Plutonium

Vun Wikipedia
94 NpPlutoniumAm
Sm

Pu

nix
Allgemeen
Naam, Teken, Atomtall Plutonium, Pu, 94
Cheemsch Serie Actinoid
Klöör sülverwitt
Atommass 244 u
Elektronenkonfiguratschoon [Rn]5f67s2
Elektronen je Schaal 2, 8, 18, 32, 24, 8, 2
Physikaalsche Egenschoppen
Phaas Faststoff
Dicht 19,816 g·cm−3
(bi RT)
Smöltpunkt 912,5 K
(639 °C)
Kaakpunkt 3505 K
(3.232°C)
Atomare Egenschoppen
Kristallstruktur monoklin
Ionisatschoonsenergien 1.: 584,7 kJ/mol
Atomradius 175 pm
Annere Egenschoppen
Isotopen (Utwahl)
Hööftartikel: Isotopen vun Plutonium
Iso VN t½ VO VE (MeV) VP
238Pu nee 88 a SV - -
α 5,5 234U
239Pu nee 24,1×103 a SV - -
α 5,245 235U
240Pu nee 6,5×103 a SV - -
β- 0,005 240Am
241Pu nee 14 a β- 0,021 241Am
SV - -
α 4,85 237U
242Pu nee 3,73×105 a SV - -
α 4,984 238U
244Pu 100 % 8,08×107 a α 4,666 240U
SV - -

Plutonium is en cheemsch Element mit dat Atomteken Pu un de Ordnungstall 94. Dat Element höört in dat Periodensystem to de Actinoiden. De Naam kummt vun den Dwargplanet Pluto, de dunntomalen noch as normalen Planet gellt hett. Man harr de letzten dree bekannten Elementen dunn na de butensten dree Planeten nöömt. In dat Periodensysteem staht Uran, Neptunium un Plutonium ok achterenanner.

Historie[ännern | Bornkood ännern]

Dat Element Plutonium weer an’n 23. Februar 1941 vun de US-amerikaanschen Forschers Glenn Seaborg, Michael Cefola, Edwin McMillan, Joseph W. Kennedy un Arthur C. Wahl opdeckt. Disse Grupp harr in en Zyklotron Uran 238U mit Deuterium beschatenm un dorbi dat Isotop 238Pu herstellt. Den Naam hebbt se dunntomalen na den to de Tiet butensten Planeten nöömt, de sülvst wedder na den röömschen Gott Pluto, den Gott vun de Ünnerwelt nöömt is. Dat Opdecken is wiel den Tweeten Weltkrieg geheem hollen worrn. De Atombomb, de later de japansch Stadt Nagasaki tonicht maakt hett, barg Plutonium 239Pu as Splittstoff.

Ok in Düütschland harr to de Tiet, as de Amerikaaners dat opdeckt harrn, Fritz Houtermans in den geheemen Bericht Zur Frage der Auslösung von Kern-Kettenreaktionen theoretsch vörut seggt, dat dat de Transuranen geven de. In’n Rahmen vun dat US-amerikaansche Manhattan-Projekt weer Plutonium to’n eersten mal in gröttere Mengden herstellt worrn. De Physiker un Dokter Joseph Hamilton hett af 1944 de Verdeelen vun Plutium in’n Organismus ünnersocht. 1945-1946 leet he Sworkranken (ok Kinner) ahn Verlööf vun de Lüüd Plutonium sprütten. De Versöksreeg weer denn aver afbraken un gellt vundag as bannig ümstreden vun wegen de gewaltig Giftigkeit.

Mit verbeterte Spoorenanalytik weer 1971 nawiest worrn, dat Plutonium 244Pu in bannig lütte Spooren in en poor Mineralen vörkummt. Dat is dat Plutonium-Isotop, dat an längsten överduert.

Vörkommen[ännern | Bornkood ännern]

In de Natur is Plutonium blots ganz dünn seit. Wo Uran vörkummt, kann Plutonium dör Opnahm (Absorbschoon) vun natürlich freesette Neutronen ut Uran entstahn. Dat aver man blots in bannig lütte Mengden. Ut de Tiet, as dat Sünnsystem nu dormit ok de Eer entstahn is, is man ok blots noch ’n ganz lütt beten Plutonium 244Pu in roor Uranierzen över. Dat is so wenig, dat dat erst 1971, lang na de künstlich Herstellen vun Plutonium in Karnreakters funnen worrn is. Man Plutonium mutt liekers as natürlich Element ansehn warrn.

