Wikipedia:Mi fehlt dat Woort/Archiv/2012

seetüchtig

Schull een doch denken, dat de Plattdüütschen dor en Woord för hebbt: seetüchtig. Aver seedüchtig is dat woll nich, denn dor is bi Google _nix_ mit to finnen. Null un nada. Wat kann dor ans dat richtige Woord för wesen? --::Slomox:: >< 16:07, 13. Jan. 2012 (CET)

Fallt mi ok nix to in, tomindst nich as Lemma. Ümschrieven de ik dat as döögt ok för de See. --Iwoelbern ✍ 16:17, 13. Jan. 2012 (CET)

Glööv ik nich, dat dat dor en besunner Woort for gifft. Nedderlannsch heet dat zeewaardig. Worum schall dat plattdüütsch nich seeduchtig heten? Anners dö ik dat ok umschrieven: He kann en ruge See verdregen, he kann Storm verdregen, em maakt dat nix ut, wenn dat oorntlich blaast, he is en Waterrott etc.--Bolingbroke ✍ 00:57, 14. Jan. 2012 (CET)

Ik weet keen Grund, worüm dat nich seedüchtig heten schull. Aver ik harr dacht, dat'n in de plattdüütsche Literatur dat Woord finnen schull, wenn dat würklich so heet. De Plattdüütschen sünd ja en Volk von Fohrenslüüd. Dat Woord is in de plattdüütsche Literatur aver nich to finnen. Villicht gifft dat dor also en annert Woord för.

Ik harr dat Woord ok as Egenschop von Scheep meent, nich as Egenschop von Lüüd. --::Slomox:: >< 23:19, 14. Jan. 2012 (CET)

Aver ik heff noch maal keken, Heinrich Teut vertekent dat Woord seedüchdig in sien Hadeler Wörterbuch. --::Slomox:: >< 23:26, 14. Jan. 2012 (CET)

Un nu heff ik bi Teut noch en Indrag funnen: seewęrig. Dor bün ik mi nu nich seker, woans dat Woord leest warrn mutt, kummt dat von Wehr (seewehrig) oder von Weert (seeweerdig, jüst as dat Nedderlandsche)? --::Slomox:: >< 16:19, 6. Apr. 2012 (CEST)

Teut schrifft weert un Füürwęr, also mutt seewęrig as seewehrig leest warrn. --::Slomox:: >< 16:23, 6. Apr. 2012 (CEST)

Verschwörung

…gifft dat dorför en plattdüütschen Utdruck? --Iwoelbern ✍ 20:18, 14. Jan. 2012 (CET)

Kenn'k blot as "Verswören" of "Kumplott". Termo ✍ 11:00, 16. Jan. 2012 (CET)

wie folgt

In en ganz Reeg von uns Artikels kummt de Utdruck as folgt vör, wat direkt ut Hoochdüütsch wie folgt översett is. Ik lööv nich, dat dat en echt plattdüütschen Utdruck is. In de plattdüütsche Literatur kummt dat nich vör. Dat is en Utdruck ut de Formalspraak. Un in de meisten Fäll lett sik dor licht so insetten un de Satz maakt jüstso veel Sinn: de Gemeenraat sett sik as folgt tohoop -> de Gemeenraat sett sik so tohoop. Bevör ik aver wedder Utschimpers krieg, dat ik an en Hümpel Artikels rümfummel ahn vörher to fragen: Wat denkt ji dor von? Dröff ik dat ännern? --::Slomox:: >< 11:47, 20. Jan. 2012 (CET)

Kloor, dat is ut dat Hoochdüütsche översett. En Problem seh ik dorin egentlich nich. De Sinn vun de Wöör ännert sik nich dör dat Översetten. Ik gah nich na de Literatur, dorto lees ik veel to wenig op platt. Un ik mutt ok seggen, dat de Literatur för mi keen Grundlaag dorför is, wat as wohrhaftig platt gellen dröff un wat nich. Schrievers hebbt keen Monopol op de Spraak. Aver dat man blots so blangento.

Wenn di dat stöört mit dat as folgt, den kannst dat mienwegen ännern. Dat schall mi egal wesen. Man, ik schrief tomeist, as mi de Snavel wossen is un kann nich verspreken, dat ik dat in tokamen Artikels nich doch wedder so schrieven do. --Iwoelbern ✍ 12:14, 20. Jan. 2012 (CET)

Schrievers hebbt keen Monopol op de Spraak, dor hest recht. Wenn ik hier fakener dat Vörkamen in de plattdüütsche Literatur as Argument nehm, denn do ik dat blots, vonwegen dat dat dat eenzige is, wo ik en "Bewies" för levern kann. Google Böker hett en Barg plattdüütsche Böker inscannt un wenn ik to'n Bispeel mit "as folgt" "hett" nix oder meist nix finn (in De irste Seemannsreis’ kiek ik naher noch rin, wat dor steiht), denn heff ik en good Indiz, dat de Utdruck in de plattdüütsche Literatur nich fakener vörkummt. Bi de sprakene Spraak kann ik nix bewiesen. Dor is mien Horizont bi de Naverdörper al toenn. Dat is de eenzige Grund, worüm ik von de Literatur snack.

De Sinn vun de Wöör ännert sik nich dör dat Översetten. De Sinn is to verstahn. Un de Lüüd kennt den Utdruck ut dat Hoochdüütsche. Aver "Sinn von de Wöör is to verstahn" bedüüdt nich, dat dat ok begäng is. "wie folgt" is en formelhaftigen Utdruck, den dat so as Formel op Platt nich gifft.

Un jüst bi dit as de Snavel wussen is, lööv ik nich, dat veel von de borentagen Plattdüütschen dat so seggen doot. Dat is en Utdruck ut de hoochdüütsche Schriftspraak un ok dor is he eerst bilütten begäng worrn (Google Ngram). Wohrschienlich na dat engelsche Vörbild "as follows" (Google Ngram). Villicht hebbt aver ok dat hoochdüütsche und dat engelsche all beid en latiensch Vörbild, dat kann ik nu nich seggen.

Noch en Indiz, dat dat ut de Formalspraak kummt: In engelsche Fiction-Böker kummt de Utdruck man noch halv so faken vör as in all Böker tohoop: [1]. --::Slomox:: >< 13:08, 20. Jan. 2012 (CET)

Dat dat ut de Formalspraak kummt, dor segg gor ik nix gegen. Man, worüm ok nich? Wi versöökt hier en Nakieksel to maken, dat deelwies kumplizeerte Saken möglichst akkerat beschrieven schall. Wenn een dorbi Formalspraak bruken deit, finn dat nu nich so unnormal. Ik bün dat so vun Beroops wegen wennt (wenn ok op hoochdüütsch), dorüm segg ik as mi de Snavel wossen is. Snacken do ik anners as ik schriev. Un as du seggt hest: wat begäng is, kann ik ik opletzt ok blots för tohuus seggen. 'N poor Dörper wieter höört sik dat allens anners an. Formale Utdruckswiesen kann aver jeedeen verstahn, wull ik annehmen.

Aver noch mol: Wenn di de Utdruck stöört, kannst du den geern ännern. Ik heff dor nix gegen. Ik wull dormit vör allen anmarken, dat ik deswegen aver nich anfang do, bi tokamen Artikels dorop to achten dat anners uttodrücken. --Iwoelbern ✍ 13:41, 20. Jan. 2012 (CET)

Ick stimm mit Iwoelbern vullkommen överin. Wenn Du wat ännern willst, man to. Eastfrisian ✍ 13:46, 20. Jan. 2012 (CET)

tasten

Sass seggt för tasten „söken, fummeln, grabbeln“. Ik bruuk dat Woort för den Tastsinn. Söken is to allgemeen. Grabbel- oder Fummelsinn höört sik aver nich goot an, vör allen nich as Lemma. Schüllt wi bi Tastsinn blieven oder dor sowat as Anfaatsinn vun maken? Oder weet een noch wat anner’t? --Iwoelbern ✍ 10:14, 29. Jan. 2012 (CET)

tasten is ok Plattdüütsch, dat kannst rohig bruken. --::Slomox:: >< 11:59, 29. Jan. 2012 (CET)

Wöör för de Tehn

Moin, wi sünd graad an'n Grübeln, wat dat nich so för Wöör gifft för de fief Tehn. In't Düütsche gifft dat ja blots "Großer Zeh" un "Kleiner Zeh". De annern Tehn warrt blots mit en Nummer nöhmt. Gifft dat egen Wöör dorför in't Plattdüütsch? Zylbath ✍ 12:09, 29. Jan. 2012 (CET)

Ik do mi ok bi de Fingers al swoor... bi de Tehn/Töhn weet ik eerst recht nich... --Iwoelbern ✍ 12:41, 29. Jan. 2012 (CET)

Weet ik ok nich, bi uns heeten de aber ok Tahn bzw. Tahn'nEastfrisian ✍ 13:17, 29. Jan. 2012 (CET)

Eisschollen

Hebb ik vundagen up de Werser sehn. Ik segg dor natüürlich Iesschollen to, man -schollen dücht mi keen plattdüütsch Woortdeel, oder? Bi Peter Neuber hebb ik Schipperstücken funnen, man dat hebb ik bither to noch nich höört. Wat seggt Ji dor denn to?--Bolingbroke ✍ 19:01, 4. Feb. 2012 (CET)

Ik kenn ok blots Iesscholl(en). --Iwoelbern ✍ 19:27, 4. Feb. 2012 (CET)

Schipperstücken hebb ick noch nie nich hört, Iesschollen kenn ik ok blots. Eastfrisian ✍ 20:24, 4. Feb. 2012 (CET)

Ick heff noch funnen Iesflott, Iesglanner (-klanner), Iesplat. Schipperstücken meint woll de Dingers, up de de Kinner früher mit führt sünd, un dor gifft dat denn ook Ieskahn un Iesschipp vör. Wilhelm Zierow hett dat mal in "Plaugfohrn" beschräben (zit. nah Meckl. Wb.): "Däuweder kem, denn würden mit dei Peiken Isklanners steken, dor würd up schippert". Mit Iesklanner ward denn so tähmlich jedes Stück Ies beteikent, ook de Iestappens. Brinckman hett dor mal so'n lütt Gedicht schräben (1856), dat geht so:

Ick heww een'n narschen Bursen kennt,

Fläuh künn de hosten hürn;

de Fisch hett he in'n Dik dotbrennt

un füng s' mit Mettensnürn.

Un as sin Hoff in Füer stahn,

hett he dat flink mit Speck utdan

un Winters in sin'n Aben

staats Holt Isklanners schaben.--IP-Los ✍ 18:03, 5. Feb. 2012 (CET)

Ick heff dor noch so'n interessanten Indrag bi Grimm funnen: "glander, f., 'eisscholle, eisbahn'. etymologisches s. unter DWB glandern, in gleicher mundartl. verbreitung wie dieses; eiszapfen Mi mecklenb. 27a; eisscholle Mensing schlesw.-holst. 2, 384, brem.-nds. wb. (1767) 2, 505; im md. als 'eisbahn', so auch im elsäss., s. die bei glandern aufgeführten wbb.; 'glandern, ein nur im niedersächsischen bekanntes wort, sowohl eine eisscholle als auch eine schleifbahn der kinder auf dem eise zu bezeichnen' Adelung (1774) 2, 688, vgl. Campe 2, 381; eine eisscholle Benzler deichbau (1792) 1, 174, Krünitz 18, 577."

