Hamborg

Wapen/Flagg

Koort

Basisdaten

Inheemsch Naam:

Hamborg

Hamburg

Flach:

755,264 km²

Inwahners:

1.899.160 (31. Dezember 2019)

Inwahnerdicht:

2.514,6 Inwahners pro km²

Hööchd:

6 m över de See

Postleettall:

20001–21149, 22001–22769, 27499

Vörwahl:

040

Geograafsche Laag:

Koordinaten:53° 33′ N, 9° 60′ O53° 33′ N, 9° 60′ O

Grenzen bi OSM:

62782

Gemeenslötel:

02000000

Börgermeester:

Peter Tschentscher (SPD)

Websteed:

www.hamburg.de

Logo

Hamborg, staatsch Friee un Hansestadt Hamborg (hoochdüütsch Hamburg), is de tweetgröttste Stadt in Düütschland. Hamborg liggt an de Elv, an de Alster un an de Bill. In Hamborg wahnt 1,8 Millionen Lüüd. De Haven is de gröttste Haven vun Düütschland. In’n Noorden vun Hamborg is Sleswig-Holsteen, in’n Süden is Neddersassen.

Geografie

Inn Noorden un Süden vun de Elv gifft dat op beide Sieden de Geest (dat is en dicke Schicht vun Stenen un Eer, de Gletschers in de Iestiet dor henschaven hebbt) un de Masch (dat is dat Land dichter bi de Elv, wo bi Floot fröher jümmer dat Water henkamen is un Sand un Schutt mitbrocht hett). An de Elv gifft dat överall noch Dieken, un ok midden in de Stadt gifft dat Schotts, de sünd dor för, dat dat Water bi Floot nich in de Stadt rinkümmt; fröher is dat af un an passeert, dat denn midden in de Stadt Landünner weer.

Vun de Alster is vör allen de Butenalster bekannt, dat is en groten See midden in Hamborg, wo dat Water vun’n Alsterstroom un vun’n poor Kanalen un Beken rinfleten deit. Hier gifft dat veel Parks un ok bannig fiene Hüüs.

In de hele Stadt gifft dat unbannig veel Water un natürlich ok veel Brüggen, nich blots över de Elv un de Alster, man ok över all de lütten Fleten un Kanalen, de dat dor noch geven deit. In Hamborg gifft dat över 2500 Brüggen, dat sünd mehr as in Venedig.

Dat is noch nich lang so, dat Hamborg so’n grote Stadt is as hüüt. Dat keem 1937 dör dat Groot-Hamborg-Gesett: Dor sünd Altno, Horborg un Wandsbek to Hamborg tokamen. Man ok ’n Barg lütte Dörper weern vun do af an en Deel vun Hamborg. Dorför müssen de Hamborgers avers ok ’n beten wat afgeven, wat fröher ok to de Stadt höört harr (vör allens Cuxhoben un Geesthacht). Denn gifft dat noch Neewark un Scharhöörn: Dat sünd twee Inseln in de Noordsee (bi Cuxhoben), de höört ok to Hamborg to, wiel dat de Hamborgers dor mal ’n groten Haven hensetten wullen. Hebbt se avers bet hüüt nich.

Wedder

Hamborg liggt dicht an de See, un dat heet: Dat Wedder is mal so un mal so. Den enen Dag gifft’t Regen, un’n annern Dag schient de Sünn; dat blifft also nie lang so, as dat is. Vör allens sleit dat nie so ut as in’t Binnenland: In’n Juli sünd dat in’n Dörchsnitt 16,6 °C, un in’n Januor 0,4 °C. Dat sünd de warmste un de köllste Maand hier. Un wiel dat vun de Noordsee jümmers ’n beten Wind weiht, is de Luft hier tomehrst nich so dick un schietig as in annere Gegenden. Mennigmal is dat avers ok richtig veel Wind, denn gifft dat Storm oder ok ’n richtigen Orkaan. Gefährlich ward dat bi Stormfloot: Denn drückt de Wind dat Water so dull in de Elv rin, dat de Straten un de Hüüs dicht an de Elv vull Water lopen doot. Dor sünd de Hamborgers jümmers bang vör.

Lüüd

In Hamborg wahnt üm un bi 1,8 Millionen Lüüd. Dicht bi in Sleswig-Holsteen un in Neddersassen wahnt avers ok veel Lüüd, de in Hamborg schuft’n doot un de dor egentlich ok mit tohöört. Alltohoop gifft dat hier mehr as twee Millionen Lüüd.