Gröttere Mengden Plutonium sünd op natürlich Oort in den Naturreakter Oklo entstahn. Dör Atomexplosionen sünd siet den Tweeten Weltkrieg bit hüüt ungefäähr 20 t freesett worrn. Un de Karnkraftwarken weltwiet hebbt bit vundag üm un bi 2.000 t Plutonium (tomeist dat Isotop 239Pu) produzeert, dat gröttstendeels noch mit hoogradioaktive Splittprodukten tohopen in de afbrennten Brennstääv sitt.

Herstellen[ännern | Bornkood ännern]

En Schiev Plutonium.

Dat natürlich Vörkommen vun Plutonium is so lütt, dat sik de Afbo nich lohnt. Plutonium warrt künstlich wunnen. Von Bedüden sünd dorbi de beiden Isotopen 239Pu un 238Pu:

Plutonium 239Pu warrt in Bröödreakters herstellt. Dorin warrt natürlich 238U mit Neutronen beschaten un na de Formel wieter ünnen to 239Pu ümwannelt. De wietere Ümwanneln in 240Pu dör Neutroneninfang is för de Herstellen vun Plutonium för Atomwapen nicht wullt, wiel de hoge Verfallraat von dat 240Pu en vörtietig Tünnern utlösen künn. De wietere Ümwanneln warrt dör sünnere Booorden vun de Reaktoren ünnerbunnen oder dör fröhtietig Rutnehmen vun dat Plutonium.

Bi dat weapen grade (engl. för: döggt för Wapen) Plutonium liggt de Andeel vun dat 240Pu bi ünner 7 %. Bi dat supergrade Plutonium sogor noch düüdlich dorünner. Bi Plutonium ut Reaktoren vun de Energieweertschop (reactor grade) warrt op den Andeel von 240Pu nich so veel Weert leggt. Dor is de Andeel bi över 20 %.

Plutonium 238Pu warrt ut dat Neptunium vun bruukte Brennstääv afscheed. In de Brennstääv kummt meist blots dat Isotop 237Np vör, worut denn wedder eegen Stääv wunnen warrt, de in en Reaktor starke Neutronenstrahlen utsett warrt. Dorbi entsteiht denn dat 238Pu.

Egenschoppen[ännern | Bornkood ännern]

Plutonium is en radioaktiv sülvrig Swormetall. An de Luft entsteiht gau en Oxidschicht, de wat düster utsütt. Cheemsch kannst dat Element mit Blie verglieken. In Kontakt mit Süürn oder hitt Water reageert Plutonium ünner Freesetten von Waterstoff.

As de annern Swormetallen is ok Plutonium giftig. De Mengde, de för Minschen den Dood bringt, liggt wohrschienlich in’n tweestelligen Milligrammrebeet. För Hunnen is en LD50 vun 0,32 mg/kg Körpergewicht rutfunnen worrn. Man gefährlicher as de Giftigkeit is bi dat Plutonium de Radioaktivität, de Kreeft utlösen kann. All dat Inaten vun 40 Nanogramm 239Pu is noog, üm bi den Grenzweert för Inhalatschoon för dat ganze Johr antokommen. Dat is so wenig, dat de Giftigkeit noch gor keen Rull speelt. Üm Krebs uttolösen langt wohrschienlich en Mengde vun wenige Mikrogramm.

Man richtig gefährlich is Plutonium blots bi Inkorporatschoon (as t. B. dör Inaten oder Verslucken). Dör eenfach Anrögen passeert normalerwies nix. Dat liggt an de Verfallsoort: Tomeist hebbt wi dat mit α-Deelken to doen, de wegen jümmer Grött en grote Wesselwirken mit dat ümgevend Material hebbt. De Reckwied is dorüm teemlich lütt. Bi Minschen kann de Alphastrahlen Zellen tweimaken, de nich schult sünd, man op de Huut hebbt wi en Schicht ut afstorben Zellen. Dör disse Hoornhuut kommt de α-Deelken nich dör.

