Theodore Roosevelt

Theodore Roosevelt, Fotoporträt vun de Pach Brothers (1904)

Ünnerschrift vun Theodore Roosevelt

Theodore Roosevelt, Jr. (Uutsprake: [ˈθɪədɔɹ ˈɹoʊzəvɛlt]; * 27. Oktober 1858 in New York City, New York; † 6. Januar 1919 in Oyster Bay, New York) weer en US-amerikaansch Politiker, de van 1901 bit 1909 de 26. Präsident vun de USA weer.

Ünner William McKinley weer he af den 4. März 1901 för etwa söss Maand Viezpräsident, bit he nah den Anslag up McKinley an‘ 14. September 1901, bi den de to Dood keem, in dat Öller 42 Johren to‘n Präsidenten ünner Eed nommen wurr. Dormit is Roosevelt – betrucken up sien Levensloop bi de Amtsinführen – de bitlang jüngste Staatspräsident in de Historie vun de USA.

As Kandidat vun de Republikaansch Partei wurr he 1904 weer wählt, bevör he 1908 vöreerst up de Kandidatur för en wiedere Amtstiet verzichten dee. Sien Nahfolger wurr William Howard Taft, de ok de Republikaansch Partein anhörrn dee. Mit de sien Politik untofräe un nahdem de Republikaner 1912 nich hüm, sonnern weer den Amtsinhebber nomineert harrn, kandideer Roosevelt för de, up sien Initiative nee grünnd Progressive Partei neben Taft för dat US-Präsidentenamt. He, as ok Taft, weern aber bi de Wahl in‘ November 1912 Thomas Woodrow Wilson, den Kandidaten vun de Demokraatsch Partei ünnerleegen.

Up internatschonaler Ebene weer Roosevelt 1906 as eersten Amerikaner de Freedensnobelpries tospraaken wurrn, nahdem he in dat Vörjohr mit sien diplomatischen Initiative maatgeevend to dat Enn‘ vun den Russisch-Japaanschen Krieg bidraagen harr.

Leven bit to de Präsidentschap

Fröh Johren un Utbillen

Theodore Roosevelt wiels den Spaansch-Amerikaanschen Krieg 1898

NYPD Commissioner Roosevelt up Rundgang

Theodore Roosevelt wurr 1858 in New York City as Söhn vun Theodore Roosevelt (* 22. September 1831; † 9. Februar 1878) un de sien Frau Martha „Mittie“ Bulloch (* 8. Juli 1835; † 14. Februar 1884) in en bannig vermögende un sellschopplich ansehn Familie boren. Sien Vader, vun nedderlannsch Afstammen, weer en spoodriek un international tätiger Geschäftsmann, den Roosevelt in sien Jöögd up völ Reisen nah Europa un Ägypten begleiten dee. So weer he ok eenige Maand in Düütschland un kunn ok en beten Düütsch snacken (ebenso as Franzöösch un Italieensch). Van 1876 bit 1880 studeer he an de Harvard University, wobi hüm besünners de Natuurgeschichte interesseeren dee. 1882 keem ünner den Titel „The Naval War of 1812“ sien bit in de modern Tiet hen gültig Book över den Seekrieg tüschen England un den USA herut, in dat he sien Interesse an de Uprüsten un Bedüüden vun de Flotte eerstmals wies.

In dat sülvig Johr fung ok de politische Karriere vun Roosevelt an. He leet sück as unafhängig Kandidat bi de Republikaansch Partei för dat Afordnetenhuus vun New York upstellen un wurr wählt. He hett sück massiv för Reformen insett, wordör anner Afordnete up hüm upmarksom wurrn. 1884 truck he sück aber weer torüch un bleev för twee Johr up sien Ranch in North Dakota, um an sien Book „Die Eroberung des Westens“ to arbeiten. 1886 kandideer he, upstellt vun de Republikanern, för dat Amt vun den Börgermeester vun New York City. He kreeg offiziell 27 Perzent vun de Stimmen un verlor somit bi de Wahl, de aber ünner den Schadden vun stark Fälschungsvorwürfen stunn. Dat ünner Kontroll vun Tammany Hall stahn New York Police Department harr den Roop vun en vun de korruptesten in Amerika to ween. Roosevelt wurr 1895 för twee Johr to’n Baas vun de New Yorker Polizeibehörde nömmt un hett de Polizei radikal reformeert. Mit sien rigiden Alkoholverboten an Sönndaag hett he sück woll völ Feinde maakt, he hull aber sien konsequent Lien bi. Twee Johr later keem he in dat Kabinett vun Präsident William McKinley as Stellvertreeden Marineminister. In disse Positschoon hett he de Forderung nah en Krieg gegen Spanien, de sück den Unafhängigkeitsbestreeven vun Kuba weddersetten dee, ünnerstütt. An‘ 25. April 1898 fung de Spaansch-Amerikaansch Krieg an un Roosevelt hett sien Amt as Stellvertreeden Marineminister daalleggt, um en Kavallerieeenheit to grünnen, de he as Oberst vörstunn. Mit sien „Rough Riders“, de sück ut verwegen Cowboys, aber ok ut Sportriedern ut de Ostküsten-Böverschicht tosommensetten deen, wies he groot Waagmoot un Führungskraft; de Insatz up Kuba, wo he ok en Spanier dood maakt hett, hett hüm den Roop vun en Kriegshelden inbrocht. 1898 kandideer he för dat Amt vun den Gouverneur vun den Staat New York un wunn disse Wahl. Sien nee Amt hett he to’n 1. Januar 1899 antreeden. As Gouverneur hett he sück för Reformen vun de Arbeitsbedingungen in de Bedrieven insett un hett dat Versörgens- un Verkehrssystem verbeetert.