Wat Adelung dor nu tau säd, hett Grimm hier ja all upschräben, bi Campe heit dat: "Die Glander, Mz. die _n, eine Eisscholle; dann, eine Gleitbahn auf dem Eise." Grimm weit ook wat oewer de Herkunft: "glandern, vb., 'schlittern, gleiten' (auf dem eis); umgelautet glendern Schwan n. dict. (1788) 1, 767b, gländern (s. unten). über germ. *glanð- 'gleiten' auf idg. hlendh-, erweiterung der wurzel hlē- 'glänzen, glatt sein' zurückgehend, s. Walde-Pokorny 1, 625 unter hel-, vgl. auch 1glander, glan, m. und adj.; ablautende verwandte sind glinden gleiten (teil 4, 1, 5, 121), schwed. glindra glitzern; auszergerm. vergleichen sich lit. galándu schärfen, schleifen, lett. galnods wetzstein, s. Walde-Pokorny a. a. o. — für die mundart verzeichnet bei Frischbier preusz. wb. 1, 235; für Mecklenburg in: zs. d. ver. f. volksk. 5, 321; Mensing schlesw.-holst. 2, 384; brem.-nds. wb. (1767) 2, 505; Doornkaat-Koolman ostfries. 1, 631b; Müller-Fraureuth obersächs. 1, 422; Hertel Thür. 107; Crecelius oberhess. 423; rhein. wb. 2, 1251; als gländern Martin-Lienhart elsäss. 1, 259b; als glundern Bauer-Collitz Waldeck 40; literarisch selten, als provinzialismus: ich aber lauff ohn end, ich glander auff dem eise Tobias Hübner andere woche (1622) herrligkeit 31;".

Dat Meckl. Wb. schrifft nu: "Klanner schuben auf einer Eisscholle schippern, d. h. auf ihr stehend sich durch Standgen fortschieben, Spiel der Knaben". Ünner "glannern" findt sick denn noch wat oewer de Herkunft: "glanner; klannern auf dem Eise gleiten [...] dieses Gleiten ist die Grundbedeutung; ihr liegt weiter der Sinn glatt zugrunde, der im Subst. Glanner erscheint; vom Subst her aber kommt das Verb glannern, klannern als Knabenspiel, gleich Klanners schuben".--IP-Los ✍ 18:24, 5. Feb. 2012 (CET)

Dat hemm wi nu twors all so'n bäten afhannelt, oewer ick heff dor dörch Taufall noch 'n Utdruck funnen. Gorch Fock schrifft in "Seefahrt ist not" (S. 37, Utgaaf von 1941): "So ging er über die Wurt nach dem Deich zurück und guckte mit seinen scharfen Augen über das Eis, er lief über die Blöschen nach dem Ewer, die Waken und Löcher umgehend". Ick kenn "Blöschen" twors nich, in de "Verklarung einiger Schiffsausdrücke und plattdeutscher Wörter" heit dat denn oewer: "Blösch = Eisscholle (Mehrzahl Blöschen)". In den Sass heff ick dat Wuurt nich funnen - viellicht is dat bloß up Finkenwarder begäng?--IP-Los ✍ 14:41, 5. Jun. 2012 (CEST)

Wöör ahn fastleggt Geslecht

Moin. Ik will in en Kurs över Genus en Referat halen över de plattdüütschen Nomen, de keen fastleggt Geslecht hebbt. Man mi dügt, dat ik dorto nich veel noog finnen warr. Hier gifft dat ja en List vun de Nomen. Kennt ji villiecht Borns oder jichtenswat anners wat mi hülpen kunn? Velen Dank ok Zylbath ✍ 16:33, 6. Feb. 2012 (CET)

Mit "Wöör ahn fastleggt Geslecht" meenst du Wöör, de mit mehr as een Geslecht bruukt warrn köönt? So as "dat Kalf süggt an de Titt/an den Titt" oder "lang mi maal dat Handook/den Handook".

Wenn du bi Google un Google Böker na "genusgebrauch niederdeutschen" oder "genusgebrauch plattdeutschen" etc. söchst, denn sünd dor en poor Infos to finnen, aver ans weet ik dor ok nix, wo to dat Thema mehr steiht. --::Slomox:: >< 16:51, 6. Feb. 2012 (CET)

Dank ok för dien Hülp. Lieder gifft dat bi Google Books keen eenzig Book as EBook, wo dat binnen stahn deit. En vun de Böker gifft dat aver bi uns an'e Uni, dat warr ik mi mal utlehn un denn mal kieken.

Aver een Fraag heff ik dorto noch, de du vllt. ok beantern kannst. De Bruuk is de free per Snacker oder sünd das regionale Ünnerscheden? Also kann een Snacker dat UN de Markt seggen, oder is dormit meent, dat in de een Region dat bruukt warrt un in de anner Region de? Zylbath ✍ 20:12, 6. Feb. 2012 (CET)

Dat is verscheden. Deelwies hängt dat von'n Dialekt af, deelwies bruukt de olen Lüüd un kunservativen Sprekers een Form und de jungen en annere (dat kummt to'n Bispeel dor veel vör, wo dat Hoochdüütsche von de ole Plattdüütsche Form afwiekt). Deelwies kann dat ok angahn, dat dat kumplett dörenanner geiht (dat nu sogor een un de sülve Person dat maal so un maal so bruukt, dat is nich de Regel, dücht mi, aver enkelt kann dat woll ok vörkamen). Dat hängt jümmer von dat enkelte Woord af un is ahn veel Woordforscheree swoor ruttokriegen. --::Slomox:: >< 00:01, 7. Feb. 2012 (CET)

reizen

Rover kopeert ut Diskuschoon:1,1,1-Trichlorethan:

• Schollen wi nich for reizen beter dat plattdüütsche Woort targen (oder tarren) insetten. Oder gifft dat dat woller nich in annere Kuntreien? --Bolingbroke ✍ 10:51, 13. Feb. 2012 (CET)

Mi is keen plattdüütsch Woort infallen. Tarren heff ik aver doch al mol höört. Dat kann man dorför bruken... --Iwoelbern ✍ 11:07, 13. Feb. 2012 (CET)

Dat hoochdüütsche Woord gefallt mi ok nich so good.

Dat Woord targen, tarren gifft dat so temlich överall in Plattdüütschland, aver bedüüdt dat nich mehr 1) zerren, 2) jmd. necken, ärgern, bewusst auf die Nerven gehen? So kenn ik dat blots. As eine Gewebeoberfläche angreifen und schädigen heff ik dat noch nich höört.

Nedderlandsch heet dat irriteren un prikkelen.

En good plattdüütsch Woord, wat jüst datsülve bedüden deit, dat weet ik nich. Ik will vonavend maal miene Wöörböker dörkieken, wat de dor to hebbt.

In dissen Artikel reckt dat aver villicht ja al, wenn wi dor De Dämp künnt de Sliemhüüt angriepen schrievt? (För de üm un bi 50 annern Artikels, in de Wöör mit reiz in vörkaamt, mööt wi uns aver noch en poor Gedanken maken.) --::Slomox:: >< 11:22, 13. Feb. 2012 (CET)

reizen is noch nich gliek schädigen, angriepen passt aver woll goot. Gefallt mi ok meist noch beter as tarren. --Iwoelbern ✍ 11:49, 13. Feb. 2012 (CET)

Na ja: Bi us warrt t.B. Snutentar(g)eree bruukt, wenn een dat Muul reizen deit, man nich satt maken. So'n reizen is natüürlich wat anners, as en Angriepen, Bieten, Kniepen. Oder doch nich? Böning hett to targen zerren, zergen, reizen, necken.--Bolingbroke ✍ 11:58, 13. Feb. 2012 (CET)

Snutentarren kenn ik vun tohuus ok, dat verstah ik in de Bedüden necken,ärgern, as Slomox dat baven angeven hett.

reizen in’n gesundheitlichen Tosamenhang kann een woll as angriepen beteken. Wenn t.B. de Huut reizt is, denn sünd de Huutzellen vun jichtenswat angrepen. Heet an’n Enn ok nich mehr as "en Reiz utlösen" (wobi wi dorför denn ok noch en plattdüütsch Woort bruukt), in den Sinn passt dat jüst so ok bi't Snutentarren. --Iwoelbern ✍ 12:16, 13. Feb. 2012 (CET)

Ik kenn vun tohuus ut blots: prickeleren oder prickeln. Man dat hett keen so slechte Bedüden as "angriepen". Aver weer nich "irriteren" ok good un goodspraaklich? Gifft't ja ok in't Düütsche. Zylbath ✍ 21:41, 13. Feb. 2012 (CET)

Ik heff nu miene Wöörböker dörkeken. Weer nich veel to finnen. Dat eenzige Wöörbook, dat reizen in'n Sinn von eine Gewebeoberfläche angreifen und schädigen harr, weer Herrmann-Winter för Mekelborg. Se hett dor angriepen. Ans harrn de Wöörböker all blot reizen in'n Sinn von ärgern oder as Skat-Woord. --::Slomox:: >< 22:10, 13. Feb. 2012 (CET)

Wat is mit Sehr doon wenn't üm orgaansche Saken geiht? Also so an de Böverfläch to prickeln, dor kunn een doch ok Sehr doon för bruken, oder nich? Zylbath ✍ 16:41, 29. Feb. 2012 (CET)

Toeerst mol ducht mi sehr doon reinweg oostfreesch. Un denn heet sehr doon ja gor nich verletzen, ok nich reizen, man weh doon oder kehlen. Rein Organisch mutt dat ok nich ween, ik kann een ok an de Seel weh doon oder sehr doon.

In de nee Diesel hebb ik den Satz funnen: „Dat spiet mi, wenn ik de Lüü targt hebb“. Dat is nu allerdings ok oostfreesch. Man tominnst bedutt dat reizen oder ärgern--Bolingbroke ✍ 17:29, 29. Feb. 2012 (CET)

Erzbischof un Erzbistum

Wi hefft dor in use WP bi de Oversetten jummerlos Arz- in de Vorsülve in stahn. So sünd ok de Lemmata benömmt. Gifft dat dor egentlich Belege for oder is dat man na de Analogie vun Erz == Arz tostann brocht? Bi Schiller Lübben gifft dat [2] woll en middelnedderdüütschen Beleg for Erz, man dor steht nix over Erzbischof oder -bistum in. Dorgegen hebb ik in dat ganz nee Book Bremische Kirchengeschichte im Mittelalter (Bremen, 2012) en ganze Reege vun Handteknungen ut den Anfang vun dat 16. Johrhunnert (Bischofschronik) funnen, de sünd mit middelnedderdüütsche Handschrift versehn, un dor heet dat allerwegens: Ertzebischup tho Bremen. So seggt ja ok de Lüde hüdigendags, wenn se na dat Geföhl snacken doot: Erzbischop.--Bolingbroke ✍ 15:59, 27. Feb. 2012 (CET)

Disse Analogie Erz == Arz gifft dat doch gornich, oder? Dat Erz ut en Bargwark heet Eerz (in mien Dialekt Ierz), vonwegen dat dat en lang e is, dat sik nich to a wannelt. Dat e in Ertzebischup sütt för mi kort ut, un denn is de logische Luudwannel erz->arz.

