Koppfööt

Koppfööt; Koppföte
Allerhand Aarden vun Koppföte
Systematik
Ünnerriek: Veelzellers (Metazoa) Afdeel: Geweevdeerter (Eumetazoa) Ünnerafdeel: Bilateria Böverstamm: Lophotrochozoen (Lophotrochozoa) Stamm: Weekdeerter (Mollusca) Klass: Koppfööt (Cephalopoda)
Wetenschoplich Naam
Cephalopoda
Cuvier, 1797

En paar Aarden vun Koppföte

De Koppfööt oder Koppföte (Cephalopoda, vun ooldgr. κεφαλή kephalē „Kopp“ un ποδ- pod- „Foot“) sünd en Klass mank de Weekdeerter (Mollusca), de in de See leven deit. Dat gifft Aarden mank de Koppföte, de swemmt free in de See rüm, as de Echten Dintenfische, un annere, de kruupt over den Grund hen, as de Kraken. Hüüdtodaags sünd bi 1.000 Aarden bekannt, de noch leven doot, un bi 30.000 Aarden, de al utstorven sünd. To de Koppföte höört de gröttsten Weekdeerter to, de dat hüdigendags gifft. De gröttste Kaventsmann-Pieldintenfisch, de bitherto funnen wurrn is, weer bi 13 m lang. De Hüser vun de Ammoniten, de al utstorven sünd, weern bit hen to twee m groot.

De Naam „Cephalopoda“ is 1797 vun Georges Cuvier inföhrt wurrn un an de Steed treden vun den ollern Naam Polypen, de al vun Aristoteles un den öllern Plinius bruukt wurrn is. Düsse Naam (vun πολύπους polýpous „Veelfoot“) harr Réaumur 1742 for de Neteldeerter bruukt. In de hüdige Zoologie hett sik dat dörsett.

Skelett

De ollerhaftigen Aarden, as de Nautiloiden un de Ammoniten, de al utstorven sünd, hefft buten dat Lief en „Huus““ oder „Kasten“, wo se in leven doot. Düsse Kasten besteiht ut Aragonit un gifft jem as Butenskelett Schuul un Stevigkeit. De Schillen vun düssen Kasten hett dree Lagen. Hüdigendags hefft, mank de Koppföte, bloß noch de fiev oder sess Aarden ut dat Geslecht Nautilus so en Butenskelett.

Bi de Koppföte mit en „Binnenkasten“ oder Binnenskelett sünd um de harten Deele Weekdeele umto. De Kasten is in’n Loop vun de Evolutschoon sotoseggen „na binnen wannert“. Bi de Echten Dintenfische hett he hüdigendags de Form vun en Schulp annahmen, bi de Pieldintenfische gifft dat bloß noch en so nömmten „Gladius“. Dor hannelt sik dat um en platten Chitinstaff bi, de as Binnenskelett deent. Bi Kraken is vun dat vörmolige Huus meist gor nix mehr nableven.

Nervensystem vun en Echten Dintenfisch
(histoorsch Bild vun 1876)

Koppföte weert as sunnerlich intelligent mank de Warvellosen ankeken. Bi Experimente is rutfunnen wurrn, datt Kraken Saken to’n Deel just so goot verstahn könnt, as Hunnen. So könnt se abstrakte Saken begriepen (as Tellen vun 1-4 oder allerhand Formen ut’neen holen) oder kumplexe Probleme lösen (u. a. den Dreihversluss vun en Glas upmaken).

Blootkreisloop

Koppföte sünd de eenzigen Weekdeerter mit en afslaten System vun en Kreisloop. Bi Dintenfische warrt dat Blood dör twee Kemenharten an dat unnere Enn vun de Kemen na de Kemen henpumpt. So gifft dat en hogen Blootdruck un dat Blood kann gau fleten. Dat is wichtig vunwegen den man hogen Stoffwessel bi de Koppföte. In de Kemen kummt Suerstoff in dat Blood. Dat suerstoffrieke Blood warrt nu dör en systeemsch Hart na den Rest vun dat Lief henpumpt.

Freten un Verdauen

Mank de Koppföte fritt bloß man de Vampirdintenfisch Sweevstoffe vun Planten un Deerter, de al afsturven sünd. All annern Koppföte sünd aktive Rövers un jaagt Deerter. De Büte finnt se mit de Ogen un griept se mit de Tentakels, wo Suugproppens an sitten doot. Bi Pieldintenfische sitt an düsse Suugproppens ok noch lüttje Hakens an. Echte Dintenfische un Nautilus freet sunnerlich lüttje warvellose Deerter, de up’n Grund leven doot. Pieldintenfische fangt Fisch un Granaat un verlahmt de, wenn se jem in’n Nacken bieten doot. Oktopoden jaagt in’e Nacht un fangt sunnerlich Sniggen, Kreefte un Fisch. Se könnt ehre Büte mit en Gift dootmaken, wat de Oppers eerst mol verlahmen deit. Freten warrt de Büte denn mit Keven (u. a. ut Chitin), de as en Papagoyensnavel utsehn doot. Achternah kummt se dorhen, wo se verdaut warrt.

