Antimon

Antimon (vun latiensch Antimonium, vermodlich vun dat araabsch itmid; Atomteken vun dat latiensch Stibium för „Grauspeetgleem“) is en cheemsch Element ut dat Periodensystem mit de Atomtall 51 un dat Atomteken Sb. Antimon höört to de Serie vun de Halfmetallen. In sien bestännig Modifikatschoon is Antimon en sprööd un sülverblank.

Historie

Antimon weer al in de Bronzetiet as Tosatz to’n Kopper in Form vun sien Verbinnen bruukt, üm dorut Bronze to maken (funnen t. B. in Velem-St. Vid in Ungarn) un ok in de Antike. In’n 17. Johrhunnert weer de Naam op dat Metall sülvst över. De koptisch Beteken für dat Sminkpulver Antimonsulfid gügn över dat Greeksche in dat Latiensch Stibium över. De vun Jöns Jakob Berzelius bruukte Afkötten Sb warrt dorüm noch vundaag as Atomteken nütt.

Disse Herleiden is aver nich ganz seker. Annere Vermoden to de Afkummst vun de Elementbeteken gaht op dat laatgreeksche Anthemon (dt.: „Blööt“) torüch. Dormit künnen de stengeligen Kristallen meent wesen, de bultenordig anordent sünd un as en Blööt utseht.

Vörkamen

Antimon is en teemlich roor Element, dat mitünner ok gediegen tohopen mit Arsen as Allemontit vörkamen kann. Lagersteden vun gediegen Antimon gifft dat in’n Harz bi St. Andreasbarg, Bieber in’n Spessart un Sala in Sweden. Ok in Kanada gifft dat Antimon. Mehr as Hunnert verschedene Antimon-Mineralen sünd bekannt. Industriell warrt aver vör allen dat Mineral Stibnit Sb₂S₃ (ok as Antimongleem, Grauspeetgleem oder Antimonit betekend) nütt, dat in Bolivien, Mexiko un China vörkummt.

Winnen un Dorstellen

Technisch warrt Antimon ut dat Stibnit wunnen. Dat Verfohren löpt över dat Afrösten un Reduzeeren mit Kohlenstoff (Röstreduktschoonsverfohren): $\mathrm {Sb_{2}S_{3}+5O_{2}\rightarrow Sb_{2}O_{4}+3SO_{2}}$

$\mathrm {Sb_{2}O_{4}+4C\rightarrow 2Sb+4CO}$

En annere Methood is dat Reduzeeren mit Iesen (Nedderslagverfohren):

$\mathrm {Sb_{2}S_{3}+3Fe\rightarrow 2Sb+3FeS}$

Egenschoppen

Metallsch Antimon is sülverwitt, bannig blank un blödrig-groffkristallin. Wiel dat so sprööd is, kann man Antimon goot lütt maken. De thermisch un elektrisch Leddanlaag is lütt. Fletig Antimon dehnt sik ut, wenn’t fast warrt (Dichtanomalie)un is in dissen Punkt en Utnahm, as dat nich veele Elementen maakt. To’n Kaakpunkt gifft dat aver in de Literatur verscheeden Angaven mit 1325 °C, 1587 °C, 1635 °C un 1750 °C.

Mit naszeeren Waterstoff reageert Antimon to dat unbestännige Antimonhydrid SbH₃. Luft un Water grippt Antimon bi Ruumtemperatur nich an. Baven den Smöltpunkt verbrennt dat Halfmetall mit bläulich-witte Flamm to Antimon(III)-oxid. In hitte konzentreerte Mineralsüren löst sik Antimon op un mit Halogenen reageert dat al bi Rummtemperatur bannig dull to dat tohöören Halogenid. In Verbinnen hett Antimon vör allen de Oxidatschoonsstopen +3 un +5, in Metallantimoniden as Kaliumantimonid K₃Sb billt Antimon Sb^3--Ionen.