Aver bewiesen kann ik dat nich, dat dat würklich woolt so bruukt warrt. In de plattdüütsche Schrieveree dükert mehrstendeels Erzbischop/Erzbischup op: [3], [4], [5], [6]. --::Slomox:: >< 16:19, 27. Feb. 2012 (CET)

Dat Thema harrn wi baven ünner #Erz ok al maal. --::Slomox:: >< 16:25, 27. Feb. 2012 (CET)

Dat is je nu kirchlich un dor wür je früher bannig nah dat Hochdüütsche oewergahn. Dat Meckl. Wb. schrifft dor wat oewer: "Erz- Vorsilbe vom kirchenlatein. archi 'der erste, oberste' in folg. Zss.: Erzbischop m. Erzbischof: 'Ertzbisschop CHYTR. 9 - -engel a[lte]. Spr[ache]. auch Ars, Ers, Erseengel m. Erzengel: 'in sunte Michaelis daghe, dess hilghen arsengelss' (1366) U. B. 16,96 'des ersengeles' (1369) 495; 'des ... erseengheles (1381) 20,64; 'Ertzengel' CHYTR. 3- -hertog m. Erzherzog: 'ein Ertzhertoch CHYTR. 129 [...] -jäger m. a. Spr. gewaltiger Jäger: 'nein Lymstenger [= Vogelsteller] und Ertzyeger kan by en (den Jesuiten) hafften GRY. Paw. Nn 1^a . -kopmann m. übertüchtiger Kaufmann: 'so ein vorslagener Ertzkopman was GRY. Lb. 1 Ff s^b".--IP-Los ✍ 16:50, 27. Feb. 2012 (CET)

Verstahn hebb ick dat nu nich. Sall datt nu up eenmal nich mehr Arzbischop und Arzbisdom heeten? Eastfrisian ✍ 17:35, 27. Feb. 2012 (CET)

Ik woll an un for sik bloß weten, of dat overhoop Belege gifft for Arzbischop. Allens, wat ik funnen hebb, stammt up de een oder annere Aart vun use WP af, dücht mi. Nu hebb ik ok in Renner siene Bremer Chronik (1583) Ertzbischop funnen. Slomox hett boven en paar Belege for Erzbischop anbrocht, de sünd ut de Nazitied, also 20. Johrhunnert. Ik fraag ja blot man, of wi nich amenn en Kunstwoort upbrocht hefft, wat dat buten de plattdüütsche Wikipedia un ehre Twiege nich gifft...--Bolingbroke ✍ 17:29, 29. Feb. 2012 (CET)

IP-Los hett baven ja Bispelen geven, dat dat in Hansetieden al so weer, dat dat ole erseengel in arsengel övergahn dee. In Edvin Brugge sien Vokalismus der Mundart von Emmerstedt, Sied 71, heff ik bi dat Thema "Luudwessel Berg->Barg" noch wat funnen: In einer Urkunde aus dem Jahre 1503 steht 'artzengels' (Ep. III, 5). Vgl. 'Ertzcebischope' Magdeb. 1305, Lasch § 330.

Ep. III steiht för Lichtenstein sien Epistola observatiunculas historico-iuridicas ex diplomatibus Helmstadiensibus sistens un Lasch steiht för Agathe Lasch ehr Mittelniederdeutsche Grammatik.

Dat wiest, dat Arzbischop de logische Form is, de sik na de Luudgesetten ut Erzbischop billt harrn müsst. Aver du hest liekers recht, dat dat in de Praxis anners utsütt. --::Slomox:: >< 23:12, 10. Apr. 2012 (CEST)

Chronik/Chronist

Vunwegen, dat ik fröher mol Peters siene Baasdörper Krönk lesen hebb, meen ik jummers, en Chronik möss up Platt woll Krönk heten. Anners hebb ik dat avers noch nargens höört. Is dat Woort overhoop bekannt? Döcht dat as Lemma? Un wat is denn en Chronist?--Bolingbroke ✍ 12:13, 1. Mär 2012 (CET)

Also, Sass kennt dat ok, man schrifft dat Chröönk/Chrönk. En "Chronist" kunn ok Chrönist/Chrönnist ween, oder nich? Zylbath ✍ 17:37, 1. Mär 2012 (CET)

To Kröönk kann ik seggen, dat Heinrich Teut dat in sien Hadeler Wörterbuch ok hett. To Chronist heff ik nix funnen. Kröönkenschriever mag gahn. Ans deen de Plattdüütschen wohrschienlich ok Chronist seggen. --::Slomox:: >< 21:01, 1. Mär 2012 (CET)

Moin, ik heff maal een korte Fraag twischendör. Wenn't Kröönk heet, müss dat Adjektiev synchron denn ook synkröön heten? Zylbath ✍ 21:31, 13. Mär 2013 (CET)

Nee. --::Slomox:: >< 09:02, 14. Mär 2013 (CET)

geeignet

Keen Woord, dat ik söök, man en Vörslag: in so üm un bi 100 von uns Artikels kummt dat Woord egent vör, as Översetten von geeignet oder eignet. Villicht kunnen wi dor döggt schrieven. Dat passt normalerwies good (ik weet nich, wat dat jümmer passt, aver de meiste Tied schull dat passen) un höört sik natürlicher an as sik egenen, wat ik so ut dat Plattdüütsche nich kenn. --::Slomox:: >< 10:02, 2. Mär 2012 (CET)

Uraufführung

Un wenn ik dor al bi bün mit Vörslääg: wi bruukt ok temlich faken Ooropföhren un ooropföhrt. Dat is ok so'n temlich hoochdüütsch Woord. Dat is eerst 1895 opkamen (dat Verb sogor eerst 1920) un dat gifft dat ok blots op Hoochdüütsch, in annere Spraken seggt se dor eenfach Premier för. Villicht schullen wi dor ok Premier, Weltpremier un bi dat Verb toeerst opföhrt, Premier hatt oder sowat schrieven. --::Slomox:: >< 16:55, 2. Mär 2012 (CET)

No problemo - moot en blots mal seggt wurrn. Eastfrisian ✍ 17:18, 2. Mär 2012 (CET)

Mag wesen, dat dat nich so Hoochdüütsch is, aver mehr Plattdüütsch is dat ok nich... --Iwoelbern ✍ 17:46, 2. Mär 2012 (CET)

En Frömdwoord is dat. Rein von dat Woordmaterial is dat also ok nich plattdüütscher. Aver wenn ik bi Google na plattdüütsche Sätz söök, denn finn ik för Premiere (mit e an't Enn bringt mehr as ahn) mehr von Wikipedia unafhängige Drepers as för Ooropföhren/Uropföhren/Ooropföhrung etc. (bi Ohnsorg to'n Bispeel). Un dat twete Argument is, dat Ooropföhren un Premiere för Lüüd ut Düütschland lieker good to verstahn sünd, för Lüüd ut de Nedderlannen is aver blot Premiere licht to verstahn. Dat hett also op jeden Fall en Vördeel för dat Inter-Neddersassische Verständnis ;-) --::Slomox:: >< 19:25, 2. Mär 2012 (CET)

gegen Premiere hebb ik nix in to wennen. Eerstupföhrung/Eerstupföhren finn ik suß ok woll goot. Jedenfalls beter, as Oorupföhruung, wat ja ok as Ohr-Upföhrung verstahn weern kann...--Bolingbroke ✍ 17:34, 3. Mär 2012 (CET)

Intowennen heff ik ok nix. Mi stöört de Ooropföhren aver jüst so wenig. De Vörsülv Oor- hebbt wi in annere Wöör jo ok: Oorkunn, Oorsaak, Oormeter, Oorafstimmen,… --Iwoelbern ✍ 17:46, 3. Mär 2012 (CET)

Beseff

Moin, ik wull mal fragen, of ji Beseff noch för "Verstand" kennt un bruken doot. Zylbath ✍ 17:21, 8. Mär 2012 (CET)

Hebb ik up Platt noch nich höört un ok nargens wat vun lesen. In keen Book un in keen Dialekt, wo ik wat vun lesen hebb. Man ut dat Nedderlannsche kenn ik besef. Dor heet dat „Bewusstsien“, „Kunne“, „Ahnung“.--Bolingbroke ✍ 23:54, 8. Mär 2012 (CET)

Ik heff dat lestens in en Vördraag över Konverschoon in't Ripuaarsche höört. Un dor kemen ok neddersassche Wöör vör, nu weet ik blots nich, wieldat dat dor nich stunn, wat dat nu Meddelnedderdüütsch weer, oder Nedersaksisch, oder anners wat. Vundeswegen wull ik mal fragen. Ut't Nedderlannsche kenn ik dat ok. Bestimmt harr't dat Woord ok mal in't Nedderdüütsche geven, so in fröhere Tieden, man is nu verschütt gungen. Zylbath ✍ 04:45, 9. Mär 2012 (CET)

Bi Schiller/Lübben [7] is dat jedenfalls nich to finnen.---Bolingbroke ✍ 10:35, 9. Mär 2012 (CET)

Hier gifft dat etymoloogsche Infos to dat nedderlandsche Woord. Ooldsassisch hett dat biseffian geven, aver middelsassisch hebbt se dor keen Nawies mehr. Vondaag kummt dat Woord noch in Nedersaksisch-Nedderland vör ([8]) un Stürenburg hett in't 19. Johrhunnert för Oostfreesland noch Beseff (Verstand), seffeloos (bewusstlos), seffen (begriepen) un Seffniss (Bewusstsien) ([9]). Ik glööv aver nich, dat dat Woord noch enerwegens bekannt is in Plattdüütschland buten de Rebeden, de von dat Nedderlandsche beeinflusst sünd. --::Slomox:: >< 10:49, 9. Mär 2012 (CET)

Velen Dank för de helen Infos. Wat schaad, dat't nich gifft, ik mag dat Woord. Uns Woord "Verstand" behöögt mi nich, lett so hoogdüütsch. Zylbath ✍ 13:27, 9. Mär 2012 (CET)

Zugvögel

Togvagels? Treckvagels? Noch wat anners?--Bolingbroke ✍ 11:00, 13. Mär 2012 (CET)

De Nedersaksen in de Nedderlannen seggt na dat nedderlandsche Vörbild trekvogel, aver för Düütschland kann ik bi Treckvagel/Treckvogel/Treckvögel/Treckvagels etc. nich veel finnen, wat öller is as dat Internet-Tiedöller. In de öllere plattdüütsche Literatur ut Düütschland kummt vör allen Togvagel/Togvogel etc. vör. Annere Wöör kenn ik ans nich. --::Slomox:: >< 11:35, 13. Mär 2012 (CET)

Togvagels kummt mi bekannt vör... --Iwoelbern ✍ 11:56, 13. Mär 2012 (CET)

Buße

Ik meen, wat in de Kark doon weern mutt, um de Gnaad to kriegen. Na mien Geföhl dö ik Bote/Boot seggen. In miene Wöerböker steiht avers nix. In Sweedsch, däänsch usw. heet dat jummers so wat, as böter etc. --Bolingbroke ✍ 16:44, 15. Mär 2012 (CET)

Bote/Boot un böten sünd de olen plattdüütschen Wöör. Aver de kennt wohrschienlich meist nüms mehr. --::Slomox:: >< 18:56, 15. Mär 2012 (CET)

Na ja, mit so'n Saken befaat sik ja ok meist keen Plattdüütschen. Oder meenst du, ik scholl dat hoochdüütsche Buße bruken? --Bolingbroke ✍ 19:16, 15. Mär 2012 (CET)

Ik meen, wi schullen de plattdüütsche Version bruken, denn en Artikel to dat Thema schrieven un jümmer wenn wi dat Woord bruukt, en Link op den Artikel setten. Denn kann dor elkeen wat mit anfangen. Un Tominnst de Neddersaksen bruukt ok noch jümmer de ole plattdüütsche Version bote/bout un boten. --::Slomox:: >< 22:14, 15. Mär 2012 (CET)

