19. Dezember
De 19. Dezember is de 353. Dag in’n Gregorianschen Klenner oder de 354. Dag in Schaltjohren.
| Dezember | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wat passeert is
[ännern | Bornkood ännern]Politik un Sellschop
[ännern | Bornkood ännern]- 1154: Hinrich II. warrt kröönt to'n König vun England
- 1187: Paolo Scolari wurrd Paapst un nimmt de Naam [[Clemens III. (Paapst)]Clemens III.]] an
- 1692: De Hertog Ernst August vun Bronswik-Lünborg-Calenbarg warrt neegte Kurförst in’t Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon. Dör Tohopenleggen vun sien Herrschopsrebeden entsteiht dat Kurförstendom Hannober.
- 1741: Ahn Achten vun den Öösterrieksch Arvfolgkrieg warrt in Prag Karl I. Albrecht vun Bayern to’n Böhmschen König maakt.
- 1842: De USA acht de Unafhangigkeit vun Hawaii.
- 1909: De Footballvereen Borussia Düörpm wurrd grünnd.
- 1924: In Hannober warrt Fritz Haarmann to'n Dode verordeelt. He harr 24 Minschen an'e Siet maakt
- 1941: Adolf Hitler övernimmt in’n Tweeten Weltkrieg an Steed vun den entlaaten Generalfeldmarschall Walther von Brauchitsch den Böverbefehl över de Wehrmacht.
- 1984: Mit River Raid warrt dat eerste Videospeel as gewaltverherrlichend op’n Index sett.
- 1986: De sowjetsch Systemkritiker Andrei Sacharow warrt vun de Regeeren rehabilitiert un dröff ut sien Verbannen na Moskau torüchkamen.
Weertschop
[ännern | Bornkood ännern]- 1887: Dör Tosamenleggen vun’n Düütschen Kolonialvereen un de Sellschop för Düütsche Kolonisatschoon entsteiht de Düütsche Kolonialsellschop mit Sitt in Berlin. De Sellschop sett sik för expansive Kolonialpolitik in.
Kunst, Kultur un Bowark
[ännern | Bornkood ännern]- 1843: De britsch Schriever Charles Dickens maakt sien Roman A Christmas Carol (dt.: Eine Weihnachtsgeschichte) publik.
- 1878: De Oper Der Sohn des Mandarin (dt. Titel) vun César Cui. warrt in St. Petersborg ooropföhrt.
- 1881: De Oper Hérodiade vun Jules Massenet warrt in Brüssel ooropföhrt.
- 1918: De Oper Nepřemožení (dt.: Die Unüberwundenen) vun Josef Bohuslav Foerster warrt in Prag ooropföhrt.
- 1936: Nadem Thomas Mann vun’t Düütsche Riek utbörgert worrn is, warrt em de Ehrendokter vun de Philosoophsch Fakultät vun de Universität Bonn aferkennt.
- 1967: De US-amerikaansch Speelfilm Bonnie und Clyde mit Warren Beatty un Faye Dunaway warrt to’n eersten mol in Düütschland wiest.
- 1968: De Kultfilm Easy Rider vun un mit Dennis Hopper un Henry Fonda hett in de USA Premiere.
- 1969: De Oper Lanzelot vun Paul Dessau warrt in Berlin ooropföhrt.
Wetenschoppen un Technik
[ännern | Bornkood ännern]- 1666: Ünner de Herrschop vun Swedens minnerjohrigen König Karl XI. warrt de Universität Lund grünnt.
- 1705: De nedderlännsch Kartograph un Waterboingenieur Nicolaus Samuelis Cruquius fangt in Delft as een vun de eersten weltwiet mit regelmatig meteoroloogsch Opteken an.
- 1972: De bitlang letzten Minschen, de jehmern Foot op den Maand sett hebbt, kehrt mit Apollo 17 na de Eer torüch.
- 1981: In Berlin geiht de 130 Millionen DM düer Synchrotronstrohlen-Anlaag BESSY 1 in Bedrief.
Katastrophen
[ännern | Bornkood ännern]- 1997: Op Sumatra, Indonesien, stört en Boeing 737 af. All 104 Lüüd an Boord kommt dorbi üm.
- 2016: Bi de Anslag up den Wiehnachtsmarkt in Berlin 2016 hett Anis Amri, wohrschienlich en islamistischen Terroristen, de ut Tunesien stamm un in Düütschland leev, mit Afsicht en LKW in de Lüde rinstüert, de over den Wiehnachtsmarkt bi de Kaiser-Willem-Gedächtniskarken in Berlin spazeern gungen. He hett dor 12 Lüde bi umbrocht. 56 annere Lüde sünd, to'n Deel bannig, verwunnt wurrn.
Boren
[ännern | Bornkood ännern]- 1683: Philipp V., König vun Spanien.
- 1747: Natalis Pinot, franzöösch Priester un Märtyrer.
- 1813: Thomas Andrews, irisch Chemiker un Physiker († 1885)
- 1815: Edwin McMasters Stanton, US-amerikaansch Politiker un Kriegsminister.
- 1819: James Spriggs Payne, Präsident vun Liberia.