The administration’s promises have been kept („de Verspreeken vun de Regeeren wurrn hollen“); Warfplakat vun de Republikaner to de Präsidentschapswahl 1900

Roosevelt harr tietwies en Privatvermögen, umreekent up 2010, vun 125 Millionen Dollar, dat he aber gröttstendeels ok weer verloren hett.

Sien anwassen Popularität leet hüm in dat Johr 1900 as idealen Kandidaten för dat Amt vun den Viezpräsidenten utsehn, ofschons vör allen de konservative Parteiflögel nich vull för hüm weer un Roosevelt dat tonächst vörtrecken dee, wegen de gröttere Gestaltensmögelkkeiten Gouverneur to blieven. Sluutend hett Roosevelt in‘ Sömmer 1900 denn doch de Nomineeren as Running Mate vun Präsident William McKinley annommen, de in‘ November 1900 för en tweete Amtstiet weer wählt wurr. Roosevelt wurr an‘ 4. März 1901 as Viezpräsident ünner Eid nommen. In dat glieker Johr hett he ut den Grund ok nich mehr för en wiedere Amtstiet as Gouverneur kandideert; sien Amtsperiood gung turnusgemäß to’n Johreswessel up 1901 to‘ Enn (dormals weer de Gouverneur vun New York anners as hüüd up twee – un nich veer – Johren wählt).

Präsidentschap (1901–1909)

Vereidigung vun Roosevelt to’n Präsidenten in‘ September 1901

Wahlplakat vun de Republikaner van 1904

Roosevelt (links) mit sien lateren Viezpräsidenten Charles Warren Fairbanks (1904)

An‘ 14. September 1901 is William McKinley an de Folgen vun en acht Daag vörher in Buffalo veröövt Anslag storven. Dör den Dood vun den Präsidenten is Roosevelt automatisch för den Rest vun de Amtstiet in dat hööchste Staatsamt uprückt. Mit 42 Jahren weer he dormit, betrucken up sien Levensöller bi de Amtsinführen, de bither jüngste amerikaansch Präsident. John F. Kennedy weer bi sien Amtsanträe 1961 een Johr öller.

Kört Tiet nah sien Amtsanträe leet he den Amtssitt vun den Präsidenten, dat Witt Huus, umfaaten restaureeren. In‘ Rahmen vun de Renoveerungen wurr de oorsprüngliche Schlichtheit vun den Bau weer herstellt, to glieker Tiet mit den West Wing en Siedenflögel hentofüügt. Mit den tosätzlichen Flachen hett man ok de wussen Grött vun den Präsidentenstaff Reeknung draagen. 1904 weern de Umbauarbeiten afslooten.

As 1904 weer Präsidentschapswahlen anstunnen, wurr Roosevelt eenstimmig to’n Präsidentschapskandidaten vun de Republikaner nomineert. Tonächst wurr en parteiinterne Gegenkandidatur vun den konservativen Senator Mark Hanna verwacht, de is aber in‘ Februar vun dat Johr storven, womit Roosevelt sien Führungsrull in de Partei nun unumstreeden weer. Demokratischer Gegenkandidat wurr Alton Brooks Parker, de den konservativen Flögel vun sien Partei anhörrn dee. Bi de Präsidentschapswahl an‘ 8. November 1904 hett Roosevelt sien Herutforderer mit 56,7 Perzent vun de Stimmen düülich. In dat Wahlmännergremium kreeg he 336 Stimmen, Parker 140. Sien nochmalige Vereidigung to’n Präsidenten funn an‘ 4. März 1905 vör dat Kapitol in Washington statt. Dör de vorangegahn wurr ok mit Charles Warren Fairbanks eerstmals siet Roosevelt sien Uprücken to’n Präsidenten dat siet 1901 vakante Amt vun den Viezpräsidenten weer besett. Ofschons Roosevelt de Wahl vun Fairbanks up den Nomineerenskonvent tonächst nich toseggen dee, hett he dat denn doch akzepteert, um den konservativen Parteiflögel tofräe to stellen. Roosevelt weer mit sien Wahlsieg de eerste Präsident, den nah dat Uprücken ut dat Amt vun den Viezpräsidenten de Wedderwahl gelung. 1924, 1948 un 1964 geev dat dissen Umstand denn noch mal.