Weer dat nich amenne beter, dat Woort mit apen -a oder mit Dubbel-aa to schrieven? Eerst mol kriegt wi dat denn nich dör'nanner mit de lüttjen Schepe un de Narichtenbringers, un denn hett Hermann Böning in sien Ollnborger Wöörbook noch Bate, Baat, Bade, Ba as Hilfe, Beisteuer, Vorteil, wat na de Ethymologie ja akraat use Bote is. He bringt as Bispeele u.a.: „dat kummt mi tobate (to Bate), zugute; will di denn Sack to Bate dregen, für dich tragen“.--Bolingbroke ✍ 15:42, 20. Mär 2012 (CET)

Dat is nich dat sülve Woord. Vergliek http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/boete un http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/baat --::Slomox:: >< 16:18, 20. Mär 2012 (CET)

O. Dat is ja intressant. Denn steiht dat in den hoochdüütschen Artikel man verkehrt. Bote hett denn wat mit heel maken, wedder torecht schostern to doon un Bate is hölpen, di to Gode doon usw. na, ja: So'n ganz groden Unnerscheed is dat amenne nich...--Bolingbroke ✍ 18:09, 20. Mär 2012 (CET)

De twee Wöör gaht op en gemeensaam germaansch Wuddel trügg, aver vondaag sünd dat twee verscheden Wöör, de verscheden utspraken warrt. --::Slomox:: >< 18:55, 20. Mär 2012 (CET)

Ja, man Dubbellude gifft dat hier bi us nich, un twuschen aa un o warrt ok kien groden Unnerscheed maakt. Warrt allens Boote utspraken. Man dat maakt ja ok nix. Ik gah dor nu bi un schriev wat over Bote.--84.137.39.81 20:06, 20. Mär 2012 (CET)Dat weer ik:--Bolingbroke ✍ 13:38, 21. Mär 2012 (CET)

Buße wier Bote up Platt, vgl. Gryse: "Eine hochnödige Bothpredige uth dem 33. Capittel des Propheten Ezechielis". In de "Historia" von Joachim Slütern (Utgaaf von 1593) schrifft hei denn t. B., woans sick de evangelische Liehr in Rostock dörchsetten dehd, un dor heit dat denn (Anno 1530): "H[err]. Mattheus Eddeler alse der Erstbestelleder Luttherischer Prediger tho vnser leuen Frowen/ nademe he kort vor Osteren darhen beropen/ hefft syn Predigtamt mit sonderlykem flyte vorrichtet/denn in syner ersten Predige de he vp den Pasche dingstdach vth dem Euangelio Luc[ae]: 24. van der Bote gedan/ dar Christus sprickt: He late in synem namen Predigen bote vnd vorgeuinge der su^ende mank allen Vo^elckeren / dar hefft he gantz ernstlyken de lu^ede thor bote vormanet / vnd de valsche lere der Papistischen Bote vth Gades worde wedderlecht."

böten (bäuten) wier denn "büßen", bedüüdt oewer ook (tauminnst in Mäkelborg): "heizen" (t. B. inbäuten 'einheizen') un - dat is bi uns oewer nich miehr begäng - 'pusten', 'püstern', 'stillen', 'bespräken', d. h. 'n Kranken heilen mit so'n magischen Formeln. Wossidlo hett den Utdruck "bäuten" noch kennt, 1930 wiern denn de annern Utdrücke, de ick dor nu vör uptellt heff, bloß noch begäng. "böten" 'büßen' wier tauminnst in Mäkelborg all Anfang 1800 nich miehr begäng, Wüürsammlungen ut de Tiet hemm bloß noch 'heizen' und 'zaubern'. Geef früher ook 'n Ünnerscheid twischen "tövern" un "böten": "Die da konnen segen, wirken vnd böten, die konnen auch gewißlichen zauberen." (1590, ut Bartsch, Sagen, Märchen und Gebräuche aus Meklenburg, Bd. 2, S. 328). 'n Utwahl an Literatur oewer dat "Pusten": Meckl. Wb., Bd. 1, Sp. 678 f. un Staak, Gerhard: Beiträge zur magischen Krankheitsbehandlung. Die magische Krankheitsbehandlung in der Gegenwart in Mecklenburg, Rostock 1930, S. 12 f. Bartsch hett dor ook wat tau schräben (S. 318 - 323).

Oewer de Etymologie von "böten" vgl. ook Pieken, Heinz A.: Böten, in: Korrespondenzblatt des Vereins f. nd. Sprachf. 114, 2 (2007), S. 46 – 55. Etymologie Buße: Pfeifer, S. 187: "ein gemeingerm. *bōtō, das unter baß [dat wier de Komparativ von "wohl", vgl. ook plattdüütsch "bet"] und besser [...] behandelten Formen auf germ. *bat-, *bōt- 'gut' zurückgeht".--IP-Los ✍ 18:00, 26. Mär 2012 (CEST)

Utspraak vun't lange "ä"

Moin. Eerst eenmal, ik weet, dat lange "ä" warrt bruukt, üm't eentonig "ee" weddertogeven. Man in welke Wöör heff ik sülvst dat Föhl un kenn dat ok vun welke Lüüd, dat dat en Dubbellud is, so as bi't dubbelludige "ee". Bispellen sünd: "Städer, Universitäät, etc." Is dat nu helen Tüünkraam, wirklich so oder sogoors en modern Spraakwessel? Velen Dank Zylbath ✍ 12:08, 17. Mär 2012 (CET)

De Regel, ää för eentonig ee to bruken, de gellt för plattdüütsche Wöör. Universitäät fallt dor as latiensch Woord al rut. Dor is dat ä ut dat Hoochdüütsche utlehnt. Un bi Städer kenntekent dat ä, dat dat en Ümluud von dat a ut Stadt is. --::Slomox:: >< 12:47, 17. Mär 2012 (CET)

Dank eerstmal. Aver warrt dat "ää" in Universitäät nu dubbelludig utspraken? Egens nich, oder? Zylbath ✍ 17:49, 17. Mär 2012 (CET)

Doch, dubbelludig: Universitäit. --::Slomox:: >< 18:27, 17. Mär 2012 (CET)

Ahh, wat interessant. Man bi Städer is dat blots en lang "e", nich? Velen Dank för de Hülp. Zylbath ✍ 22:32, 17. Mär 2012 (CET)

Dor kann ik nix to seggen. Städer kenn ik blots ut de schreven Spraak. In de spraken Spraak kummt dat nich veel vör. --::Slomox:: >< 23:18, 17. Mär 2012 (CET)

Dat verscheelt sik doch vun Dorp to Dorp. Also: Ik segg ganz wiss Universiteet vun de Utspraak her, un ok Stee-er for Städer. Ik hebb avers just vun een höört, bi Beers rüm weer dat so utspraken, as Slomox boven schrifft. Dor gifft dta wiss keen allgemeene Regeln for.--Bolingbroke ✍ 23:45, 17. Mär 2012 (CET)

Ooldsass'sche Wöör un anner Saken

Moin. Ik pleeg mi graad mit Ooldsass'sch rüm un warr twüschendör woll mal Fragen to welke Wöör hebben. Ik will aver nich elkmaal en ne'et Thema anfangen, also maak ik dat denn allens hier. Mien eerst Fraag is, of dat vundaag noch Dialekte gifft, de nich Arbeid man Arveed seggt. Dat weer ja de Foorm, as de ut't Ooldsass'sche ween schull vundaag. Zylbath ✍ 15:13, 27. Mär 2012 (CEST)

Wo hest du dat her, dat dat so wesen schull? Dat hett Germaansch *arbaiþis heten. Dat i sorgt för en i-Ümluud. Dorüm warrt ut ai nich ee, de Ümluud von ai blifft ai. Bi dat b kann ik spontan keen goden Grund seggen. Kann angahn, dat dat en swack betoonte Sülv is un dorüm dat b bleven is. Tominnst is dat keen unbetoonte Sülv. --::Slomox:: >< 17:22, 27. Mär 2012 (CEST)

De Foorm heff ik vun't Wöörbook vun Gerhard Köbler. Dor is de Foorm: arvêdi. Un Arbeid oder so kümmt in düsse Foorm gor nich vör.

Welke Wöör kennt ji för Hoogdüütsch "rächen"? De Sass nennt blots "afreken, torüchbetahlen". Aver dorvun hool ik gor nix, dor müss doch en egen Lemma her. In de ooldsass'schen Tieden harrn de "wrêkan". Wat weer mit wreken? Wat weer denn "Rache"? Wraak? Dor steiht, dat is en stark Verb vun de veerte Grupp, weer dat denn: ik wraak (ich rächte), wi wreken (wir rächten), wruken (gerächt)?? Ik heff dor graad gor keen Föhl vör. Velen Dank för de Hülp. 92.224.87.168 16:49, 28. Mär 2012 (CEST)

Ut êdi warrt mit i-Ümluud aide. Dat e is later ok noch wegfullen (gifft blots en poor Dialekten, de dit swacke e behollen hebbt, ünner annern dat Waldeggsche) un dor blifft aid oder mit Auslautverhärtung ait bi över.

Dat Thema rächen hebbt wi baven ünner #Rache al hatt. --::Slomox:: >< 17:25, 28. Mär 2012 (CEST)

Ah, velen Dank för de Help. Aver Foormen as "Arveid" gifft dat vundaag nich mehr, oder?

Dat mit Rache heff ik woll överlesen, deit mi leed. Aver noch kort: woans weer denn dat Partizip Präteritum vun "wreken"? "wruken"? Zylbath ✍ 18:07, 28. Mär 2012 (CEST)

Is dat egens dör dat Hoogdüütsche kamen, dat ut "-ööt/oot" "-uss" worr? För "Fluss" gifft't ja ok de Mööglichkeid "Flööd" to seggen. So weer't ja ok in't Ooldsass'sche dunntomalen. Zylbath ✍ 18:29, 28. Mär 2012 (CEST)

Aver Foormen as "Arveid" gifft dat vundaag nich mehr, oder? Nee.

Ik heff in miene Wöörböker narms en Henwies funnen, dat wraken oder wreken besünnere Formen hebbt. Ik nehm also an, dat dat PPP wreekt is.

Dat -uss kummt würklich ut dat Hoochdüütsche. Worüm dat so is, kann ik nich seggen, dor weet ik keen Grund för, aver dat gifft en ganze Reeg von disse Wöör: Schuss, Utschuss, Fluss, Guss, blangen -uss ok -tz: Schatz, Schutz, Schütz, Satz, Sitz. --::Slomox:: >< 20:28, 28. Mär 2012 (CEST)

Also wörrst du seggen, dat dat Verb swaak is? Un wenn een traditschoneller ween will, weren de Foormen denn: Schoot, Utschoot, Flööt/Floot, Goot? Zylbath ✍ 20:57, 28. Mär 2012 (CEST)

Rache: mnd. wrâke oder wrekinge, vgl. Meckl. Wb., Bd. 7, Sp. 1535: "Wrekinge f. a. Spr. wie Wrake¹ 1: vindicatio 'Wre^ekinge der de gewaldt lyden, Wrake' CHYTR[raeus]." - dat is sien Nomenclator latinosaxinus, Uplag Rostock 1613 - in de von 1582 heff ick dat oewer nich funnen. "wreken" wier 'n starkes Verb: wreken - wrak (ook wrok) - (ge)wraken (ook [ge]wroken) - Nahwies, kiek bi Schiller/Lübben un bi Lasch, Mnd. Grammatik, S. 234, §428, Anm. 2.

