Soltau
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Soltau (Mehrdüdig Begreep).
| Wapen/Flagg | Koort | |
|---|---|---|
|
|
| |
| Basisdaten | ||
| Inwahners: | ||
| Hööchd: | 59 m över NN | |
| Postleettall: | 29614 | |
| Vörwahl: | 05191 | |
| Geograafsche Laag: | Koordinaten:52° 59′ N, 9° 51′ O52° 59′ N, 9° 51′ O | |
|
| ||
Soltau (hoochdüütsch Soltau) is de Hauptoort von de Gemeen Soltau in’n Landkreis Heidkreis, Neddersassen. De Oort hett 1388 de Stadtrechten kregen.
De Hauptoort alleen ahn de Dörper, de to de Gemeen mit tohöört, hett üm un bi 16.000 Inwahners.
Geografie[ännern | Bornkood ännern]
Soltau liggt in de Lümbörger Heid an de Steed, an de de Beek Soltau in de Böhm münnt.
De Naveröörd sünd Eenfrielingen, Woltern un Ahlften in’n Noorden, Friedrichseck un Dibbern in’n Noordoosten, Öön, Harber un Tiegen in’n Oosten, Abelbeck, Penzhoorn un Hebenbrock in’n Süüdoosten, Bassel, Teinderp, Imbrook, Messhusen un Dannhorn in’n Süden, Mittelstenderp un Willgen in’n Süüdwesten, Barmbrook un Leitzen in’n Westen un Wieden un Ellgen in’n Noordwesten.
Historie[ännern | Bornkood ännern]
Soltau kummt 986 as Curtis Salta toeerst in de Oorkunnen vör. Curtis is latiensch för Hoff. König Otto de Grote hett dat Good in Soltau an dat Stift Queddelnborg schenkt. Wohrschienlich hett de Johannis-Kark to düsse Tied al bestahn. Mit de Tied hett sik dor en Dörp billt, dat 1388 de Stadtrechten kregen hett.
1519 hett dat as Deel von de Hilmsser Stiftsfehd de Slacht bi Soltau geven, de as een von de letzten Ridderslachten gellt. De Oort von de Slacht weer aver meist teihn Kilometer in’n Noordwesten von Soltau.
In’n Eersten Weltkrieg sünd 180 Soldaten ut Soltau fullen oder vermisst un in’n Tweten Weltkrieg 751.[1][2]
Verwaltungsgeschicht[ännern | Bornkood ännern]
In de Franzosentied hett de Oort toeerst 1810 bet 1811 binnen dat Königriek Westfalen to de Mairie Soltau in’n Kanton Soltau höört un denn von 1811 bet 1814 to dat Franzöösche Kaiserriek ünner Napoleon un dor to de Mairie Soltau in’n Kanton Wasra.
De Oort weer vör 1852 binnen dat Förstendom Lümborg en egenstännige Stadt, de to keen Amt tohöört hett. In dat Johr 1852 is ut de Stadt un de Rebeden ümto (Amtsvaagdie Soltau-Fambossel) dat Amt Soltau billt worrn. Na 1885 is ut dat Amt de Kreis Soltau worrn. An’n 1. Oktober 1932 is de Kreis mit’n Kreis Fambossel tohoopleggt worrn, wat aver al to’n 1. Oktober 1933 wedder trüggännert worrn is, so dat de Kreis Soltau wedder bestünn. Eerst 1977 sünd de Kreise wedder tohoopleggt worrn un hebbt denn Landkreis Soltau-Fambossel heten. Soltau hett dorbi sien Status as Kreisstadt verloren. 2011 hett de Landkreis Soltau-Fambossel den ne’en Naam Landkreis Heidkreis kregen.
De Oort is an’n 1. März 1974 mit de Gemeenreform in Neddersassen mit 16 annere Gemenen (Ahlften, Brock, Deimern (mit Timmerloh un Harm), Dibbern (mit Friedrichseck un Hambossel), Harber, Hötzen, Leitzen, Marbossel, Meinern, Mittelstenderp, Mai, Öön, Teinderp, Wiegen, Wolten un Woltern) to de ne’e Gemeen Soltau tohoopslaten worrn.