De mehrsten Lüüd in Hamborg sünd Protestanten; dat gifft avers ok kathoolsche un islaamsche Lüüd un Minschen, de mit Religioon gor nix to doon hebbt.

Spraak

Histoorsch is de Spraak vun Hamborg Plattdüütsch, man de Spraak geiht gräsig gau torüch. Hier is en Tabell mit de Sprekertallen in Hamborg:^[1]

Stadt/Perzent	bannig good/good		en beten		blots en poor Wöör		gor nich
Hamborg	8,0%		20,0%		41,3%		30,7%

De Tallen kaamt vun en Ünnersöken vun’t Institut för nedderdüütsche Spraak ut’t Johr 2007.

De op’t fakenst spraken Spraak is also Hoochdüütsch. Plattdüütsch verleert also jümmers mehr an Sprekers. In’t Hamborger Platt gifft dat twee grote plattdüütsche Dialektgruppen: Geest-Platt un Masch-Platt. De verscheelt sik blots in welke Punkten in de Utspraak.

Dat gifft ok noch faken en Mischspraak vun Hoochdüütsch un Plattdüütsch, de sik Missingsch nöömt un op en hoochdüütschen Woordschatt mit plattdüütsch Substrat baseert, man mehrstendeels plattdüütsche Grammatik bruukt.

Staat un Politik

Hamborg is nich blots ’n Stadt, man ok ’n Bundsland vun Düütschland. De vörnehme Naam dor för is Friee un Hansestadt Hamborg, dat schall vör allen heten, dat Hamborg nich to’n anner Land mit tohören deit, man över sik sülven bestimmen kann. Dat is al lang so, un dor sünd de Hamborgers ok stolt op. Na de Traditschoon un de Verfaten is dat so, dat dat Parlament in Hamborg Börgerschop heten deit, un de Regeren heet Senaat. De Vörsitter dorvun is de Eerste Börgermeester, un de annern Lüüd in de Regeren, dat sünd de Senaters. Reglementeert ward dat vun de Verfassung von de Friee un Hansestadt Hamborg, de dat sied 1996 ok op Platt gifft.

In Hamborg gifft dat söven Bezirken (Altno, Bardörp, Eimbüddel, Horborg, Hamborg-Midd, Hamborg-Noord un Wandsbeek), elkeen mit sien egen Bezirksamt, wo de Lüüd hengahn doot, wenn se wat vun’n Staat bruukt. Un denn gifft dat noch de Stadtdelen, to’n Bispeel Eimbüddel, Iserbrook, Langenhoorn, Lurup, Nienstedten un Othmarschen un so wieder, Neewark höört ok dorto. Dat sünd 105 Stück all tosamen.

Sitten in de Börgerschop

Partei	2015
SPD	58
CDU	20
De Grönen/GAL	15
De Linke	11
FDP	9
AfD	8

Verkehr un Weertschop

Landungsbrüggen
op de linke Siet de ole Elvtunnel, op de rechte de Michel

Dat Wichtigste is in Hamborg de Haven, dat is de gröttste vun Düütschland un een vun de gröttsten op de Welt. Wiel dat de Noordsee so dicht bi is, gifft dat hier de Tied: Twischen Ebb un Floot sünd dat 3,50 Meter Ünnerscheed. Wenn Hoochwater is, kann dorüm hier ok ’n Schipp henfohren, wat anners blots op See t’rechtkümmt.

Gifft avers ok noch 'n groten Flegerhaven in Hamborg, de liggt in Fuhlsbüttel. Vun hier kümmt en meist överall in de Welt hen. Wiel dat de Flegers midden in de Stadt lannen un loosflegen deit, is dat bannig luut för de Lüüd dor in de Gegend. Dorüm gifft dat ok Lüüd, de meent, de Flegerhaven schull lever ümtrecken, na Kolenkarken buten vör de Stadt.

Mit de Iesenbahn kümmt een in Hamborg an'n Hauptbahnhof an oder an enen vun de lütten Statschonen an't Dammdoor oder in Horborg, Bardörp oder Altno. In Hamborg kann een denn mit de S-Bahn, mit de Hoochbahn oder mit'n Bus wedderfohren; op de Elv gifft dat ok Fähren.

Industrie gifft dat in Hamborg as in all de annern groten Städen ok. Dat dat hier alltiet Warften geven hett, is kloor, un Luftwarften gifft dat ok een: In Finkwarder schruuvt se de Maschinen för Airbus tosamen. Un denn gifft dat hier noch veel, wat mit Medien to doon hett: Hier sitt de Spiegel, de Stern, de Zeit un de Bild-Zeitung.