"Arbeit": in Westmäkelborg gifft dat (bi olle Lüür) noch de Utsprak "Arbet" - mal 'n literarischen Nahwies (Rudolf Hartmann: Hei mag nich miehr, ut: Dat Leigen mütt tau hürn wäsen, Rostock 2005, S. 129):

Sien Kost vertiehr hei mit Behagen,

lick ut meist bi dei Arbet noch,

bet Meister Dot em näuhm bi'n Kragen.

Hüt lockt kein Tafel em, kein Trog,

nich mal mihr'n Blick mag hen hei slagen,

wo sick dei Tieden änert doch.

De Form kümmt oewer woll von "Arbeit" af (vgl. t. B. "meden" 'mähen', "beden" 'beiden', "reden" 'rein' usw.: Teuchert in Jahrbuch des Vereins f. nd. Sprachf. 82 [1959], S. 223 f.). Mnd. "arbêt is nich so oft vörkamen, vgl. Lasch, Mnd. Gr, S. 81, § 122, vör b kiek up S. 149, § 282.--IP-Los ✍ 02:51, 29. Mär 2012 (CEST)

P. S. (dien Fragen heff ick nu ierst lääst): Bi uns heit dat: "Schott" (hett sick noch länger hollen bi Inschott 'Einschuß', d. i. 'n Krankheit von dat Üüder von de Kauh), Guß is/wier "Gœt".--IP-Los ✍ 03:07, 29. Mär 2012 (CEST)

Schuss is Schott, bi Fluss hett dat in Hansetieden maal vlôt geven, aver in modeern Plattdüütsch heff ik dat Woord noch in keen Dialekt höört oder sehn. Fleet is verwandt. In Brannenborg gellt disse Utdruck för en normalen Waterloop (de:Fließ (Gewässername)), in'n Noorden aver blots för en Waterloop in de Maschrebeden (de:Fleet). Ans weer dat Woord för Fluss Stroom (as Bispeel Osten Strohm). Guss is Gööt un Utschuss hett in Hansetieden Utschott heten ([10]). In modeerne plattdüütsche Tieden is Utschott aver utstorven. In de Verwaltung, de Utschüss billt hett, hebbt de Plattdüütschen ja nich veel to seggen hatt, dorüm hebbt se dor dat hoochdüütsche Ausschuss övernahmen. För den Ausschuss as mangelhaft gefertigte, unverkäufliche Produkte hebbt de Plattdüütschen denn to'n Bispeel Wrackgood seggt. In de Tegelee hebbt de slechten Backsteen Wracksteen heten. --::Slomox:: >< 11:25, 29. Mär 2012 (CEST)

Velen, velen Dank. Dat hülpt mi allens op jeden Fall wieder. Ik mell mi bestimmt in de neegste Tied wedder. Bet dorhen, schöne Daag. ;) Zylbath ✍ 21:49, 29. Mär 2012 (CEST)

Woans spreekt ji "Alkohol" op Platt ut? is dat eerste "o" dubbelludig un dat tweete eentonig man lang? Zylbath ✍ 19:17, 30. Mär 2012 (CEST)

Dat eerste o kort, dat twete lang un eentonig (aver tweetonig höört sik ok nich verkehrt an). --::Slomox:: >< 16:39, 10. Apr. 2012 (CEST)

Gifft dat vundaag noch de oolde Foorm "effte" or so för dat Woord "wenn"? Ik heff ook maal vun Meckelborgers léést, de dat noch bruken doot. Ik finn dat Woord ja egens véél schöner as us hoogdüütsch Woord daarför. Zylbath ✍ 15:53, 10. Apr. 2012 (CEST)

Kann ik mi nich vörstellen. Ik weet dor nix von. --::Slomox:: >< 16:39, 10. Apr. 2012 (CEST)

Also, ik heff graad hier wieder baven vun dat Woord léést: Ef beide Saken de sülve Funktion hebben (Diskussion aever't Brukend van plattdütscher Sprak'), kan man ok eines weg maken.Jeckel van Achtern ✍ 12:30, 1. Aug. 2011 (CEST) Dat wéér bi dat Thema: Andering van disse Kategorie. Bi em harr ik dat al een paar Maal léést. Hett he dat nu mit Afsicht maakt or is dat doch nich héél ünnergaan? Zylbath ✍ 00:25, 19. Apr. 2012 (CEST)

He is en Fidi un hett dat mit Afsicht maakt...--84.137.34.237 00:39, 19. Apr. 2012 (CEST)

Jeckel van Achtern versöcht in en Oort "modeern Middelnedderdüütsch" to schrieven un bruukt mit Afsicht ok Wöör, de al lang ünnergahn sünd. --::Slomox:: >< 09:49, 19. Apr. 2012 (CEST)

Haha, wat schaad. Dat wéér mien leste Hapen. =P Man interessant is dat liekers, wat he versöcht. Zylbath ✍ 16:43, 19. Apr. 2012 (CEST)

dor/daar

Moin, ik bün nu graad raadloos. Dat Woord "dor" un dat Woord "daar", sünd dat egens de sülvigen Utspraken man bloots een anner Schrievwies? Schrifft Sass dat mit "o" wieldat't een düster "a" vöör en "r" is un na em bloots as apen "o" realiseert warrt un bloots een "o" wieldat korte Wöör bloots eenfach schreven warrt? Is dat "daar" de egens etymoloogschere Foorm, mit düsteren un langen "a"? Velen Dank, heff ik mi al jümmers fraagt. Zylbath ✍ 14:06, 31. Mär 2012 (CEST)

Jo. --::Slomox:: >< 15:45, 1. Apr. 2012 (CEST)

HAHAHAHA. Na denn, velen Dank. ;) Zylbath ✍ 22:16, 1. Apr. 2012 (CEST)

Hemmoorer Eimer

Hemmoorschen Ammel? Ammel/r vun Hemmoor? Oder needüütsch Hemmoorer Ammel/r?--Bolingbroke ✍ 17:51, 3. Apr. 2012 (CEST)

Ik heff in miene Artikels jümmer Hemmoorer Ammel schreven. Aver Hemmoorsch höört sik ok nich verkehrt an. --::Slomox:: >< 18:28, 3. Apr. 2012 (CEST)

reddi

Moin. Ik wéér graad op düsse Sied un heff daar dat Woord "reddi" in de Bedüden vun't engelsche Woord "ready" funnen: Wat spietelk, man düsse Sied is noch neet reddi. Gifft't dat wirklich oder is dat een spontaan Őversetten? Dat lett een béten snaaksch, höört or léést heff ik dat noch nienich. Zylbath ✍ 15:37, 7. Apr. 2012 (CEST)

Nienich höört... --Iwoelbern ✍ 15:50, 7. Apr. 2012 (CEST)

Ready heet bi us in Bremen feerdig. Levennige Spraak nümmt avers natürlich ok Frömdwöör up un buggt de denn en beten um. Olen Dialekt oder en Overrest vun gemeensame Wuddeln Engelsch/Plattdüütsch is dat sachs nich...--84.137.50.146 20:19, 7. Apr. 2012 (CEST)

Velen Dank. Jo, ik kenn ook bloots faardig un klaar. Dat Woord lett mi een béten snaaksch. Daar hett een woll versöcht de schienlichen engelschen Wuddeln mit intobringen, een Hobby-Ingväoon. Zylbath ✍ 23:22, 7. Apr. 2012 (CEST)

Vergliek daar ok to: Oostfreesk Platt reed of rede / Noordfreesk radi. Termo ✍ 12:11, 8. Apr. 2012 (CEST)

Besünners mank de Fohrenslüüd geev dat en Barg Wöör, de ut dat Engelsche övernahmen sünd. Wenn een de plattdüütschen Seefohrtromaans dörkieken dee, denn kunn dat good angahn, dat dor ok maal dat Woord ready in en plattdüütschen Satz in vörkummt.

Konkret bi disse Websteed von de Noordlandflagg sütt dat aver mehr so ut, as wenn dor een versöcht hett, en Bagen to spannen von de ole plattdüütsche Spraak hen na dat Engelsche. Dat Plattdüütsche hett dat Woord rede, wat praat, trech bedüden deit ([11]). Vör allen in'n Westen weer dat so in Bruuk. To verglieken is ok dat ole Woord ut Hansetieden allerede, wat mit engelsch already tohoophängt. Von dit allerede kummt uns al von af. In Waldegg to'n Bispeel is ut allerede aver rede worrn.

Dit reddi mit kort e versöcht wohrschienlich an dat ole rede antoknüppen un gliektiedig an ready denken to laten. En echt plattdüütsch Woord is dat aver nich, na mien Dünken. --::Slomox:: >< 13:39, 8. Apr. 2012 (CEST)

Vélen Dank för de Anter. Een Fraag, woneem liggt denn Waldegg? Ik heff dat narms funnen. Un daar seggt se nich "al" man "rede"? Gifft dat denn noch Dialekten, de sowat as "alrede" or so seggt? Ik heff mal wat vun Meckelborg léést, dat se dat daar noch mannigmaal seggt. Un warrt "rede" vundaag ook noch in'n Sinn vun "praat, trech" bruukt, or is dat alméérst uutstorven? Wirklich interessant dat allens. =) Zylbath ✍ 15:51, 10. Apr. 2012 (CEST)

Waldegg is mien Version mit Apokoop, de Waldeggers sülvens seggt Waldegge. Op Hoochdüütsch heet dat de:Waldeck, dat is en ole Landschop un vondaag as Waldeck-Frankenberg en Landkreis in'n Noorden von Hessen. (Ik geev to, dat dat swoor ruttokriegen is, wo ik von snack, wenn'n dat nich weet [un gifft wohrschienlich nich veel Lüüd, de dat kennt] ;-) )

Un daar seggt se nich "al" man "rede"? In Karl Bauer sien Tieden vör 100 Johr hebbt se dat tominnst noch daan. För vondaag heff ik keen Born un de Plattsnackers in Hessen sünd vondaag allgemeen roor.

Gifft dat denn noch Dialekten, de sowat as "alrede" or so seggt? Heff ik för de Tied na 1800 noch keen Nawies för funnen. Weet ik nich.

Un warrt "rede" vundaag ook noch in'n Sinn vun "praat, trech" bruukt, or is dat alméérst uutstorven? De Plattmakers-Borns för dat Woord kannst hier finnen. De jüngste Born betherto is Heinrich Stolte, de sien Wöörlist so in de Johren 1920/1930 schreven hett. Ik kann vonavend aver villicht noch in en poor jüngere Wöörböker ut de Gegend rinkieken, villicht steiht dor noch wat in. --::Slomox:: >< 16:35, 10. Apr. 2012 (CEST)

Vélen Dank, dat du di jümmers so véél Möh giffst. Büst jümmers de éérste Minsch, an den ik dink, wenn ik mi wat őver Plattdüütsch fraag. Ik wünsch, jichtenswann bün ik ook maal so plietsch. =P In'n Sass steit bloots redig - fertig, ordentlich. Dat warrt woll dat Lieke ween un dat wörr ja ook to dat Woord "reddi" passen. De kaamt ja uut so een Dialekt, wo "-ig" to "-i" warrt. Also is dat us Naschrappels vun de lang Foorm "alrede"? Ik mütt ja seggen, sowat as "Ik bün redig" harr't mi nu andaan. =) Zylbath ✍ 20:47, 10. Apr. 2012 (CEST)

Ja nu, man wohrschau: Dat Problem Kunstspraak hefft wi hier fökener harrt. Up so'n Plattform, as WP:nds kannst dat sachs seggen, man buten de Computer-Welt sett sik noch nich alltoveel dör vun dat, wat wi hier nee upbringt.--Bolingbroke ✍ 20:59, 10. Apr. 2012 (CEST)

Ja, dat wéét ik woll. Dat is us groot Probleem, dat egalweg, wat wi hier maakt buten de Wikipedia kuum waarnéémt warrt. Man sülvst buten wörr't maal nich schaden, ook wedder Distanzfoormen to bruken anstééd vun hoogdüütschen Foormen. Daar mőőt wi ja hen un dat geit op't best, wenn een ook buten dit hier so snackt. Wenn een mal Lüüd in de Apentlichkeid Platt snacken höört, is dat man méérstendeels een Mischmasch uut Missingsch un Plattdüütsch... Daar finn ik sodennig Foormen as "redig" mal héél wolldoon. Zylbath ✍ 22:49, 10. Apr. 2012 (CEST)

Dieter un Erich Willenborg jemehr Lohner Platt von 2008 hett nix to rede. P. J. Meertens sien Twents-Achterhoeks Woordenboek von 1948 hett op Sied 167 de Indrääg redde: Redde met de tonge wèèn = glad met de tong zijn, van de tongriem gesneden zijn un ree: Nen reen cèènt truggeleggen = een „gerede“ cent besparen. Mnl. reet, reed, ree = contant, van geld. Bi redde bün ik mi nich seker, wat dat würklich verwandt is, aver ree is op jeden Fall dat söchte Woord. In de Nedderlannen is gereed aver sounso en Woord ut de Standardspraak.