Inwahnertall[ännern | Bornkood ännern]
| Johr | Inwahners |
|---|---|
| 1791[3] | 100 Füürsteden* |
| 1812[4] | 912 |
| 1824[5] | 81 Füürsteden** |
| 1848[6] | 1.692 Lüüd, 214 Hüüs |
| 1. Dezember 1871[7] | 2.316 Lüüd, 271 Hüüs |
| 1. Dezember 1885[8] | 2.827 Lüüd, 317 Hüüs |
| 1. Dezember 1905[9] | 4.861 Lüüd, 550 Hüüs |
| 1. Dezember 1910[10] | 5.156 |
| 1925[11] | 5.723 |
| 1933[11] | 6.746 |
| 1939[11] | 8.318 |
| 1950[11] | 14.560 |
- * plus 7 Füürsteden in de Vörstadt
- ** plus 77 Füürsteden in de Vörstadt
Religion[ännern | Bornkood ännern]
Soltau is evangeelsch-luthersch präägt un is opdeelt twüschen de Karkengemenen von de St.-Johannis-Kark un de Lutherkark. De Johannis-Kark is de öllere Kark, de Lutherkark is 1911 grünnt worrn. De Oort is ok Seet von’n Karkenkreis Soltau.
För de Kathoolschen is de Soltauer St.-Maria-von’n-hilligen-Rosenkranz-Kark tostännig.
Tosätzlich gifft dat in Soltau de Zionskark von de SELK, en neeapostoolsche Gemeen, en Gemeen von Jehova sien Tügen un en Moschee.
De Doden warrt op’n Stadtkarkhoff oder op’n Waldkarkhoff begraven. De Jöödsche Karkhoff is von 1721 bet 1926 bruukt worrn.
Wapen un Flagg[ännern | Bornkood ännern]
Dat Wapen von Soltau wiest op gollen Grund en rood Stadtdoor ut Backsteen mit dree Toorns un blaue Däcker. Op dat Door en blauen Lööw.
De Lööw kummt von dat Wapen von dat Förstendom Lümborg.
De Flagg von de Stadt is baven geel un ünnen blau. In de Midd is dat Wapen to sehn. Dat gifft aver ok en Version ahn Wapen.
Börgermeesters[ännern | Bornkood ännern]
Von üm un bi 1410 af an bestünn de Verwaltung von de Stadt Soltau ut een Börgermeester (proconsules) un dree annere Raadsmaten (consules). So harr dat woll bet in dat 19. Johrhunnert Bestand.[12]
Von 1946 bet 1974 harr de Stadt en Dubbelspitz ut en ehrenamtlichen Börgermeester un en Stadtdirekter as Baas von de Verwaltung.
- 1461–1474: Johan Meyer
- 1474–1476: Harmen Barnebroke
- 1476–1477: Hinrich Lakenmacher
- 1478–1481: Johan Meyer
- 1481–1485: Hinrich Lakenmacher
- 1485–1500: Diderik to Moide
- 1500–1536: Hans Smet
- 1536–1545: Henning Smet
- 1545: Hans Pentzhorn
- 1545–1549: Cordt Meyer
- 1549–1559: Peter Brümmerhoff
- 1559–1560: Jürgen Wolters
- 1560–1567: Ludtke Wischhof
- 1567: Otto von Kroge
- 1567–1568: Jürgen Wolters
- 1568–1570: Otto von Kroge
- 1570–1575: Ripke Pentzhorn
- 1575: Hinrich van Swolle
- 1575–1580: Hans Meyer
- 1580–1581: Otto von Kroge
- 1581–1589: Barthold von Alven
- 1589–1593: Hinrich Swulle
- 1593–1597: Hans Meyer
- 1597–1599: Diderik Schütte
- 1599–1604: Hans Meyer
- 1604–1609: Diderik Schütte
- 1609–1619: Henning Drewes
- 1619–1655: Hans Schütte
- 1655–1690: Albert Helberg
- 1690–1693: Hans von Minden
- 1693–1710: Johann Schütte
- 1710–1745: Heinrich Springhorn
- 1745–1750: Joachim Röders
- 1750–1768: Diedrich van Alven
- 1768–1784: Rudolf Thieling
- 1784–1802: Joachim Springhorn
- 1802–1815: Johann Wilhelm Bornemann
- 1815–1824: Carl Dietrich Dransfeld
- 1824–1825: Johann Wilhelm Bornemann
- 1825–1832: Johann Christian Röders
- 1832–1848: Carl Breiding
- 1848–1853: Eduard Weinlig
- 1853–1857: Daniel Bornemann
- 1857–1861: Andreas Springhorn
- 1861–1869: Andreas Ernst Albers
- 1869–1871: Daniel Bornemann
- 1872–1878: Johann Ferdinand Meyer
- 1878–1884: Carl Hümme
- 1884–1887: Friedrich Freudenthal
- 1887–1896: Alfred Wilhelm Eduard Carl Lüning
- 1896–1904: Viktor Pfeiffer
- 1904–1909: Rudolf Picker
- 1909–1913: Fritz Scheel
- 1913–1945: Willy Klapproth
- 1945–1946: Werner Peterssen
- 1946–1948: Hermann Wilkens
- 1948–1972: Hartwig Lindloff
- 1972–1974: Wolfgang Buhr
För de Börgermeesters na 1974 kiek bi Gemeen Soltau.