Noch an‘ Wahlavend 1904 hett Roosevelt ankünnigt, de eersten dreeeenhalf Johren in dat Witt Huus as kumplette Amtstiet to werten un sück dormit 1908 nich noch mal wählen to laaten. Wenig later hett he disse Utsaag all bereut, hull sück aber an sien Ankünnigen.

Binnenpolitik

Sozial- un Wertschapspolitik

Roosevelt fung gau an, sien Ideen in dat Land to verwirklichen. Binnenpolitisch hett he de Arbeitnehmer stärkt un sück massiv för de Monopolkontrolle tegenöver Wertschapsünnernehmen (Trusts) insett; gegen den Iesenbahntrust ünner Führung vun John Pierpont Morgan leet he sogor Staatsklaag inleggen. Sien Reformen hemm de Verwaltungsstrukturen (to’n Bispeel den Versöök vun en unafhängig Beamtendom fasttosetten), de Wertschap as ok de Umweltpolitik bedraapen. Dorbi hett he de wat up de Fööt paast, de up Kösten vun de Arbeitnehmer riek wurrn, un gung dormit ok up Konfrontatschoonskurs mit de meesten Angehörigen vun sien eegen Partei. As eerst Präsident hett Roosevelt in‘ Oktober 1901 en Afroamerikaner, nämlich Booker Taliaferro Washington, to en offiziell Draapen in dat Witt Huus empfangen. Insbesünnere mit konservativ Politikern ut den Süüdstaaten führ dat aber do temelk Verstimmungen. Roosevelt hett dorup hen dorup acht, dat he kien Inlaaden an Afroamerikaner schicken dee.

Roosevelt weer de eerste Präsident, de sück in en Streik inmischen dee. As 1902 bi den so nömmten Anthrazit-Streik etwa 150.000 Barglüüd in Pennsylvania de Arbeit daalleggt hemm, hett he sück en Verbeetern vun hör Arbeitsbedingungen, en regelten Achtstünnendag as ok betere Arbeitsschuulbedingungen insett un sück för en Schlichtung tüschen Arbeitgevern un den Arbeitern stark maakt.

Umweltpolitik

Wiels sien Amtstiet hett Roosevelt buterdem en Reeg vun Natschonalparks in den USA grünnd un gellt dorher as n fröh Verfechter vun den Naturschuul. To sien Ehren wurr sien Porträtkopp as een vun de veer Präsidenten in den Granit vun den Mount Rushmore, South Dakota, hauen un dat wurr sluutend 1978 de Theodore-Roosevelt-Nationalpark in North Dakota inricht. Nah North Dakota harr hüm dat as jung Mann faken dreeven, he harr Gefallen an dat hart Leven an de Western Frontier un insbesünnere de extremen Natuurerlevnisse funnen. Eenig Johren lang harr he dor ok en Ranch, de aber ut wertschaplich Grünnen nich to hollen weer. Een vun sien tallriek Böker hett sück mit dat Dorween as Cowboy in North Dakota befaat, wo he ok as Hülps-Sheriff Deenst maakt hett.

Uptreckens- un Sportpolitik

So as he sück mit den Rough Riders för en natuurnah, anstrengend Uptrecken insetten dee, so hett he sück ok in de Utnannersetten um de Utgestaltung vun den American Football inmischt, de ut sien Sicht nah eenig Doodsfällen Gefohr leep, to week to wurrn. 1908 misch he sück in Regelstriedigkeiten bi de Olympisch Spelen 1908 in, weil he de amerikaansch Sportregeln för genauso richtig hull as de britischen. Dör sien Engagement wurrn de Olympisch Spelen wieder politiseert. He korrespondeer todem mit Pierre de Coubertin un hett hüm ok för den 1. Olympischen Kongress 1913 in Lausanne en Referat tostüert.

Butenpolitik

The Big Stick in the Caribbean Sea (‚De groot Knüppel in de Karibik‘): Karikatur up de Interventschoonspolitik vun de USA ut dat Johr 1904

Präsident Roosevelt (rechts) up sien Reise nah Panama 1906, hier up dat Präsidentenschipp Mayflower

De Butenpolitik vun Roosevelt wurrd faken mit dat Slagwoort vun den Big Stick beschreeven. Dormit is en Utspröök ut en vun sien Reden ut dat Johr 1901 meent, in de he en afrikansch Spreekwoort ziteeren dee:

Zitat: Speak softly and carry a big stick; you will go far.|Översetten: Snack sinnig un draag en grooten Knüppel, [denn] sallst Du wiet kommen.