Wolfgang Lindow hett dat as ree, reeds. Lindow sien Wöörbook is von 1984. Günter un Johanna Harte hebbt dat in de drüdde Oplaag von 1997 ok in, ünner redig. Heinrich Teut in sien Hadeler Wörterbuch von 1960 seggt ünner rede "veraltet", hett aver noch en Verb reden, dat nich as "veraltet" kenntekent is, un "fertigen, bereiten" bedüüdt. Klaus-Werner Kahl hett dat in sien Wörterbuch des Münsterländer Platt von 2003 as re in.

Sütt also ut, as wenn dat en lebennig Woord is. --::Slomox:: >< 23:35, 10. Apr. 2012 (CEST)

een töven

He hett vör't Dörp mit'n Peerwagen hollen un dor hett he em denn töövt. Dat geiht üm en Melkwagenföhrer, de anhöllt un töövt, bet de Melkwagenföhrer ut en anner Dörp dor ok ankummt. Datsülve kann een utdrücken mit [..] un dor hett he denn op em töövt. Aver ik heff dat nu so mit Akkusativ höört, dat ‚een töven‘ „jemanden erwarten“ bedüüdt. Warrt dat annerwegens ok so seggt, kennt ji dat? --::Slomox:: >< 13:23, 8. Apr. 2012 (CEST)

ik kenn dat an sik blots mit op --> …ik heff op em töövt. --Iwoelbern ✍ 13:45, 8. Apr. 2012 (CEST)

Ik kenn dat: Tööv mi, ik hebb di töövt etc.--Bolingbroke ✍ 16:20, 8. Apr. 2012 (CEST)

Ganz unbekannt kummt mi dat nich vör - aber beswören much ick dat nich, dat dat dat so gifft. (dree dat - ok nich schlecht). Eastfrisian ✍ 16:43, 9. Apr. 2012 (CEST)

Mutterwitz

Up Engelsch motherwit. Mutt also fröher mol (bi de olen Sassen?) ok so heten hebben. Man mit Witt is definitiv en Farv meent, Witz gifft dat denn ok noch. Unner Umstänn wat mit plietsch? Gifft dat dor ok en Nomen vun? Bi Sass steiht Plie. Dat hebb ik avers noch nie nich höört...--Bolingbroke ✍ 13:38, 9. Apr. 2012 (CEST)

Grimms seggt, dat dat hoochdüütsche Woord vör dat 18. Johrhunnert nich nawiest warrn kann. En oold Arvwoord is dat also wohrschienlich nich. Plie is en beten allgemener as Mutterwitz. Wat för en Satz wullt du denn översetten? --::Slomox:: >< 13:59, 9. Apr. 2012 (CEST)

This division gave rise to the jocular designation of judgment or mother-wit as the "secunda Petri". Hebb ik nu en beten “um” oversett mit: Düsse Updeelung hett dat mit sik brocht, dat dat Ordeel oder en slank natürlich Begriepen un Upfaten den Ökelnaam "secunda Petri" weg kregen hefft.--Bolingbroke ✍ 14:55, 9. Apr. 2012 (CEST)

Hett dat "Plie" wat mit "Plietsch" to doon ?Eastfrisian ✍ 16:41, 9. Apr. 2012 (CEST)

Von de Etymologie her hebbt de beiden Wöör nix mitenanner to doon. Plietsch kummt von politisch, also een, de sik mit allerhand Saken utkennt un sik so en informeert Oordeel över Saken billen kann. Un Plie kummt ut dat Franzöösche von pli oder ploi [12]. Aver de Ähnlichkeit hett bestimmt en beten hulpen, dat de beiden Wöör vondaag ähnlich opfaat warrt. --::Slomox:: >< 21:02, 9. Apr. 2012 (CEST)

Nevensatzkonstrukschonen na't hoogdüütsche Vöörbild

Moin. Ik heff graad wat vun Herr Goltz léést un ik wéét nich so recht, wat dat bedüden schall. De Satz is: "Das gilt etwa für hochdeutsch beeinflusste Nebensatzkonstruktionen, die ihrerseits die Übernahme bestimmter Konjunktionen erforderlich machen, wie obwohl oder trotzdem." (Uut "Neben Deutsch - Die autochtonen Minderheiten- und Regionalsprachen Deutschlands", Hrsg. Christel Stolz, Universitätsverlag Dr. N. Brockmeyer, Bochum, 2009) Dat gifft doch aver de Konjunkschonen "liekers" un "ofschoonst" un so wieder. Un wéren de Nevensatzkonstrukschonen mit sodennig Konj. fröher maal anners? Butendem, gifft dat wat daarőver to lésen, of un wo wied sik de Syntax in'n Kuntakt mit't Hoogdüütsche verännert hett? Ik wörr wetten, dat dat fröher ook Konstrukschonen géév, de syntaksch anners as in't Hoogdüütsche wéren. Man vundaag gifft dat daar ja egens gaar keen Verschélen méér, nich? Zylbath ✍ 15:43, 10. Apr. 2012 (CEST)

Von 1676: Se halt Rasinen nah: un du bist likers groff (oldwikisource:Plattdeutsche mecklenburgische Hochzeitsgedichte/Wilde und Hoppe). Lett sik ahn Probleem Woord för Woord in't Hoochdüütsche översetten. De annern Sätz bi'n Wikiborn jüstso: oldwikisource:Special:Search/likers. Ok bi oldwikisource:Special:Search/obscho* is nix to finnen, dat dat maal ganz anners wesen is.

Aver en goden Text to dat Thema kann ik di ok nich seggen. --::Slomox:: >< 17:00, 10. Apr. 2012 (CEST)

Denn versta ik aver nich, wat he daarmit meen, dat sik sodennig Konstrukschonen dőőr dat Hoogdüütsche ännert hebbt. Bloots dat Woord "liekers" is ja anners. Zylbath ✍ 20:37, 10. Apr. 2012 (CEST)

Dor steht "Nebensatzkonstruktion". "un du bist likers groff" is'n Hauptsatz, "likers" hier 'n Adverb. Kiek Di dat mal in't Hochdüütsche an: "Er kam noch rechtzeitig, trotzdem er den Bus verpaßt hat." (trotzdem as Konjunktion > Näbensatz [Konzessivsatz]) Nu stell ick dat mal so'n bäten üm: "Er hat den Bus geschafft, trotzdem kam er nicht rechtzeitig." (trotzdem as Konjunktionaladverb > twei Hauptsätz), dat kann ick denn ook so utdrücken: "Er hat den Bus geschafft, er kam trotzdem nicht rechtzeitig."

De Satz hannelt nu oewer de Näbensätz af, un dor geef dat je früher t. B.: "wente" ('denn/da/weil, bis, wenn' usw.) un efft(e) (vgl. hier de Hochtitsgedichte, ut de Slomox all wat ruutsöcht harr: "MIt minem Brauder Chim kam ick löst in dat schnacken / [...] / Efft men een Junffer / efft eene Wedwe nehmen schold" 'ob - oder', dor hüürt man hüüt bi uns äben ook 'ob - oder', bi weck olle Lüüd viellicht noch 'wat - oder').--IP-Los ✍ 01:51, 13. Apr. 2012 (CEST)

De Brauder Chim is hier to finnen. --::Slomox:: >< 09:19, 13. Apr. 2012 (CEST)

Steiß / Steiss

Gifft dat för dissen Begreep ut de Anatomie (Steißbein) en plattdüütsch Woort? --Iwoelbern ✍ 11:26, 17. Jun. 2012 (CEST)

För Steiß gifft dat den Utdruck Stüüt un för den Knaken dor in den Utdruck Oorsknaken. Mag noch mehr Utdrück geven, aver dat sünd de twee, de ik weet. --::Slomox:: >< 12:45, 17. Jun. 2012 (CEST)

Stüüß kenn as dat Achterdeel vun en Aant. Denn is dat woll dat glieke… --Iwoelbern ✍ 12:48, 17. Jun. 2012 (CEST)

Stüüts is en regionale Variant von Stüüt. --::Slomox:: >< 13:13, 17. Jun. 2012 (CEST)

Westmännerinseln

Wie schöllt de denn in en plattdüütsch Lemma heten? Westmännerinseln? Westmannslüde-Inseln? Westmann-Eilannen? Höört sik allens afsunnerlich an...--Bolingbroke ✍ 10:41, 2. Aug. 2012 (CEST)

Ik denk, dat deit nich nödig, dat wöörtlich to översetten. Is villicht sogor beter, dat nich to maken: Bi de:WP steiht to den Naam, dat sik de Historiker nich eens sünd, wat de Oorsprung vun den Naam is. Dat eenzige, wat kloor is, is eyjar - dat heet „Eilannen“. Mit Vestmanna-Eilannen künnt wi nich veel verkehrt maken, dücht mi. --Iwoelbern ✍ 11:02, 2. Aug. 2012 (CEST)

Dat mag woll angahn, dat sik de Forschers nich eens sünd, wat „Vestmanna“ bedüden deit. Dat bedruppt avers nich dat Woort an sik, denn dat heet ahn Twiefel „Mannslüde ut'n Westen“. Bloß is nich kloor, wat dat heten schall. De een betreckt dat up Slaven ut Irland, de dor een vun de eersten noorweegschen Siedlers, ehren Herren, doodslahn hefft. De annern meent, dat kann ja woll nich stimmen un söökt na en annere Bedüden. Dat is avers hier nich mien Problem. An un for sik möss ik „Vestmannaeyjar“ ja mit „Inseln vun de Mannslüde ut'n Westen oversetten“, egol, wat dor nu achter steken deit. Dat is mi avers to um. „Westmännerinseln“ klingt goot, man dücht mi rein Hoochdüütsch. Wie weer dat denn, in dat Tiedoller vun de Gender-Gerechtigkeit, wenn wi hier „Westlüde-Inseln“ oder „Westlüde-Eilannen“ nehmen döen? --Bolingbroke ✍ 11:49, 2. Aug. 2012 (CEST)

Weet nich, so recht gefallen deit mi dat nich. --Iwoelbern ✍ 16:16, 2. Aug. 2012 (CEST)

De Artikel steiht in de annern Wikipedias jümmer ünnern ieslandschen Naam. Wenn wi keen goden plattdüütschen Naam bi'e Hand hebbt, denn schullen wi dat villicht jüstso maken. --::Slomox:: >< 16:48, 2. Aug. 2012 (CEST)