Verwennen

De gröttste Deel vun dat wunnen Antimon warrt in Legeeren verwennt. Dormit warrt ü.a. Blie- un Tinn-Legeeren hart maakt. Anners as annere Metallen, dehnt sik Antimon bi’t Afköhlen ut de Smölt ut. De Antimon-Andeel kann so instellt warrn, dat sik de Legeeren bi’t Afköhlen nich tohopenteht, man sik noch wat utdehnt. Bi’t Geten vun Metalldelen presst sik dat Metall dordör denn bit in de achtersten Ritzen un Winkels, wat jüst bi de Herstellen vun komplizeerten Formen un düchtig musterte Bavenflachen vun groten Vördeel is, wenn dor keen Lunken bi tostannen kommt.

Bedüdende Legeeren sünd:

Blie-Antimon-Legeeren: Hartblie, Letternmetall, Lagermetall, Akkumulater-Blie, Bliemantel för Eerdkabels
Tinn-Antimon-Legeeren: Britanniametall, Lagermetall
Herstellen vun Halfleiders
Tinn-Antimon-Kupferlegeeren (Babbit-Metall) för Lagermetalle
Tinn-Antimon-Kopper-Blielegeeren för Tinngeschirr un annere Bruukartikels ut Tinn
so nöömt Lööttinn oder Weekloot
Aluminium-Antimon, Gallium-Antimon, Indium-Antimon für IR- und Halleffektredschoppen

Annere Anwennen sünd:

Herstellen vun Antimonverbinnen
Bestanddeel vun Sprengstofftünners
In’n Middelöller ok as Heelmiddel, t. B. Breekwiensteen
as Antimon(V)sulfid:
- Vulkaniseeren vun roden Kautschuk (t. B. Labor-Gummisläuch)
- Bestanddeel vun’n Tünnerkopp bi Rietstickens
- fröher ok as Sminkmiddel för de Oogen.
Antimonchromat as Farvpigment.
as Antimon(V)oxid:
- Katalysater bi de Herstellen vun Polyester
- as witt Pigment för Styropor un annere Kunststoffen
- för witte Glasurn
- mit Tinn doteert as transparent-leddinstannen Beschichten t. op Gläs för Displays oder op Footboddenbeläg gegen elektrostaatsch Opladen.
- in Tarnfarv vun wegen de starke Infraroot-Afsorbeeren.
- as Füerschuulmiddel, Bestanddeel vun flammfaste Farven, Kunststoffen un Textilen för Kabelmantels, Autosittbezüüg usw.
Antimonolten as Bestanddeel vun Pestiziden, Beizen un Füerwarksartikels
as Afscheedmiddel för Gold, wiel Antimon Sülver ut Goldsmölten utfällt.

Bioloogsch-medizinsch Bedüden

Heelstoffen mit Antimon warrt bi de Therapie vun Leishmanioos insett.

Sekerheit

Vun de Antimonverbinnen sünd vun de Europääschen Union (EU) Antimonfluorid as giftig un die Chloriden as ätzend instoopt worrn un butendem as Ümweltgefaährlich. All anneren Antimonverbinnen sünd as gesundheitsschädlich un ümweltgefährlich beschreven. Antimon sülvst warrt nich opföhrt un is na dat Sekerheitsdatenblatt blots as angriepend kenntekent.

Ergevnissen ut Ünnersöken düüt dorop hen, dat Antimonverbinnen de Huut un de Sliemhüüt angriept. Disse Verbinnen kommt wohrschienlich ut Textilen un Kunststoff un löst sik dorut.

Nawies

Vörproov: Flammenklöör: lichtblau, wenig tyypsch Phosphorsoltperl: Ahn Klöör (stört dör all Elementen, de en klöörte Perl maakt.)

Nawiesreakschoon:

Redukschoon dör uneddel Metallen as t. B. Iesen, Tinn oder Zink.

In nich to suer Lösen reduzeert uneddel Metallen de Antimon-Kationen Sb(III), Sb(V) un Sb(III)/(V) to metallsch Antimon:

2Sb³⁺ + 3Fe → 2Sb + 3Fe²⁺

De to ünnersökende Stoff warrt in soltsuer Lösen geven un mit Iesenpulver versett. Dorbi entsteiht en flockigen swarten Nedderslag ut metallsch Antimon in de Lösen oder direkt an’t Iesen.