Stadtdirekters[ännern | Bornkood ännern]
- 1946–1951: Werner Peterssen
- 1951–1956: Paul Müller
- 1957–1971: Friedrich Peters
- 1971–1974: Jürgen Fenner
För de Stadtdirekters na 1974 kiek bi Gemeen Soltau.
Ehrenbörgers[ännern | Bornkood ännern]
Düsse Lüüd hebbt in Soltau dat Ehrenbörgerrecht kregen:
- Eduard Röders, Fabrikant, an’n 3. November 1912
- Wilhelm Röders, an’n 29. August 1937
- Otto Telschow, Nationalsozialist, an’n 29. August 1937, aferkannt an’n 13. Februar 2014
- Otto Röders, Fabrikant, 1961
- August Röders, Fabrikant, 1963
De Gemeen Soltau hett later noch mehr Lüüd to Ehrenbörgers maakt.
Kultur[ännern | Bornkood ännern]
En Gedenktafel för de Fullenen ut’n Weltkrieg un en Gedenkbook för de Fullenen ut’n Tweten Weltkrieg finnt sik in Soltau in de Johannis-Kark.
In dat Ole Raadhuus in Soltau sitt vondaag dat Stadtarchiv un de Freudenthal-Sellschop. De Stadtbibliothek is in de Waldmöhl ünnerbrocht.
De Park Breidingsgoorn liggt an’n Süüdrand von Soltau.
Museums[ännern | Bornkood ännern]
In Soltau gifft dat en Speelmuseum un dat Museum Soltau över de Geschicht von Soltau un de Lümbörger Heid ümto. Dat Felto – Filzwelt Soltau hett den Stoff Filt as Thema un dat Soltauer Soltmuseum dat Solt, wat ut den Beek Soltau wunnen worrn is.
Partnerschoppen[ännern | Bornkood ännern]
Soltau hett 1971 en Partnerschop mit Coldwater in de USA opboot un 1972 mit Laon in Frankriek. Düsse Partnerschoppen sünd 1974 an de Gemeen Soltau övergahn, de later ok noch tosätzliche Partnerschoppen slaten hett.
Verenen[ännern | Bornkood ännern]
De Sportvereen MTV Soltau is an’n 8. Juni 1864 grünnt worrn un de SV Soltau 1912. De Schüttengill Soltau geiht trügg op de Börgerwehr Soltau, de 1468 toeerst in de Stadtböker vörkummt. De Gill as Schüttenvereen in sien hüdige Form hett sik aver eerst in dat 18. Johrhunnert billt.
Weertschop un Infrastruktur[ännern | Bornkood ännern]
Soltau hett en egene freewillige Füürwehr, de an’n 1. Dezember 1868 grünnt worrn is. Dat Kreiskrankenhuus Soltau liggt an’n Ööner Weg.