Gefallt mi nich. Dor schummelst di um dat Problem umto...Up WP:nl heet dat Westmann-Eilannen in Sg. Wie weer dat denn? --Bolingbroke ✍ 21:01, 2. Aug. 2012 (CEST)

Ik seh egentlich keen Problem, üm dat man sik rümschummeln künn. Den islännschen Egennaam to bruken kann jo nienich verkehrt wesen. Wenn keen plattdüütschen Naam begäng is, mööt wi dat nich vör Gewalt översetten. Ik meen, du hest jo nu ok jüst den Artikel Ísafjörður schreven. Dat heet nix anners as Iesfjord, liekers hest du den islännschen Naam bruukt. --Iwoelbern ✍ 21:43, 2. Aug. 2012 (CEST)

Faröer

Na miene Meenung möss dat Faröers heten, mit s an't Enn. Man wie schall denn dat Lemma heten? Faröer(s) oder Faröer-Eilannen oder Faröer-Inseln oder Faröers (Eilannen) etc? --Bolingbroke ✍ 18:53, 15. Aug. 2012 (CEST)

"Faröer" warrt ok faken seggt, aver de offizielle Naam is lööv ik "Färöer" mit "ä". Dat "öer" in dat Woord bedüüdt al "Eilannen" un is Plural. Dorüm dücht mi ahn "s" richtiger, ok wenn sik mit "s" ok nich ganz verkehrt anhöört. --::Slomox:: >< 21:06, 15. Aug. 2012 (CEST)

Öffnungsweite

De "Öffnungsweite" is en Fackutdruck bi Teleskopen in de Astronomie. Watt künn man dorför op platt nehmen? As "Öffnung" is bi bither blots dat Woort Gatt ünnerkamen, man dat höört sik 'n beten snaaksch an, finn ik. Ideen? --Iwoelbern ✍ 20:06, 29. Aug. 2012 (CEST)

Dor möss een eerst mol weten, war dat overhoop bedüden deit: Öffnungsweite. Wat is dat denn? Wenn wi dat weet, fallt us bestimmt wat in...--Bolingbroke ✍ 23:55, 29. Aug. 2012 (CEST)

Dat is de Dörmeter vun de Siet vun't Teleskop, woneem dat Licht infallt. Je grötter dat is, ümso mehr Licht sammelt dat Teleskop un ümso lütteren Steerns kann een dormit denn sehn. Ik harr al doröver nadacht, dat eenfach blots Apen to nömen, aver goot anhöörn deit sik dat ok nich recht. Man kann natürlich ok dat Frömdwoort nehmen, wat dat glieke bedüüt. Dat weer den Apertur. --Iwoelbern ✍ 00:19, 30. Aug. 2012 (CEST)

Un worüm nehmt wi nich Döörmeter, oder Breede vun't Teleskop?--Bolingbroke ✍ 00:32, 30. Aug. 2012 (CEST)

Oder Blenn, as de Dänen dat maakt?--Bolingbroke ✍ 00:34, 30. Aug. 2012 (CEST)

Dörmeter is nich dat glieke. Dat is jo man blots de Dörmeter vun dat Lock. Dat is as bi'n Fotoapparat de Blenn, dor kannst ok nich eenfach Dörmeter to seggen. Aver Blenn is en Begreep de anners blots bi't Fotograferen bruukt warrt. Vundorher weet ik nich, wat man dat eenfach so op annere optische Reedschoppen överdrägen kann. Villicht kann man den Dörmeter wat nauer ingrenzen, sowat as Lichtdörmeter. Man, dat is denn en künstlich Woort… --Iwoelbern ✍ 00:40, 30. Aug. 2012 (CEST)

Dörmeter is nich dat glieke. Dat is jo man blots de Dörmeter vun dat Lock. => Lockdörmeter? --::Slomox:: >< 16:03, 3. Sep. 2012 (CEST)

Nachhut / Vorhut

in’t Militärwesen… --Iwoelbern ✍ 22:19, 2. Sep. 2012 (CEST)

Natüürlich gifft dat de Wöör up Platt noch nich. Nachhut, frz. Arrièregarde, dö ik mit Achtertrupp oder Achterwacht oversetten. Vorhut, frz. Avantgarde, mit Vör-/Vortrupp oder Vörwacht. Bloß nix mit -hoot! --Bolingbroke ✍ 23:41, 2. Sep. 2012 (CEST)

Vörtrupp un Natrupp finn ik goot. Dat nehm ik... --Iwoelbern ✍ 23:50, 2. Sep. 2012 (CEST)

Tominnst de Vörtrupp kummt ok al in de plattdüütsche Literatur vör: [13]. --::Slomox:: >< 16:05, 3. Sep. 2012 (CEST)

Dat olle Wuurt vör "Hut" 'Schutz' is "hode" (in't Hochdüütsche kennt'n dat noch in Obhut, Vor- un Nachhut un in "auf der Hut sein"): "Wil ik wesen myt ghemake, So mut ik ju schicken hude unde wake" (Redentiner Osterspiel, zit. n. Meckl. Wb.). Ick kenn dat Wuurt oewer vör allen Dingen as 'Herde' oder 'Schar': Dor wier 'ne Haud' Schap up de Weid'. Dorüm ist Vör-/Nahtrupp vääl bäder.--IP-Los ✍ 18:56, 16. Sep. 2012 (CEST)

bekannt

Ik weet nich, harrn wi al maal över dat Woord bekannt? Kummt mi so vör, aver ik kann nix wedderfinnen. Bekannt is ja en hoochdüütschen Import, ans müss dat bekennt heten (PPP, Ich habe ihn gekannt = Ik heff em kennt), bekennt gifft dat aver as Woord op Platt egentlich so nich. Ik bün also op de Söök na Alternativen.

Bi Sokrates kummt to'n Bispeel de Satz ‚Nich veel is vun hem bekannt‘ vör. Dat kann een as ‚Vun hem weet 'n nich veel‘ utdrücken un so üm dat bekannt rümkamen. In'n sülven Sinn warrt dat Woord in Adjib bruukt: ‚Vun em is man wenig bekannt.‘ -> ‚Vun em weet wi man wenig.‘ (bekannt in'n Sinn von Es liegen uns Zeugnisse zu den Fakten vor)

In 1. FC Nürnberg lett sik för bekannt dat Woord kennt bruken: ‚De 1. FC Nürnberg Verein für Leibesübungen e. V., allgemeen bekannt as 1. FC Nürnberg‘ -> ‚De 1. FC Nürnberg Verein für Leibesübungen e. V., allgemeen kennt as 1. FC Nürnberg‘. Un in Caracalla: ‚Marcus Aurelius Antoninus, beter bekannt unner den Naam Naam Caracalla‘ -> ‚Marcus Aurelius Antoninus, beter kennt unner den Naam Naam Caracalla‘. (bekannt in'n Sinn von alternativer Name)

Disse beiden Sinnvarianten von bekannt laat sik relativ licht op Platt ümsetten.

Sworer warrt dat bi bekannt in'n Sinn von einer Menge Leuten namentlich vertraut. To'n Bispeel in Warnemünn (‚Warnemünn is en bekannt Seebad an de Warnow un an de Ostsee‘) un Pierce Brosnan (‚Bekannt worrn is he in de 1980er Johren mit de Feernsehreeg Remington Steele‘).

Dor hebbt wi de plattdüütschen Wöör beröhmt un beropen. Beröhmt is nich so neetraal as bekannt (beröhmt is positiv meent), passt also nich so good. Un beropen passt ok nich jümmmer good. Denn gifft dat noch dat Woord luudmährig, wat aver beten öllerhaftig is un ok nich ganz neetraal (kann negativ meent wesen).

He is bekannt worrn as/dör lett sik villicht noch ümsetten as Veel Lüüd hebbt em kennenlehrt as/dör.

Wat is joon Verscheel? --::Slomox:: >< 15:57, 3. Sep. 2012 (CEST)

Passt meen ick, ok nich richtig. Willy Brandt is bekannt as Politiker , aber völ Lüüd hebbt hüm eben nich kennenlehrt. Eastfrisian ✍ 19:29, 3. Sep. 2012 (CEST)

Dat mit kennenlehrt heff ik ok blots meent för Sätz mit bekannt worrn. --::Slomox:: >< 20:15, 3. Sep. 2012 (CEST)

Noch en Alternativ: ‚Willy Brandt erlangte internationale Bekanntheit durch den Kniefall von Warschau‘ => ‚Internatschonal is Willy Brandt dör den Kneefall von Warschau in'e Künn kamen‘. --::Slomox:: >< 20:21, 3. Sep. 2012 (CEST)

Mag ja angahn, dat bekannt en hoochdüütschen Import is (unnersöken mössen wi dat avers doch woll noch...), man ik keen keen Minschen, de bekennt seggt an Stäe vun bekannt. Hebb ik ok noch nargens anners höört. Sass hett ok bekannt as plattdüütsch Woort for bekannt. Vundeswegen mutt dor na miene Meenung nix an ännert weern.--91.60.154.211 23:40, 3. Sep. 2012 (CEST)

ob Import oder nich… mi dücht, dat bekannt intwüschen so wiet in dat Plattdüütsche intogen is, dat dat völlig normal worrn is. Kloor, man kann vele Saken ok ümschrieven, wenn een dat geern müch. Ik heff ok nix dorgegen wenn een dat ännert in Artikels, aver ik glööv nich dat dat nödig is, sik bi’t Översetten doröver een Kopp to maken. Mi hett tohuus noch nümms scheef ankeken, wenn ik bekannt seggen do. --Iwoelbern ✍ 09:05, 4. Sep. 2012 (CEST)

Wenn de Lüüd, mit de du snackst, di gut gesinnt sünd, dann kannst du jedes twete Wort hochdeutsch rinstreun und di kickt trotzdem niemand scheef an. Dor sünd de Plattdeutschen veel Leid gewohnt. ;-) --::Slomox:: >< 10:45, 4. Sep. 2012 (CEST)

Ik denk, du weest woans ik dat meent heff … --Iwoelbern ✍ 10:56, 4. Sep. 2012 (CEST)

Dat weet ik :-) --::Slomox:: >< 11:15, 4. Sep. 2012 (CEST)

"bekannt" kann'n ook up Platt bruken. Dat geef't all in olle Tieden: "dat vor vs in deme sittenden stule des rades is ghewezet Jacob Smyt, vser stad medeborgher vn[de] heft bekant apenbare" (1414) oder ook "De dit ghescreuen heft myd siner hand, God gheue, dat he vnde wy alle werden bokant Van den veer hilgen patronen." Geef ook dat Substantiv "bekantnis" (un "bekentnis"). "bekannt" is also dor noch von oewerbläben (dat hett Jacob Grimm "de:Rückumlaut" nennt, de is nu meistendeils nich miehr dor). Lasch schrifft denn ook (Mittelniederdeutsche Grammatik, § 437): "Das mnd. zeigt vielfach formen ohne umlaut neben solchen mit umlaut, auch ausgleich der Endung [...]. bekennen, bekande, bekende, erkande, erkant". In ein Hochtiedsgedicht heit dat: "Ging ick to Tönß Marten Ganß und schnackt met em allerhand / Wat mi dummen Buren Knecht so am meisten was bekand."--IP-Los ✍ 23:38, 7. Sep. 2012 (CEST)

