Wikipedia:Utwählt Artikel dissen Maand
Utwählt Artikels
De utwählt Artikel wiest up de Höövdsied jeden Maand enen besunners goden oder nee’en Artikel uut de plattdüütsche Wikipedia. Den eersten utwählten Artikel geev dat in’n Februar 2008. De nedderländsch-neddersassische Wikipedia is al enen Maand froher anfungen, dat se daar enen „artikel van de maond“ för de Höövdsied uutsöken.
In beiden plattdüütschen Verschonen stünnen lange Tied jeden Maand de „utwählt Artikel“ un de „artikel van de maond“ up den Höövdsieden. Sied Enne 2014 geev dat up de plaatdüütsche Wikipedia kenen meer, de den nedderländsch-neddersassischen Artikel aktuell holen dee. In de Tied harr plattdüütsche Wikiepdia faken alleen enen roden Lenk statts enen Artikel uut de nedderlandsch-neddersassische Wikipedia up de Höövdsied to staan. Sied Dezemebr 2015 stünn de nedderlandsch-neddersassische Artikel nich meer up plattdüütsche Höövdsiede. Van Mai 2016 weer ook de plattdüütsche „utwählt Aritkel“ up de nedderländsch-neddersassische Höövdsied weg. In’n März 2017 het de nedderlandsch-neddersassische den letsten „Artikel van de maond“ uutwählt. Vun de Tied af stünn gaar keen Artikel meer up de nee designte Höövdsied daar. Nu givt dat alleen noch de „utwählt Artikel“ up de plattdüütsche Wikipedia.
Unner staat de „utwählt Artikels“ uut dat Jaar 2025. In’n Archiv find sik froher „utwählt Artikels“ un „artikels van de maond“. Enen nee’en „utwählt Artikel“ kannst du hier vöörslaan.
2025
[Bornkood ännern]| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
 De Republiek Sudan (araabsch: جمهورية السودان, DMG Dschumhūriyyat as-Sūdān) is en Staat in Noordoost-Afrika an dat Rode Meer. Se grenzt in’n Norden an Ägypten un Libyen, in’n Westen an Tschad, in’n Süüdwesten an de Zentraalafrikaansche Republiek, in’n Süden an’n Süüdsudan un in’n Osten an Äthiopien un Eritrea. Dat Land is mit mehr as 1,8 Mio km² um un bi fiev mol so groot, as Düütschland. Dor is de Sudan dat drüttgröttste Land in Afrika mit. Bit to de Unafhängigkeit vun'n Süüdsudan an'n 9. Juli 2011 weer de Sudan dat gröttste Land in Afrika. Dor leevt bi 48,1 Millionen Inwahners (Stand:2021). De Amtsspraken sünd Engelsch un Araabsch. De Hööftstadt vun'n Sudan is Khartum.
|
Februar
[Bornkood ännern]| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
 Karl Ernst Adolf Anderssen (* 6. Juli 1818 in Breslau; † 13. März 1879 ok dor) weer een düütschen Schachmeester. As he negen Johr old weer, hett he dat Schachspeel van sien Vader lehrt, he weer denn in sien Jöögd een temelk goden Speler, aber he hett eerst 1837 sien Abitur maakt un denn Mathematik un Philosophie studeert. Nahdem he sien Staatsexamens afleggt harr, gung he 1848 nah een Probejohr an dat Friedrichs-Gymnasium in Breslau, as Huus-Schoolmeester nah Pommern. Van dor ut gung he faken nah Berlin, üm dor Schach to spelen. Dor lehr he de good Spelers kennen. De Berliner Schachsellschop hett hüm denn bold ok noch de Redaktschoon van de "Schachzeitung" up'd Oog drückt, de 1871 in "Düütsche Schachzeitung" umnöömt wurrn is und hüdtodag noch besteiht. Mit sien Schachkarriere gung dat ober all 1848 los, as he tegen Daniel Harrwitz unentscheden speelt hett. 1851 hett he an dat eerste Turnier van de nee Schachgeschichte in London deelnommen - un wunnen. Howard Staunton un Lionel Kieseritzky hörrn to de Spelers, de achter hüm leegen. In dat glieker Johr hett he Johann Jacob Löwenthal in en Wettstriet mit 5:2 slahn. Denn geev dat 1858 in Paris de inoffizielle Weltmeesterschapskamp tegen Paul Morphy. De hett he denn aber doch düütlich verloren. Twee Partien kunn he winnen un twee Remis hollen, aber Morphy wunn söben. Aber Anderssen bleev wiederheen en starken Speler. 1862 in London wurr he weer Eerster. Louis Paulsen, Wilhelm Steinitz, Joseph Henry Blackburne un annern bleven achter hüm.
|
März
[Bornkood ännern]| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
 Jules Verne [ʒyl.ˈvɛʁn] (* 8. Februar 1828 in Nantes; † 24. März 1905 in Amiens) weer en franzöösch Schriever vun Reis- un Aventüür-Romanen.
As Student in Paris begünn he to schrieven un harr Kontakt to de Welt vun de Literaten, ünner annern to Alexandre Dumas père un to den sien Söhn Alexandre Dumas fils, mit de he befrünnt weer. He bleev no Afsluss vun sien Studium 1849 in Paris un versöök sik as Bühnenautor in verscheden Genres, vun de Tragödie bet to Librettos. 1851 weer in en literaarsch Tietschrift sien eerst vertellen Text apentlich maakt. Den sien Thema 'Seefohrt un Reisen' lett Verne nich mehr loos, ofschoonst he noch wieder ok Librettos, Kummedien un Vertellsels mit ganz annere Thematik schreev. 1855 keem sien eerst Reis- un Aventüürroman Un hivernage dans les glaces rut.
|
April
[Bornkood ännern]| Plattdüütsche Wikipedia: „Utwählt Artikel“ |
 Insekten (latiensch: Insecta, up Platt in de wecken Dialekte ok Budden oder Tieken) sünd de Klass vun de Liddfööt (Arthropoda), wo dat de meisten Aarden vun gifft. Överhaupt is dat vun all Deerter de Grupp mit de meisten Aarden. Tominnst 80% vun al Deerter höört dor to. Dat sünd oorntlich wat över een Million Aarden. Man dat warrt annahmen, dat sünnerlich in de Tropischen Regenwolden Millionen vun Aarden noch gor nich bekannt sünd. As Fossil finnt sik Insekten to’n eersten Mol in dat Eerdtietöller vun dat Devon. Dat is bi 400 Millionen Johre her. De Naam „Insekt“ kümmt ut de Latiensche Spraak. Dor heet dat „insectum“. Dat kümmt vun „in-secare“ = „insnieden“ un bedutt denn so veel, as „(Deert,) wat insneden is“. Dat hett to kriegen mit de verscheden Delen vun dat Lief, de düütlich vun’anner afscheedt sünd. Dat Latiensche Woort is en Lehnöversetten vun dat ooltgreeksche éntomon = „Insekt“ (vun entémnein = „insnieden“). Vun deswegen heet de „Insektenkunn“ mit dat Fachwoort ok Entomologie. Dat plattdüütsche Woort „Karvdeert“ is nu wedder översett ut dat Hoochdüütsche „Kerbtier“. Dat hett de düütsche Schriever Philipp von Zesen upbröcht.
|