Verkehr[ännern | Bornkood ännern]
Dör Soltau löppt de Bundsstraat 71, de in’n Noordwesten över Wiegen un Levern na Neenkerken un wieder na Rodenborg geiht un in’n Oosten över Tiegen un Hötzen na Munste un wieder na Ülzen. In’n Süüdwesten föhrt de Landsstraat 163 över Willgen na Derpmark un Fambossel. In’n Noorden geiht de Kreisstraat 1 (fröher Deel von de B 3) över Woltern na Häbe, an Snevern langs un op Bookholt to. De K 2 föhrt in’n Noordoosten na Harm un Bissen, de K 48 in’n Süüdoosten na Lührsbockel (geiht dor as B 3 wieder), de K 13 in’n Süden na Dannhorn, Messhusen un Marbossel un de K 16 in’n Westen na Leitzen un Frielingen.
De nächste Autobahn is de Autobahn 7 (Afsnidd Hamborg–Hannover). De Opfohrten 44 Soltau-Oost un 45 Soltau-Süüd doot all beid so fiev bet söss Kilometer in’n Oosten/Süden von Soltau liggen.
De Bahnhoff Soltau liggt an de Bahnlien Uelzen–Langwedel (Amerikalien) un an de Heidbahn von Hannover na Bookholt.
Ünnernehmens[ännern | Bornkood ännern]
Soltau is Seet von de Kreisspoorkass Soltau. Bet 2008 harr ok de Volksbank Lümbörger Heid ehren Seet in Soltau, de denn aver na Lümborg wesselt is. De Standoort von de Volksbank is nu en normale Filiaal.
As Daagbladd kummt in Soltau siet 1864 de Böhme-Zeitung rut. Tosätzlich gifft dat as kostenlose Wekenbläder Mittwoch aktuell un den Heide-Kurier.
Freetied[ännern | Bornkood ännern]
Baden kann een in de Soltau-Therme. De Heide-Park liggt en beten buten de Stadt.
Scholen[ännern | Bornkood ännern]
Soltau hett dree Grundscholen, dat Gymnasium Soltau, een Oberschool, een Förderschool un de Beroopscholen Soltau.
Literatur[ännern | Bornkood ännern]
- Wolfgang Bargmann: Die Siedlung Soltau in der niedersächsischen Geschichte: Band I. Von der germanischen Siedlung bis zum Dreißigjährigen Krieg. Mundschenk, 2003, ISBN 3-933802-09-1
- Wolfgang Bargmann: Die Stadt Soltau in der Niedersächsischen Geschichte: Band II. Vom Dreißigjährigen Krieg bis zum Ende des Ersten Weltkrieges 1620 bis 1919. 2005, ISBN 3-933802-14-8
- Wolfgang Bargmann: Die Stadt Soltau in der Niedersächsischen Geschichte: Band III. Vom Ende des Ersten Weltkriegs 1918 bis zum Beginn der zweiten Phase der Stadterneuerung Anfang 2009. 2009, ISBN 978-3-933802-19-4
- Wilhelm Schaeffer: Geschichte der Stadt Soltau. Stadtverwaltung Soltau, Soltau 1937
Footnoten[ännern | Bornkood ännern]
- ↑ Onlineprojekt Gefallenendenkmäler
- ↑ Onlineprojekt Gefallenendenkmäler
- ↑ Christoph Barthold Scharf: Statistisch-Topographische Samlungen zur genaueren Kentnis aller das Churfürstenthum Braunschweig-Lüneburg ausmachenden Provinzen. Meier, Bremen 1791, Sied 213
- ↑ Albrecht Friedrich Ludolph Lasius: Der französische Kayser-Staat unter der Regierung des Kaysers Napoleon des Großen, im Jahre 1812, Band 1. Kißling, Ossenbrügge 1813, Sied 115
- ↑ Curt Heinrich Conrad Friedrich Jansen: Statistisches Handbuch des Königreichs Hannover. Hannover 1824, Sied 566
- ↑ Friedrich Wilhelm Harseim, Carl Schlüter: Statistisches Handbuch für das Königreich Hannover. Schlütersche Hoffbookdruckeree, Hannover 1848, Sied 113
- ↑ Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. Berlin 1873, Sied 92
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885. Verlag des Königlichen statistischen Bureaus, Berlin 1888, Sied 101
- ↑ Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905. Verlag des Königlichen statistischen Landesamtes, Berlin 1908, Sied 152
- ↑ Inwahnertallen op gemeindeverzeichnis.de
- ↑ a b c d Inwahnertallen op verwaltungsgeschichte.de
- ↑ Stadtarchiv Soltau #485B, #486B un #809B