Kristallisatschoonsphasen[ännern | Bornkood ännern]

Kristallisatschoonsphasen bi Atmosphäärendruck
Phasenbeteken bestännig Temperaturrebeet Dicht (Temperatur) Kristallstruktur
a K – 395 K 19,84 g/cm3 (293 K) monoklin
ß 395 K – 479 K 17,8 g/cm3 (395 K) monoklin basiszentreert
γ 479 K – 592 K 17,2 g/cm3 (479 K) orthorhombisch flachzentreert
δ 592 K – 730 K 15,9 g/cm3 (592 K) kubisch flachzentreert
δ' 730 K – 749 K 16,0 g/cm3 (730 K) tetragonal ruumzentreert
ε 749 K – 914 K 16,5 g/cm3 (749 K) kubisch ruumzentreert
fletig 914 K – 3503 K 16,65 g/cm3 (K)

Opfallen deit hierbi, dat de Dicht vun Plutonium af en sünnerlich Temperatur na baven wedder tonimmt (Dichtanomalie). Ok bi’t Opsmölten warrt de Dicht grötter – as bi Water ok.

238Pu gleiht dör den eegen Verfall.

Isotopen un Splittbarkeit[ännern | Bornkood ännern]

Vun Plutonium gifft dat keen Isotop, wat stabil is, man de enkelten Isotope verhoolt sik ünnerscheedlich:

  • 238Pu entsteiht dör Infangen vun mehrere Neutronen ut dat Uran 235U. Toeerst entsteiht dör Infang vun een Neutron 236U in anrögten Tostand, de en Halfweertstiet vun 120 ns hett un mit einige Wohrschienlichkeit vun Sülvst verfallt. Aver anrögte 236U-Karns künnt ok Gammastrahlen afgeven un in en stabileren Grundtostand övergahn. Dör wieteren Neutroneninfang un Betaverfall warrt dorut dat 238Pu, as de Formeln dat wiest:
235U + n  236Um  236U +
236U + n  237 237Np + -
237Np + n  238Np  238Pu + -

Dit Plutonium-Isotop verfallt nicht so licht von sülvst wegen sien lütte Masse. Dör langsame (thermische) Neutronen, t. B. in Reaktoren, lett sik dat blots slecht splitten.

  • 239Pu kummt vun 238U dör Neutroneninfang un anslutend twee Betaverfäll tostannen:
238U + n  239U  (23,5 Min.)   239Np + - (2,35 Daag)  239Pu+ -

Dit Isotop verfallt ok nich so licht von sülvst, wiel de Masse noch teemlich lütt is. Dör thermische Neutronen warrt 239Pu licht splitt.

  • 240Pu entsteiht ut dat 238Pu dör Neutroneninfang. Wegen de högere Masse verfallt dit Isotop lichter vun sülvst, is aver dör thermische Neutronen blots slecht to splitten.
  • 241Pu (un 242Pu) künnt ok ut dat 238Pu dör wieteren Neutroneninfang entstahn. Wegen de groten Masse verfallt de Isotopen beter vun sülvst. 241Pu is bannig goot dör thermische Neutronen to splitten.

Bruuk[ännern | Bornkood ännern]

Wegen sien Radioaktivität un Giftigkeit is de Bruuk vun Plutonium op en poor Anwennen minnert. Plutonium warrt as Splittstoff in Karnwapen insett. Dorbi warrt tomeist 239Pu bruukt. 241Pu warrt as Splittstoff in sünners lütte un swache Karnwapen bruukt.

239Pu rieke Isotopengemische warrt in MOX-Brennelementen för Karnkraftwarken nütt.

238Pu warrt in Verbindung mit Beryllium in Neutronenbornen verwendt. Butendem gifft dat Isotop över mehrere Johren ungefäähr 450 W/kg Warms af. Dorüm warrt dat ok in Radioisotopengeneratoren (ok as Plutonium-Batterien betekend) insett, t. B. för de Stroomversorgen vun Ruumsonden, de in dat Sünnsystem wieter na buten fleegt. In fröhere Tieten weern de Radioisotopengeneratoren ok in Eerdsatelliten un Hartschrittmakers verwendt.

Weblenken[ännern | Bornkood ännern]

Plutonium. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.