Dit Diktum hemm verscheeden Karikaturisten upgreepen, de Roosevelt mit en grooten Knüppel dorstellen deen.

An‘ 6. Dezember 1904 legg he in de jährlich Reed vör den Kongress mit de Roosevelt-Corollary, sien Tosatz to de Monroe-Doktrin, den Grundsteen för en expansionistischere Butenpolitik binnerhalv vun de westlich Hemisphäre, wo de Vereenigten Staaten sien Meenen nah as Polizeigewalt uptreeden sullen. Dat weer en Reaktschoon dorup, dat mehrere europääsch Mächte anfungen harrn, militärischen Druck up latienamerikaansch Staaten uttoööven, de de Geld schulden deen. So wurr to’n Bispeel dat Düütsch Riek dör Upbau vun en stark amerikaansch Drohkulisse vun en Militärinsatz gegen Venezuela afschreckt, wo man sück wegen utblieven Schuldenbetallen schadlos hollen wull.

Mit de Dörsetten vun de Route vun den Panamakanaal dör Panama, gegen de in den USA bevörtoogt Route dör Nicaragua, den Afkoop vun de scheitert Panamakanaal-Sellschopp vun Frankriek (bit dato düerst Land-Deal vun de Geschichte) un de mehr oder weniger apen Ünnerstütten vun de panamaisch Unafhängigkeitsbewegen gegen Kolumbien hett he to glieker Tiet de militärischen un wertschaplich Mögelkkeiten vun sien Land in den atlantischen un pazifischen Ruum stärkt. As he 1906 de Baustäe vun den Kanal besöcht hett, weer he de eerste amteeren Präsident, de de USA verlaaten hett.

1905 hett he as Ünnerhändler de Freedensverhanneln an dat Enn‘ vun den Russisch-Japaanschen Krieg in den Ostküsten-Badeoort Portsmouth leit. De mehrmals vör dat Scheitern stahn Verhanneln hemm inbesünnere wegen sien diplomatisch Geschick letztlich to’n Verdrag vun Portsmouth führt. 1906 kreeg Roosevelt in Anerkennung vun sien Bidrag to de Beendigung vun dissen Krieg as eerst Amerikaner den Freedensnobelpries. 1906 hett he in de eerst Marokkokrise ingreepen un wies ok dor düütlich, wu he de tokünftig Rull vun de USA in de Welt seech.

Richter an den Supreme Court

Roosevelt hett wiels sien Präsidentschap dree Richter an den Supreme Court beropen:

• Oliver Wendell Holmes, Jr. – 1902
• William Rufus Day – 1903
• William Henry Moody – 1906

Ok an leegere Bundesgerichte hett he Richter nömmt.

Upnommen Bundsstaaten

Blots Oklahoma kreeg de Status vun en Bundsstaat wiels sien Amtstiet in dat Witt Huus. De formale Upnahm vun Oklahoma als 46. US-Bundsstaat passeer an‘ 16. November 1907.

Enn‘ vun sien Präsidentschap

Bit 1909 wurr de interne Striet vun de Republikaansch Partei tüschen progressiven Befürwortern vun sien Politik un konservativen Stimmen in de Partei scharper. Roosevelt hett as ankünnigt bi de Präsidentschapswahl 1908 up en dart Amtsperiood verzicht un glööv, in sien lateren Nahfolger William Howard Taft (den he sülvst eenig Johren tovör as Kriegsminister in‘t Kabinett haalt harr) en würdigen Nahfolger funnen to hemm. De övernehm an‘ 4. März 1909 dat Amt vun den Präsidenten.

Nah de Tiet in dat Witt Huus

Politisch Wirken nah de Präsidentschap

Utsnitt ut en Reed vun Roosevelt över dat „Recht der Bürger“, upnommen vun Thomas Alva Edison in de New Yorker Carnegie Hall an‘ 12. März 1912. Längt 4:12

Roosevelt mit en erleggt Olifanten in Afrika (ca. 1909)

Roosevelt in‘ Wahlkamp 1912

Nah sien Entscheeden gegen en wiedere Präsidentschapskandidatur truck sück Roosevelt för eenige Johre in dat Privatleven torüch un ünnernehm ünner annern 1909 ünner de Führung vun Frederick Courteney Selous, tosommen mit sien Söhn Kermit, en utdehnt Grootwildjagd nah Afrika, över de he weer en Book schreev.

Kermit hett den Ex-Präsidenten ok nah Europa begleit, wo de beid in‘ April 1910 in Wien weern. Dorbi harr Roosevelt en een Stünn düern Audienz bi Kaiser Franz Joseph I. Bi disse faken upführt Audienz in de Wiener Hoffborg hett Roosevelt den Kaiser fraagt, wat nu in dat 20. Johrhunnert eegentlich de Zweck vun de sien Amt bzw. de sien Upgaav weer, worup sück Franz Joseph as letzten Monarkn vun de old School beteeken dee un to sien Amtsverständnis seggt hett: Der Sinn meines Amtes ist es, meine Völker vor ihren Politikern zu schützen!.