Eisläuche vun den Echten Pieldintenfisch

Wie se sik vermehrt

Allerhand Koppföte sünd sexuell bannig aktiv. Tomeist gifft dat Heken siene Spermatophoren mit de Spermien dor in mit en Arm in dat Seken siene Mantelhöhle. Düsse Arm warrt Hectocotylus nömmt. Bi de Argonauten (Argonautidae) is dat anners: Dor lööst sik de Hectocotylus vun dat Heken af un swemmt aktiv na dat Seken ehre Mantelhöhle rin. Dat kummt, wiel dat antrocken warrt dör cheemsche Stoffe, de vun dat Seken utgaht (Chemotaxis). De Seken ehre Eizellen weert befrucht, wenn se ut den Eileider rutkaamt. Aleggt weern könnt se in Druven (Echte Dintenfische, Kraken) oder in Släuche (Pieldintenfische), wo jummers en grote Masse Eier insitt.

Systematik

• Koppföte – Cephalopoda
  • Parlboote – Nautiloidea; to’n Deel weert se ok Ooldkoppfööt (Palcephalopoda) nömmt. Hier höört ok Deele vun de Liekhörner (Orthocerida) mit to, un annere Nautiloideen (Ascocerida, Oncocerida, Discosorida, Tarphycerida)
• De Gruppen, de nu kaamt, weert tohopenaat unner den Naam Neekoppfööt (Neocephalopoda):
  • Ammoniten – Ammonoidea (Ammonshörner) †
  • Bactriten – Bactritoidea †
  • Dintenfische – Coleoidea
    • Belemniten – Belemnoidea †
    • Teinarm-Dintenfische – Decabrachia
      • Spiralhörner – Spirulida (mit de eenzige Aaart, de dat hüdigendags noch gifft: Spirula spirula)
      • Pieldintenfische – Teuthida
      • Echte Dintenfische – Sepiida
      • Dwargdintenfische – Sepiolida
    • Achtarm-Dintenfische – Octobrachia/Vampyropoda
      • Kraken – Octopoda
      • Cirrenkraken – Cirroctopoda
      • Vampirdintenfische – Vampyromorpha (mit de enzige Aart Vampyroteuthis infernalis)

Wie de Koppfööt sik entwickelt hefft

Bitherto is noch nich heel klaar, wie sik dat mit de Koppfööt ehren Stammboom verhollt. Enigermaten klaar is man, datt de Dintenfische (Coleoidea), de Ammoniten (Ammonoidea), de Bactriten (Bactritida) un de wecken Aarden vun de Liekhörner (hier de Unnerklass Actinoceratoida), en monophyleetsche Grupp dorstellt, de ok Neekoppfööt (Neocephalopoda) nömmt warrt, wieldes all annern Koppfööt tohopenfaat weert unner den Naam vun Parlboote (Nautiloidea) oder vun Ooldkoppfööt (Palcephalopoda). Düsse tweede Gruppen is avers wohrschienlich paraphyleetsch, vunwegen, datt antonehmen is, datt de Neekoppfööt vun de Ooldkoppfööt afstammt.

De Ammoniten hefft sik in’n Devon utspunnen ut Vorwesers, de liek utsehn hefft, as Bactriten. Ok de Dintenfische weert vun de Bactriten afleit‘. Vundeswegen sünd de Bactriten en para- oder polyphyleetsche Grupp, de uplööst weern möss.

Literatur

• T. Berthold, T. Engeser: Phylogenetic analysis and systematization of the Cephalopoda (Mollusca). In: Verhandlungen des naturwissenschaftlichen Vereins Hamburg. new series, 29. 1987, S. 187–220.
• L. Bonnaud, R. Boucher-Rodoni, M. Monnerot: Phylogeny of Cephalopods Inferred from Mitochondrial DNA Sequences. In: Molecular Phylogenetics and Evolution. 7. 1997, S. 44–54.
• D. G. Carlini, J. E. Graves: Phylogenetic analysis of cytochrome c oxidase I sequences to determine higher-level relationships within the coleoid cephalopods. In: Bulletin of Marine Science. 64. 1999, S. 57–76.
• D. B. Carlini, R. E. Young, M. Vecchione: A Molecular Phylogeny of the Octopoda (Mollusca: Cephalopoda) Evaluated in Light of Morphological Evidence. In: Molecular Phylogenetics and Evolution. 21. 2001, S. 388–397.
• W. Haas: Trends in the Evolution of the Decabrachia. In: Berliner Paläobiologische Abhandlungen. 3. 2003, S. 113–129.
• M. Vecchione, R. E. Young, D. B. Carlini: Reconstruction of ancestral character states in neocoleoid cephalopods based on parsimony. In: American Malacological Bulletin. 15. 2000, S. 179–193.
• X. D. Zheng, J. Yang, X. Lin, R. Wang: Phylogenetic relationships among the decabrachia cephalopods inferred from mitochondrial DNA sequences. In: Journal of Shellfish Research. 23. 2004, S. 881–886.

Weblenken

Koppfööt. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.