- 1845: Henri Joseph Anastase Perrotin, franzöössch Astronom († 1904)
- 1868: Josep Comas i Solà, katalaansch Astronom († 1937)
- 1879: Beals Coleman Wright, US-amerikaansch Tennisspeler († 1961)
- 1895: Erskine Tate, US-amerikaansch Jazzmusiker un Bandleader († 1978)
- 1900: Julia Janssen, düütsch-öösterrieksch Schauspelerin († 1982)
- 1903: George Davis Snell, US-amerikaansch Mediziner un Nobelpriesdräger
- 1907: Vasja Pirc, jugoslaawsch Schachspeler un Historiker († 1980)
- 1910: Jean Genet, franzöösch Dichter, Schriever un Dramatiker
- 1913: Ernst Stuhlinger, düütsch-amerikaansch Atom-, Elektrotechnik- un Raketenwetenschapler († 2008)
- 1915: Édith Piaf, franzöösche Singersche († 1963)
- 1916: Roy Ward Baker, britisch Filmspeelbaas un Filmproduzent († 2010)
- 1916: Elisabeth Noelle-Neumann, Grünnerin vun dat Institut für Demoskopie († 2010)
- 1921: Adolf Wiklund, sweedsch Biathlet († 1970)
- 1923: Gordon Jackson, schottisch Schauspeler († 1990)
- 1926: Eckart Dux, düütsch Schauspeler un Synchronsnacker
- 1929: Bob Brookmeyer, US-amerikaansch Jazzmusiker († 2011)
- 1930: Georg Stollenwerk, düütsch Footballnatschonalspeler un -trainer († 2014)
- 1932: Bernhard Vogel, düütsch Politiker
- 1934: Rudi Carrell, nedderlännsch Fernsehmoderator un Entertainer († 2006)
- 1935: Bobby Timmons, US-amerikaansch Jazzmusiker († 1974)
- 1942: Cornell Dupree, US-amerikaansch Jazz- un Rhythm and Blues-Gitarrenspeler († 2011)
- 1946: Robert Urich, US-amerikaansch Schauspeler
- 1949: Jupp Kapellmann, düütsch Footnatschonalballspeler
- 1957: Michael Edward Fossum, US-amerikaansch Astronaut
- 1957: Cyril Collard, franzöösch Speelbaas
- 1961: Eric Allin Cornell, US-amerikaansch Physiker un Nobelpriesdräger
- 1963: Jennifer Beals, US-amerikaansch Schauspelerin.
- 1963: Til Schweiger, düütsch Schauspeler un Produzent .
- 1964: Ben Becker, düütsch Schauspeler.
- 1964: Béatrice Dalle, franzöösch Schauspelerin.
- 1966: Alberto Tomba, italiensch Skilöper.
- 1977: Samy Deluxe, düütsch Rapper
- 1983: Serhij Sednjew, ukrainsch Biathlet
Storven
[ännern | Bornkood ännern]- 1111: Al-Ghazālī: persischen Theologen, Philisophen, Mystiker (*1055 oder 1056)
- 1370: Urban V., Paapst (* 1310)
- 1848: Emily Brontë, britsch Schrieverin
- 1851: William Turner, britsch Maler
- 1874: Johann Peter Friedrich Biedenweg, plattdüütsch Schriever (* 1812)
- 1924: Lili von Asten, düütsch Malerin un Radeererin († 1879)
- 1935: Fritz Linde, plattdüütsch Schriever (* 1882)
- 1936: Theodor Wiegand, düütsch Archäoloog.
- 1943: Carl Busch, US-amerikaansch Komponist.
- 1953: Robert Andrews Millikan, US-amerikaansch Physiker un Nobelpriesdräger.
- 1954: Frans Gunnar Bengtsson, sweedsch Schriever.
- 1962: Friedrich Vordemberge-Gildewart, düütsch Maler.
- 1968: Tiberiu Brediceanu, rumäänsch Komponist.
- 1969: Rolf Dahlgrün, düütsch Politiker un Bundsminister (* 1908)
- 1974: Anton Aulke, plattdüütsch Schriever (* 1887)
- 1979: Wilhelm Kaisen, Politiker vun de SPD un Börgermeester vun Bremen (* 1887)
- 1996: Marcello Mastroianni, italiensch Filmschauspeler.
- 1999: Desmond Llewelyn, britisch Schauspeler (* 1914)
- 2003: Hope Lange, US-amerikaansch Schauspelerin (* 1931)
- 2004: Renata Tebaldi, italiensch Opernsingerin
- 2004: Herbert Charles Brown, britsch/US-amerikaansch Chemiker un Nobelpriesdräger (* 1912)
- 2008: Vi Hilbert, de de Lushootseed-Spraak un -Kultur bewohren helpen (* 1918)
- 2010: Lucien Mathys, belgisch Radrennfohrer (* 1924)
- 2010: Trudy Pitts, US-amerikaansch Jazzmusikerin (* 1932)
- 2012: Peter Struck, düütsch Politiker un Bundsminister (* 1943)
- 2021: Boško Abramović, serbisch Schachspeler (* 1951)
- 2021: Robert Howard Grubbs, US-amerikaansch Chemiker un Nobelpriesdräger (* 1942)