In‘ Mai 1910 weern de Expräsident Roosevelt un sien Söhn bi en lütt militärischen Übung in Döberitz bi Berlin wo se mit den düütschen Kaiser Wilhelm II. tosommendraapen sünd. An‘ 12. Mai 1910 kreeg Theodore Roosevelt vun de philosophischen Fakultät vun de Berliner Universität de Ehrendokterwürde verleeht. In dat sülvig Johr erreeg he Upsehn dör sien Pariser Reed Citizenship in a Republic.

Wiel Roosevelt mit de Politik vun sien Nahfolgers Taft nich tofräe weer, streev he för de Präsidentschapswahl 1912 weer en republikaansch Spitzenkandidatur an. Up de Republican National Convention wurr aber Amtsinhebber Taft weer to’n Kandidaten kürt. Folgend hett he sück as Kandidat för de Progressive Partei („Bull Moose Party“) bewurben. Dat führ dorto dat Deelen vun de Bevölkerung untofräe weern u nto en Anslag up hüm an‘ 14. Oktober 1912. Ofschons de Schööt vun dicht bi afgeven wurr, hett Roosevelt blots en Fleeschwunn dorvandragen un hull noch en över 60 Minüüt lang Reed, bevör he in dat Krankenhuus brocht wurr.

De dör dat nee Antreeden as Kandidat vun en nee Partei passeert Updeelen vun de republikaansch Stimmen up twee Kandidaten hett den Demokraten Thomas Woodrow Wilson, in en Tiet, in de de Republikaner meest dörgahn den Präsidenten stellen deen, sien eersten Wahlsieg mögelk maakt. Roosevelt kunn aber gemeensam mit sien Viezpräsidentschapskandidaten, den kalifoornschen Gouverneur Hiram Warren Johnson, mit 27 Perzent mehr Stimmen as Taft (23 Perzent) up sück vereenen. Ofschons he sogor den Stimmenmehrheit in Kalifornien harr, wunn Wilson mit 41 Perzent un 435 vun 531 Elektoren mit düütlichen Afstand.

Mit Utnahm vun Roosevelt hett blots sien Verwandter Franklin Delano Roosevelt för mehr as twee Amtsperioden (1940 för en darte und 1944 för en veerte) – de eerste Präsident George Washington harr sien Nahfolgern raaden, nich länger as twee Perioden in‘t Amt to blieven. 1951 wurr dör den 22. Tosatzartikel to de Verfaaten vun de Vereenigte Staaten de Amtsdüer vun den Präsidenten up twee Wahlperioden beschränkt.

Theodore Roosevelt weer all 1914 nah Anfang vun den Eersten Weltkrieg un de sien Eskalatschoon för en Bedeeligen vun de USA an den Konflikt in Europa. He hett Präsident Wilson bit to’n Kriegsinträe vun de USA 1917 för de sien Butenpolitik vun de Neutralität kritiseert. Ofschons ok Wilson, as Roosevelt, binnenpolitisch för an‘ Progressivismus orienteert Reformen intreeden dee, trenn beid Politiker en gegensiedig Afneegen. 1918 stimm he för en Interventschoon in Russland as Reaktschoon up de Oktoberrevolutschoon. Buterdem forder he en Fortführen vun den Krieg bit to de bedingungsloos Kapitulatschoon vun de Mittelmächte. Den vun Wilson vörleggt Veerteihn-Punkte-Plaan hett Roosevelt entscheeden aflehnt.

Ofschons de vun hüm grünnd Progressive Party 1912 en hooch Stimmenandeel vun den Popular Vote infohren harr, hett Roosevelt sehn, dat dat wegen de blots wenig apenlich Ämter, de disse Partei erringen kunn (besünners in Kalifornien), woll meest nich mögelk weer, se duersam nah vörn to bringen. He sülvst is denn nahderhen in de Republikaansch Partei torüchgahn. Bi de Präsidentschapswahl 1916 hett he sück för den republikaansch Kandidaten Charles Evans Hughes utspraaken, de aber Amtsinhebber Wilson in en düchtig knapp Entscheedung ünnerleeg. Ok Hughes weer den progressiven Parteiflögel totoreeken. Dör Roosevelt sien tietwielige Abstinenz vun den Republikanern as ok dör anner Faktoren wunnen nu aber de konservativeren Kräfte an binnerparteilichen Infloot. Bi de Demokraten weer dat jüst anners rüm, wo de liberalen un progressiven Lager an Bedüüden wunnen.