De bekanntste Zoo in Hamborg is de Deerpark Hagenbeck. Dat Gegenstück to Hagenbecks för Grööns is Planten un Blomen.

Geschicht

Hamborg is üm dat Johr 810 op Befehl vun Karl de Grote hen för de Misschonieren vun de Sassen bildt worrn. Von dor schullen all de Lüüd in’n Noorden, as Sleswig-Holsteen, Däänmark un Sweden bekehrt warrn. 831 is Hamborg vun Paapst Gregor IV. to en Bisdom maakt worrn. Eerster Bischop is de Benediktinermönk Ansgar wesen.

Opgrund de Rieksdelen 843, dörch de Hamborg sien Inkamen ut de Abtei Turholt in Flandern verloren hett, is dat mit de Macht vun de Karolingers mehr un mehr bargdal gahn. Disse Schangs hebbt de Wikingers bruukt, as se 845 de düütschen Dörpen in de Region üm Hamborg tonicht maakt hebbt.

Bischop Ansgar is aftreckt, un hett dat Bisdom ut Bremen wiederregeert. Hamborg is in Vergangheit bannig faak angrepen worrn. Toerst vun de Wikingers, denn vun de Obodriten un ok vun Wenden un Dänen.

Na de Obodriten-Angriep 915 hett Bischop Adalgag all wedder opstellen laten, hett Hamborg dat Marktrecht geven. So hett he Hamborg as een Hannelsstadt etableert. In't Johr 964 hett Paapst Benedikt V. sien Levensavend in Hamborg verbröcht, wiel he ut Rom verdreven ward.

966 is Herrmann Billung de böverste Mann in Hamborg worrn, op Befehl vun Otto I.. Düsse Tiet nöömt man ok de Billunger Tiet. 983 hett Mistui, en Obodritenfürst, Hamborg den Eerdboden glieks maakt.

Dat Wiederopbuen hett bet in't 11. Johrhunnert duert. Üm 1037 sünd mit de Marienkark, dat Klooster un den Erzbischoplichen Palast de eersten Steenhüüs buut worrn. För de Vertedigen is en Wall mit twölf Toorns buut worrn, un en faste Borg, de Wiedenborg.

Vun denn an hett dat nienich en Slacht üm Hamborg geven. 1189 schall Friedrich I. Barbarossa Hamborg den Freebreef utstellt hebben, man een weet dat nich so akraat, of dat stimmt. För Hamborg hett dat heten, dat se nich mehr in'e Armee rin möten, dat se keen Toll bet in de Noordsee betahlen möten, dat keeneen 15 Kilometers üm Hamborg en Borg buen dröff un dat se Veeh hebben dröfft, Fisch fangen un Bööm roden dröfft.

Söhns un Döchter vun de Stadt

Fatih Akın (* 1973) Filmspeelbaas, Dreihbookschriever, Schauspeler un Filmproduzent
Hans Apel (1932-2011) Politiker un Bundsminister
Johannes Brahms (1833-1897) Komponist, Pianist un Dirigent
Veronique Coubard (* 1995) Schauspelerin
Johanna Gastdorf (* 1959) Schauspelersche
Reinhard F. Hahn (* 1947) Schriever un Sprakwetenschopler
Ernst Hartert (1859-1833) Ornitholoog
Klaus Hasselmann (* 1931) Meteoroloog, Klimaforscher un Nobelpriesdräger
Ludwig Jürgens (1893-1966) plattdüütsch Schriever
Heidi Kabel (1914-2010) Volksschauspelersche
Martha-Luise Lessing (* 1964), plattdüütsch Schrieversche
Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) Komponist
Angela Merkel (* 1954) Politikersche un Bundeskanzlersche
Tim Ole Naske (*1996) Roderer
Michael Richey (1678-1761) Gelehrten
Dirk Sager (1940-2014) Journalist
Helmut Schmidt (1918-2015) Politiker un Bundeskanzler
Friedrich Schnoor (1879-1966) plattdüütschen Vördragskünstler un Schriever
Uwe Seeler (1936-2022) Footballnatschonalspeler
Hilde Sicks (1920-2007) Volksschauspelersche
Klaus-Peter Siegloch (*1946) Journalist un Nahrichtenspreker
Jana Sussmann (* 1990) Lichtathletin
Matthias Wahls (* 1968) Schachspeler