin (* 20. März 1770 in Lauffen an’ Neckar; † 7. Juni 1843 in Tübingen) tellt to de bedüüdendst düütsch Lyriker. Sien Wark nimmt in de düütsch Literatur üm 1800 en sülvstännig Stellung neben Weimarer Klassik un Romantik in. Hölderlin wurr 1770 in Lauffen an’ Neckar as Söhn vun den Klosterpleger Heinrich Friedrich Hölderlin (1736–1772) un de sien Ehefru, de Pfarrerdochter Johanna Christiana, boren Heyn (* 8. Juli 1748 in Frauenzimmern; † 17. Februar 1828 in Nürtingen), boren. As Hölderlin twee Johr old weer, is sien Vader storven. Hölderlin sien Moder hett 1774 Johann Christoph Gok (1748–1779), Wienhändler un later ok Börgermeester in Nürtingen heiraadt.
|
Juli[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 De Lüttje Seemöw(e) (Larus canus), up Platt ok Knüllenkieker, Letj Buur, Stormmöwe oder Störmmeew nömmt, is en Vagel ut de Familie vun de Möwen (Laridae). Dor hannelt sik dat um de lüttjeste Aart mank dat Geslecht Larus bi. Vorkamen deit se sunnerlich in de Matigen Zonen vun ganz Eurasien un over de Beringstraten weg in Noordamerika sien Noordwesten vun Alaska bit Zentralkanada. In Noordamerika sien Osten nümmt de noh verwandte Ringsnavelmöwe ehren Platz in, de ehr bannig lieken deit, avers en beten grötter is. De amerikaansche Unneraart warrt vun de wecken Schrievers ok as egen Aart ankeken.Bröden deit de Lüttje Seemöwe meist in lüttje Kolonien vun bit hen to 50 Paare, man dat gifft hen un wenn an de Küsten ok gröttere Kolonien mit en paar dusend Paare. Dat Nest warrt meist up’e Eer boot, man dat kann ok mol höger anleggt wurrn. Af un an warrt dat ok up en Boom anleggt. As de meisten Möwen fritt ok düsse Aart allens. Bröden deit se meist an de Waterkant, man ok an Ströme, in Moor un Brook in’t Binnenland siedelt se sik an. In Europa blievt de Möwen in’n Winter in de Brödelgemarken oder wannert man just en lüttjen Weg wieter. In de annern Regionen treckt se avers regelmotig wieter weg. De Vagels ut Middel- Eurasien treckt na Süüdwesten to un staht over Winter to’n Deel in de Gemarken vun de ööstliche Middellannsche See. De Bestand vun de Lüttje Seemöwe hett in Europa in dat 20. Johrhunnert bannig tonahmen, is avers tolest en beten achterut gahn. In Gefohr is de Aart avers nich.
|
August[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 De Lütt Voss (Aglais urticae; Syn.: Nymphalis urticae) is en Bottervagel (Dagfalter) ut de Familie vun de Eddelfalter (Nymphalidae). De Naam Aglais urticae leit sück af vun lat. Aglaie, oder greeksch Aglaia / Ἀγλαΐα = „Glanz“, „Pracht“, de jüngsten vun de dree Grazien un lat. urtica, de Netel un beschrifft de fien Gestalt as ok de Brennnetel as Futterplant. De wurr dorum ok faken Nesselfalter nömmt..
|
September[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 De Geschicht vun de Free Hansestadt Bremen is vun de Hanse, vun den Hannel un Seefohrt as ok von dat Streven nah Sülvständigkeit präägt. Grünnt wurrn is de Stadt Bremen in de Tiet vun Karl den Groten an dat Enn vun dat 8. Johrhunnert. 782 warrt de Naam vun Bremen to'n eersten Mol in en Urkunn upschreven. Dat weer, as en Preester, de Gerwal heten dö, dor dootslahn wurrn is. De eersten Hüser leegen up de Düün, wo hüdigendags de Dom, dat Rathuus un de Marktplatz up to finnen sünd. De Düün weer um un bi 10m höger, as de Werser, wenn se Hoochwater harr. Al in dat fröhe Middelöller seet en Bischop in Bremen. De eerste Bischop weer Willehad ut Northumbria.
|
Oktober[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Martin Luther (* 10. November 1483 in Eisleben; † 18. Februar 1546 in Eisleben) weer een düütschen Reformator. Siene Öllern hefft em den Namen Martin geven, na den Hilligen Martin vun Tours, de jümmers up'n 10. November sienen Dag hett. Dat warrt seggt, dat Luther up'n 31. Oktober 1517 siene 95 Thesen an de Döör vun de Slottkarken to Wittenbarg anslahn harr.
|
November[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 Steekmuggen (Culicidae) sünd en Familie mank de Insekten (Insecta). Dor höört se to de Ornen vun de Tweeflunken (Diptera), un dor nu wedder to de Unnerornen vun de Muggen mit to. In de ganze Welt gifft dat bi 3.500 Aarden vun Steekmuggen. In Europa leevt dor 104 Aarden vun, meist all vun düsse sünd ok in Middeleuropa to finnen. De Seken bi de Steekmuggen hefft sunnerliche Mundwarktüge, dor könnt se mit dör de Huud vun ehre Weerte dörsteken un Blood sugen. Se bruukt de Proteine, de se bi dat Bloodsugen upnehmen doot (sunnerlich Hämoglobin un Albumin), un dat Iesen, dat dor in sitten deit (ut Porphyrin-Tosamenslüsse as Häme), for de Produktschoon vun Eier.
|
Dezember[Bornkood ännern]
| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
Nedderlandsch-neddersassische Wikipedia: „Artikel van de maond“ |
|---|---|
 De Beteknung Hillig Land (hebrääsch:ארץ הקודש Éreẓ haQodeš, Latiensch: Terra Sancta, greeksch: Άγιοι Τόποι Hagioi Topoi, araabsch: الأرض المقدسة, DMG al-Arḍu l-Muqaddasa) is en allgemeen-religiöös Beteknung för de historsch geografische Region Kanaan bzw. Palästina. Se bedrapt Rebeeden vun religiös Wichtigkeit för de monotheistischen abrahamitischen Religionen Jodendom, Christendom, Islam un Bahaismus. En Deel vun de Hilligkeit vun disse Region kummt vun de religiöös Wichtigkeit vun Jerusalem un sien Bedüüden as dat Loovt Land, dat Abraham un dat Volk Israel luut Olt Testament vun Gott verspraaken wurr.
|