Roosevelt-Rondon-Expeditschoon

De orsprüngliche Crew vun de Roosevelt-Rondon-Expeditschoon in Brasilien, vun links: Zahm, Rondon, Kermit, Cherrie, Miller, veer Brasilianer, Roosevelt, Fiala (1914)

1913–1914 hett sück Roosevelt gemeensam mit sien Söhn Kermit an en Expeditschoon vun den brasiliaanschen Marschall Cândido Rondon in dat Amazonasbecken bedeeligt. Dorbi wurr en Stroom to Ehren vun Roosevelt in Rio Roosevelt umnömmt. Der Ex-Präsident hett bi disse Expeditschoon aber swoor gesundheitlich Schäden dorvandragen, vun de he sück tietlevens nich weer verhaalt hett.

Dood

Um 1918 gull Roosevelt weer as mögelk Anwärter för de republikaansch Präsidentschapskandidatur för dat Johr 1920. Sien Gesundheit hett aber sückse Plaans en Enn‘ sett: As Laatfolge vun de Besehren, de he sück bi sien Expeditschoon in dat Amazonasbecken totrucken harr, muss de ehmalige Präsident opereert wurrn, wat he blots knapp överleevt hett. De Dood vun sien jüngsten Söhn Quentin, de 1918 in Europa fallen weer, hett hüm psychisch swoor tosett. An‘ 6. Januar 1919 is Theodore Roosevelt 60-johrig in‘ Slaap up sien Anwesen Sagamore Hill in Oyster Bay up Long Island storven.

Politische Nahwirken

De veer Präsidenten an‘ Mount Rushmore (vun links nah rechts): George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt un Abraham Lincoln

Theodore Roosevelt gellt ünner Historikern as eerst modern US-Präsident uni s ok hüüd noch in de amerikaansch Bevölkerung beleevt. Dör den politischen Upstieg vun de USA to en Weltmacht Anfang vun dat 20. Johrhunnert gelung hüm dat, dat Präsidentenamt nahhollen Gewicht to verleehn. Insbesünnere hett he sück spoodriek dat Recht vun den Präsidenten, de immer wichtiger wurrn Butenpolitik to formuleeren infordert. Ofschons sien Butenpolitik nah Meenen vun völ Historiker mehr de weltpolitisch Rull vun de Vereenigt Staaten gerecht to wurrn schien, wurrd se aber ok as kritisch ansehn. All wiels sien Amtstiet seech sück Roosevelt immer weer mit den Vörwurf vun den Imperialismus konfronteert, ofschons sien Butenpolitik mehr sekerheits- as wertschapspolitische Aspekte umfaaten dee. Ok binnenpolitisch verhull he sück ok nich passiv, Reformen ünner dat Slagwoort Square Deal in de Sozial- un Wertschaftspolitik sünd in‘ historschen Kontext vun nich minn Bedüüden. Se ünnerstrieken vör allen de Expansion vun präsidialer Macht tegenöver den Kongress, nahdem in de torüchliggen Johrteihnten gesettgeverisch Impulse mehr vun de Legislative utgungen. Vun de meest Historikern wurrd ok de Umweltpolitik vun Roosevelt as bedüüdend ansehn, wiel se in‘ Wesentlichen hör Tiet wiet vörut weer (Umweltschuul speel to de Tiet praktisch kien politisch Rull). Dör sien Binnenpolitik wurrd Roosevelt faken as eerst progressiver US-Präsident ansehn, worto man later insbesünnere Thomas Woodrow Wilson (New Freedom), Franklin Delano Roosevelt (New Deal) un Lyndon Baines Johnson (Great Society) tellen dee.

Familie

Familie Roosevelt, fotografeert vun den Pach Brothers, 1903

Theodore Roosevelt hett 1880 in eerst Ehe Alice Hathaway Lee (1861–1884) heiraadt, mit de he en Dochter harr:

1. Alice (1884–1980) ∞ 1906 Liddmaat vun dat US-Repräsentantenhuus Nicholas Longworth (1869–1931).

1886 hett he in tweet Ehe Edith Kermit Carow (1861–1948). Ut de Ehe gungen fiev Kinner hervör:

1. Theodore (1887–1944) ∞ 1910 Eleanor Butler Alexander (1889–1960)
2. Kermit (1889–1943) ∞ 1914 Belle Wyatt Willard (1892–1968)
3. Ethel (1891–1977) ∞ 1913 Richard Derby (1881–1963)
4. Archibald (1894–1979) ∞ 1917 Grace Stackpole Lockwood (1894–1971)
5. Quentin (1897–1918, fallen as Jagdpilot in‘ Eersten Weltkrieg)

Theodore Roosevelt weer mit den lateren, den Demokraten anhörrn, US-Präsidenten Franklin Delano Roosevelt entfernt verwandt; de beid weern Cousins in‘ fievten Grad.

