Sphalerit
| Sphalerit | |
 | |
| Cheemsch Tohopensetten |
ZnS |
| Mineralklass | Sulfid, Solfosolt 2.CB.05a (na Strunz, 9. Oplaag) 02.08.02.01 (na Dana) |
| Kristallsystem | kuubsch |
| Klöör | ahn Klöör geelbruun bit swatt dör inlagert Iesensulfid |
| Streekklöör | geel bit düsterbruun nie swatt |
| Mohshard | 3,5 - 4 |
| Dicht (g/cm³) | 3,9-4,2 |
| Gleem | Diamantgleem |
| Transparenz | dörsichtig bit swack dörschienend nie ganz undörsichtig |
| Brook | uneven, sprööd |
| Splitten | vullkamen na {110} |
| Indruck | faken tetraedrisch |
| faken Kristallflachen | {110}, {311}, {} |
| Tweeschenbilden | {111}, {211} |
| Kristalloptik | |
| Breektall | 2,396 (rein) 2,47 (30% Iesensulfid) |
| Dubbelbreken (optisch Utrichten) |
isotrop, männichmol swack Dubbelbreken |
| Pleochroismus | |
| Winkel/Dispersion vun de optischen Assen |
2vz ~ |
| annere Egenschoppen | |
| Phaaswesseln | |
| Smöltpunkt | |
| cheemsch Verhollen | löst sik in konzentreert Soltsüür |
| lieke Mineralen | Rutil |
| Radioaktivität | nich radioaktiv |
| Magnetismus | nich magnetsch |
| sünnerlich Kennteken | |
Sphalerit (ok begäng ünner den ollen Naam Zinkblennen) is en faken vörkommend Mineral ut de Mineralklass vun de Sulfiden mit en Mengdenporportschoon Metall:Swevel vun 1:1: Dat Mineral kristalliseert in’t kuubsche System un bild tetraedrische und dodekaedrische Kristallen, aver ok en faserig oder massig Utsehen in ünnerscheedlich Klöören (kiek bi Varietäten). Cheemsch is Sphalerit oder Zinkblennen ein Solt vun de Swevelwaterstoffsüür un warrt as Zinksulfid betekend (nipp un nau: α-ZnS).
Sphalerit warrt faken mit liekers Mineralen as Magnetit un Rutil verwesselt. Die teemlich lütte Mohshard vun 3,5 bit 4 is de Grund, worüm de schmucken Steen, de af un an bruun bit gröön farvt wesen künnt, nich as Schmucksteen verwennt warrt.
Historie un Naam
[ännern | Bornkood ännern]De Naam geiht torüch op dat greeksche sphaleros – heemtüksch, wiel dat even faken verwesselt warrt mit annere Mineralen.
Modifikatschonen un Varietäten
[ännern | Bornkood ännern]Sphalerit is en Modifikatschoon vun Zinksulfid bi siete Temperaturen. De Hoochtemperatur-Modifikatschoon warrt Wurtzit nöömt oder ok β-ZnS.
Vun dat Sphalerit gifft dat verscheeden Farvvarietäten:
- Cleiophan, gröön, geel oder orange
- Marmatit, swatt
- Honnigblennen, klor bit geel
- Rubinblennen, bruun bit root
Witten Sphalerit is dorgegen roor to finnen.
Entstahn un Vörkamen
[ännern | Bornkood ännern]Dat Mineral bildt sik magmaatsch in Pegmatit oder hydrothermal. Dorbi kummt dat faken tohopen mit annere Sulfid-Mineralen vör. as t. B. Galenit (Bliegleem), aver ok mit Magnetit un Pyrrhotin as Ierz in Kalksteen.
Lagersteden gifft dat t. B. in Madan in Bulgarien, Aomori in Japan, Dzhezkazgan in Kasachstan, Cananea in Mexiko, Dalnegorsk in der Russ’sch Föderatschoon, Trepča in Serbien, Banská Štiavnica in de Slowakei, Santander in Spanien un enige Steeden in de USA.
Struktur
[ännern | Bornkood ännern]
De Elementarzell vun Sphalerit warrt dör twee ineenanner verschachelte, kuubsch-flachzentreerte Elementarzellen ut Zink un Swevel bildt, de in jümmer Ruumdiagonalen üm en Veertel gegenenanner verschaven sünd. Disse „Zinklblennen-Struktur“ is en fasten Begreep worrn, de för all de Kristallen bruukt warrt, de disse rüümlich Anorden hebbt (t. B. GaAs).
Verwennen
[ännern | Bornkood ännern]Mit en Zink-Andeel vun ungefäähr 67% un en teemlich hogen Andeel ok an Cadmium is de Zinkblennen de Hööftborn för de industriell Zink- un Cadmiumwinnen. In de Volksrepubliek China, in Australien un Kanada leegt de gröttsten Afbo-Lagersteden.