De Teddybär

Teddybär

Roosevelts offiziell Porträt in dat Witt Huus

De Teddybär, plattdüütsch Teddyboor, wurr nah hüm nömmt. Wiels en daaglang düern spoodlosen Jagdtrip in Mississippi, bi den sück Roosevelt vörnommen harr, en Boor to scheeten, weer kien Boor uptodrieven; as denn en vun sien Jagdhülpers doch noch up en ehrder lütt Booren stött is (235 Pund, en beten mehr as twee Zentner), bunn he de an en Boom un geev hüm Roosevelt to’n Afscheeten free. Roosevelt allerdings hett sück wiegert, so to en Jagdbeute to kommen un hett up den Afschööt verzicht (den Boor hett en Hülper denn afstaaken).

De Karikaturist Clifford Berryman vun de Washington Post stell den Booren in en Karikatur rund un nüss dor, de denn an‘ 16. November 1902 up de Titelsiet vun de Washington Post rutkeem mit den Text „Drawing The Line In Mississippi“. Eenig Leser wullen mehr dorvan seehn. In de nahfolgen Karikaturen lett Berryman den Booren immer lüttger, runder un noch mehr nüss wurrn un hett den up jeder Afbillen mit den Präsidenten ünnerbrocht. Wiel in dat Amerikaansche de Körtnaam för Theodore „Teddy“ is, wurr de Boor bi de Lesern gau „Teddy’s Bear“ nömmt un wurr denn endgültig to’n „Teddy Bear“.

Tofällig harr in dissen Winter dat düütsch Ünnernehmen Steiff mit de Produktschoon vun lütt Booren mit beweglich Gelenken un n Knoop in’t Ohr anfungen, vun de dat New Yorker Ünnernehmen F.A.O. Schwarz 3.000 Stück bestell. So fung de weltwiet Spood vun den Teddybären an; gau hett Steiff dat Plüschdeert ok in dat eegen Land verköfft, wo he bit hüüd ünner den indüütschten Naam verköfft wurrd.

Freemüereree

Theodore Roosevelt in Freemüererkleedasch in dat Spokane Masonic Temple 1905

Graffsteen vun Roosevelt

Roosevelt weer Freemüerer un hett weltwiet völ Freemüererlogen besöcht, ünner annern in Afrika, Europa un Süüdamerika. In sein duusenden vun Breefen sünd ok freemüererisch Korrespondenzen enthollen.

An’ 2. Januar 1901 in de Matinecock Lodge No. 806 vun Long Island upnommen, wurr he an’ 27. März vun dat sülvig Johr to’n Gesellen befördert un an‘ 24. April to’n Meester nömmt. Ehrenliddmaat weer he in de Logen Masonic Veterans Association of the Pacific Coast (1901), Illinois Masonic Veterans Association (1903), Pentalpha No. 23 in Washington, D.C. (4. April 1904) un Rienzi in Rom.

Zitat Etwas, was bei der Freimaurerei so anziehend erschien, dass ich die Chance, Freimaurer zu werden, gerne ergriff, ist die Tatsache, dass hier das verwirklicht wird, was eine Regierung oft nur gelobt, nämlich jeden Menschen nach seinen Verdiensten als Mensch zu behandeln. Theodore Roosevelt: Reed to'n Anlaat vun den 150. Johresdag vun den Meestergrad vun George Washingtons (1902).

De jährliche Inspektschoon vun de christlich Freemüererorganisatschoon vun de Knights Templar hett he an‘ 26. Mai 1902 in de Ellipse südlich vun dat Witt Huus leit. Bi de freemüererisch Grundsteenleggen vun dat Army War College an‘ 21. Februar 1903 hull he en Anspraak un legg an‘ 24. April 1903 den Grundsteen vun dat Norddoor vun den Yellowstone-Nationalpark ünner de Schermherrschap vun de Grootloge vun Montana. An‘ 14. April 1906 folg dör hüm de freemüererische Grundsteenleggen vun dat Bürogebäudes vun dat US-Repräsentantenhuus in Washington, D.C.

In‘ Bundsstaat Washington legg Roosevelt an‘ 22. Mai 1903 fierlich den Grundsteen vun den Freemüerertempel in Tacoma, an‘ 26. Mai vun dat sülvig Johr de vun den Tempel in Spokane un an‘ 8. Juni 1907 in de 13. St. un New York Ave. in Washington, D.C.

De Gedenkveranstaltung vun de Grootloge vun Pennsylvania to’n 200. Gebortsdag vun Benjamin Franklin hett he an‘ 19. April 1906 beehrt. De Grundsteenleggen vun dat Pilgrim Memorial an‘ 20. August 1907 in Provincetown, Massachusetts hett he in freemüererisch Kleedasch besöcht. De Grootloge vun New York hett he toletzt an‘ 11. Mai 1917 besöcht.

In de mit den Pulitzer-Pries bedachten Biografie vun Edmund Morris wurrn de freemüererisch Aktivitäten vun Roosevelt nich upführt.

Kark

Roosevelt hör ras sien Familie de Dutch Reformed Church an. Bit to en Öller vun 16 Johren gung he in de Madison Square Presbyterian Church. Later, as Roosevelt in Oyster Bay wahnen dee, hett he mit sien Fru en Episkopalkark besöcht. In Washington dorgegen hett he de Grace Reformed Church besöcht.

As Präsident hett he de Trennung vun Religion un Staat vertreeden un hull dat för nich kloog, In God We Trust up Münten to präägen un up Banknoten to drucken, wiel dat frevlerisch weer, de Naam vun en Gottheit up so wat Profanes as Geld to schrieven.

Trivia

Theodore Roosevelt wurr Naamsgever vun de DC-6 "Theodore Roosevelt", ebenso för de 2012 opdeckt Springbarsch-Aart Etheostoma teddyroosevelt. Wiederhen sünd mehrere Scheep vun de United States Navy nah hüm nömmt wurrn, as to’n Bispeel de Floogtüüchdräger USS Theodore Roosevelt.

In de Kultur

Roosevelt wurrd in folgen Filmen dorstellt oder karikiert:

• 1940: Teddy the Rough Rider – Oscar-prämeerter Körtfilm vun Ray Enright
• 1941: Arsen und Spitzenhäubchen – Kummedie; de geistig behinnert Neffe vun de Protagonistinnen hollt sück för Roosevelt
• 1975: The Wind and the Lion, Regie John Milius, mit Brian Keith as Theodore Roosevelt
• 1997: Rough Riders – Das furchtlose Regiment (Rough Riders), Regie John Milius, mit Tom Berenger as Theodore Roosevelt
• 2006: in de Filmkummedie Nachts im Museum, Regie Shawn Levy, mit Robin Williams as Roosevelt, is he een vun de Hööftfiguren.
• 2010: in de US-amerikaansch Krimiserie Blue Bloods – Crime Scene New York wurrd Theodore Roosevelt as New Yorker Polizeichef ehrt.

Literatur

• Bernhard Kupfer: Lexikon der Nobelpreisträger. Patmos Verlag Düsseldorf 2001
• Natalie A. Naylor et al.: Theodore Roosevelt: Many-Sided American. – Interlaken, NY: Heart of the Lakes Publishing, 1992
• Mellander, Gustavo A.; Mellander, Nelly Maldonado & Magoon, Charles Edward; (1999). The Panama Years. Río Piedras, Puerto Rico: Editorial Plaza Mayor. ISBN 1-56328-155-4. OCLC 42970390. A more historical perspective.
• Mellander, Gustavo A. (1971). The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568.
• Edmund Morris: The Rise of Theodore Roosevelt. (Bd. 1, Pulitzer-Preis)
• Edmund Morris: Theodore Rex. (= Bd. 2)
• Edmund Morris: Colonel Roosevelt. Random House, New York 2010, ISBN 0-375-50487-7.  (= Bd. 3)
• John Morton Blum: The Progressive Presidents: The Lives of Theodore Roosevelt, Woodrow Wilson, Franklin D. Roosevelt, and Lyndon B. Johnson Charles River Editors ISBN 978-0-393-00063-4

Weblenken

Theodore Roosevelt. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• DNB-Katalog
• Warken vun Theodore Roosevelt in’n Project Gutenberg
• Theodore Roosevelt up de Sieden vun den Nobelpries (engelsch)
• Vörlaag:DHM-HdG
• American President: Theodore Roosvelt Umfaatend Informatschonssiet vun dat Miller Center of Public Affairs (engelsch)
• Vörlaag:Findagrave
• Theodore Roosevelt in de Datenbank vun de National Governors Association (engelsch)

Enkeld Nahwiesen

Präsidenten vun de USA

George Washington | John Adams | Thomas Jefferson | James Madison | James Monroe | John Quincy Adams | Andrew Jackson | Martin van Buren | William Henry Harrison | John Tyler | James Knox Polk | Zachary Taylor | Millard Fillmore | Franklin Pierce | James Buchanan | Abraham Lincoln | Andrew Johnson | Ulysses Simpson Grant | Rutherford Birchard Hayes | James Abram Garfield | Chester Alan Arthur | Grover Cleveland | Benjamin Harrison | Grover Cleveland | William McKinley | Theodore Roosevelt | William H. Taft | Woodrow Wilson | Warren Gamaliel Harding | Calvin Coolidge | Herbert Clark Hoover | Franklin D. Roosevelt | Harry S. Truman | Dwight David Eisenhower | John F. Kennedy | Lyndon Baines Johnson | Richard Milhous Nixon | Gerald Rudolph Ford | Jimmy Carter | Ronald Wilson Reagan | George Herbert Walker Bush | Bill Clinton | George W. Bush | Barack Obama | Donald Trump | Joe Biden