Ick will dor doch noch wat tausetten, denn is de Reig vull: "bekannt" kann'n ook bi Reuter finnen: "Bi'n Steindur stunn en Hümpel von Studenten, / Un de sünd, as jug dat bekannt, / In ehren Kopp vull allerhand / Verfluchte Faxen un vull Fis'matenten." Wenn wi uns nu de mal de Rädensorten bekieken, dor is dat ook tau finnen. Röhricht schrifft in sien "Lexikon der sprichwörtlichen Redensarten" (Bd. 2, S. 757): "Die Rda. findet sich in der allg. Umgangssprache ebenso wie in den Mdaa. [Mundarten], z. B. holst. 'Se is so bekannt as de bunte Hund'" (ick bün mi vermauden, dat hei dat woll ut Schütze sien Holsteinisches Idiotikon hett, dei schrifft nämlich all 1801: "He is so bekannt as de bunte Hund: sehr bekannt." Bd. 2, S. 172). Nahwies ut dat 18. Jh.: Bremisches Wb.: "He is so bekand, as een bunt Hund: jederman kennet ihn" (Bd. 2, S. 669, hett ook "bekant, bekannt" in up S. 759: "Aber Bekant wesen, heißt hier nicht nur, bekannt seyn, sondern auch, bekennen, bekannt seyn lassen: He will't wol bekant wesen, dat he Geld het: er läugnet nicht, daß es reich ist. Dat will he nig geern bekant wesen: das will er nicht gern von sich gesagt haben.") 1864 schrifft Korl Schiller (Zum Thier- und Kräuterbuche des mecklenburgischen Volkes, Heft 3, S. 4): "Hê is so bekannt as'n bunten H[und]." Renate Herrmann-Winter (Sprachbilder im Plattdeutschen, S. 332, Nr. 4269) kennt dat ut Pommern as "Bekannt as'n bunten Hund sin."--IP-Los ✍ 00:05, 8. Sep. 2012 (CEST)

Sass sien Schrievrégels

Moin, ik Fraag mi al siet langen, of egens maal een de Régel 4.b in Fraag stellt hett. Daar schrifft de "Sass" vőőr: Na uutluden dd warrt keen -t schréven. He gifft as Bispell: he lidd, he snidd. Wenn een aver bi de Indrääg rinkickt, steit daar doch: he liddt un för "he snidd" steit daar "he snitt". Kennt ji noch anner Fäll vun uutluden "-dd", 'neem een "-t" rankamen kunn? Maakt Sass daar datsülvige? Sodennig Félers kaamt fakener vőőr. He schrifft ook "Tüüch" bi de Indrääg, ofschoonst sien Régel is, dat bi finalen "-g" un "-ch" na't hoogdüütsche Vőőrbild gaan warrt, un dat is numaal "Zeug". Zylbath ✍ 23:46, 12. Sep. 2012 (CEST)

Unterhaltungsmusik

For den Satz "Klassiker der färöischen Unterhaltungsmusik sin...". Ik weet natüürlich, dat ik dor umto schrieven kann, man ik söök nu just dat Woort "Unterhaltungsmusik". Ik woll eerst "Slagermusik" schrieven, man dat is nich akraat datsülvige, oder?

Un wo wi dor al bi sünd: "zeitgenössische Musik". Ik slah vör: "Hüdigendagsche Musik" (hebb ik vun de Hollänners klaut - hedendagse Muziek...--Bolingbroke ✍ 10:27, 17. Sep. 2012 (CEST)

Slagermusik harr ik woll ok nich nahmen. Wenn ik mi Trofrock vorstellen do, dat is ok "Unterhaltungsmusik" aver keen Slager. Zeitgenössische Musik is ok keen so akkeraten Begreep. Vun'n Woortsinn her, kann dat allens wesen, wat to en sünenre Tiet rutkamen is. Op de:WP warrt dorvun op Ne'e Musik wieterleidt, wat aver mehr eernste Musikwarken betekent.

Nu weet ik nich, wat nipp un nau mit "Klassiker der färöischen Unterhaltungsmusik" meent is. Villicht weer "Folkore" en Mööglichkeit. Ik heff sülvst aver ok al mol Ünnerholensmusik in en Artikel schreven. Höört sik ok nich jüst goot an, gifft den Inhalt aver richtig wedder. --Iwoelbern ✍ 11:10, 17. Sep. 2012 (CEST)

"Hüdigendagsche Musik" lett een beten unlenk, man is villiecht nich so slecht. För "Unterhaltungsmusik" worr ik ook eerstmaal "Ünnerholensmusik" seggen. Wenn't nich kumplett na't Hoogdüütsche gaan schall, wo weer't mit "Höögmusik" or "Musik to't Högen"? Zylbath ✍ 17:05, 17. Sep. 2012 (CEST)

Populärmusik --::Slomox:: >< 22:03, 17. Sep. 2012 (CEST)

drechseln/Drechsler

Wi hefft ja al rutkregen, dat dengeln up Platt haren heet. Wie is dat denn mit drechseln? Ik kenn dreihen un de Lüde, de'k fraagt hebb, de sund ok glieks up dreihen kamen. Denn weer de Drechsler de Dreiher. Dat Problem is man blot, dat de Dreher an un for sik en Beroop ut de Metallverarbeitung is. Gifft dat denn noch annere Wöer for drechseln/Drechsler, oder schöllt wi dreihen/Dreiher nehmen? --Bolingbroke ✍ 12:29, 21. Sep. 2012 (CEST)

An sik is jo beides dat glieke. De "Dreher" bearbeit Metall, de "Drechsler" Holt un annere Warkstoffen. Von dorher kann dat ruhihg beides "Dreiher" heten. Mann kann aver villicht mit Klammerlemma twüschen de verschedenen Beroopsbiller ünnerscheden… --Iwoelbern ✍ 13:34, 21. Sep. 2012 (CEST)

För dengeln gifft dat ok noch mehr Wöör. Blangen horen ok noch kloppen un tominnst noch en drüdd Woord. Ik lööv, de dtv-Atlas Deutsche Sprache hett dor en Koort to, woneem wat seggt warrt.

För drechseln heff ik ans noch keen Woord sehn oder höört as draihn un Drechsler denn Dreiher. --::Slomox:: >< 13:59, 21. Sep. 2012 (CEST)

Man kunn dat villicht noch umgahn, wenn man Dreier (Holt) un Dreier (Metall) nehmen dee. Holtdreier/Metalldreier gung ok, klingt aber wat komisch. Eastfrisian ✍ 17:47, 21. Sep. 2012 (CEST)

"dengeln" heit bi uns horen oder oft ook kloppen. De dtv-Atlas is dor nich so genau, de kennt bloßen "haren" vör bienah dat ganze nördliche Platt (Utnahm: Pommern, Ostpreußen un so'n ganz lütt Gägend bi Flensborg, dor is ook "kloppen" begäng). In Bramborg gellt denn "kloppen" un ook deilwies in Ost- un Westfalen (S. 200). Bi uns gifft dat näben Dreiher un dreihden ook all Dressler ("jung für älteres Dreiher" Meckl. Wb.) und dresseln.--IP-Los ✍ 01:14, 23. Sep. 2012 (CEST)

Nu sünd wi ja all bi dat Geschirr. In den Artikel "haren" ward de "Sense" ja "Seis" nennt. Heit dat bi juuch oewerall so? In Mäkelborg gifft dat Seiß, Seeß (so heit dat bi uns), Seeßel/Seißel (Südwesten), früher geef dat bi Schönbarg rüm ook noch "Lei".--IP-Los ✍ 12:58, 23. Sep. 2012 (CEST)

Ik kenn de Sense vun to huss blots as Seeßel --Iwoelbern ✍ 13:03, 23. Sep. 2012 (CEST)

Seis und dengeln seggt mien Vader, en ollen Oostfrees. "Haren" (segg Hooren) hebb ick aber ok all hört. Eastfrisian ✍ 13:31, 23. Sep. 2012 (CEST)

Wer socht, de finnt. Bi Hermann Böning hebb ik nu tofällig Weeldreier for Drechsler funnen. --91.60.144.181 13:57, 17. Aug. 2013 (CEST)

Siebenbürgen

Gifft dat dorför en plattdüütschen Naam? Oder schall dat hier villicht beter Transsilvanien heten? --Iwoelbern ✍ 22:33, 22. Sep. 2012 (CEST)

Siebenbürgen mit REDIR Transsilvanien. Mit Siebenbürgen kann man wat anfangen. Ick harr nich wusst, dat dat gliek is. Hier kannst immer noch wat lehrn. Eastfrisian ✍ 13:34, 23. Sep. 2012 (CEST)

Wi hebbt dor al maal kort över hatt: /Archiv#Siebenbürgen. Bi Google Böker sünd enkelte Steden to finnen, wo dat Woord in verscheden Schrievwiesen in Texten ut de Hansetied vörkummt (Sevenbörgen, Sebenbörgen, Sövenbörgen, Sevenborgen), aver aktuelle Texten ut de jüngere Tied heff ik nix funnen. --::Slomox:: >< 14:58, 23. Sep. 2012 (CEST)

Verstärker/Verstärkeranlage

Dor fallt mi ok nix in, as man Verstärker un Verstärkeranlage. Platt is dat nich. Man wi hefft dat in use WP al fökener mol so brocht. Schall dat dor denn bi blieven (amenn ok as Lemma)? --Bolingbroke ✍ 17:59, 24. Sep. 2012 (CEST)

Spontaan harr ik Verstarker un Verstarkeranlaag seggt. Dat lett jümmers noch plattdüütscher as de hoogdüütschen Wöör. Zylbath ✍ 18:11, 24. Sep. 2012 (CEST)

Platt is dat nich, aver seggen deit dat opletzt jeedeen… Vun mi ut kann dat Lemma ok Verstarker heten. --Iwoelbern ✍ 18:50, 24. Sep. 2012 (CEST)

De Nedderlandschen un Skandinaviers bruukt ok all dat Woord Verstärker (in verscheden Schrievwiesen je na Spraak). --::Slomox:: >< 21:10, 24. Sep. 2012 (CEST)

wo / waar / wor

Moin moin. Ik bün graad an't Őverleggen, woans dat mit de baven nöömten Wöör is. "Wor" is de sass'sche Foorm vun "waar", richtig? Hebbt "wo" un "waar" dat sülvige Herkamen un sünd etymoloogsch verwandt? Ik see näämlich faken sowat as "waardöör" blangen "wodöör". De Foormen mit "waar" finnt sik natürlich méér na de nedderlannsche Lännergrenz. Is dat nu een Inflööt vun de nedderlannsche Spraak or is dat bloots archaascher as "wo"? Wenn se etymoloogsch identsch sünd, kann dat doch ook egens nich vőőrkamen, dat bi een Snacker, de "waar-" bruukt, "woans" un "wokeen" vőőrkaamt, nich? De worrn woll so or so annere Wöör hebben, man wenn dat "waar" or "wo" is mőőt de ook in elk Afledden un Woord éven "waar" un "wo" wéén, or nich? Ik haap, ji hebbt dat verstaan, wo ik op ruut will. =) Zylbath ✍ 21:56, 26. Sep. 2012 (CEST)

In mien Dialekt (Bremen-Süd) warrt wo for waar/wor, nedderlannsch waar, hoochdüütsch wo, bruukt un wie for wo, nedderlannsch hoe, hoochdüütsch wie. Woans kenn ik blot ut de Literatur, unner annern hier up de WP. Wokeen hebb ik al mol höört un bruukt, ik weet avers nich, of dat hier (in Bremen) an un for sik vörkamen deit. Ik meen nu, dat woans un wokeen nie nich waarans etc. heten konn, vunwegen dat dat nich mit waar/wo tohopensett is, man mit wo/wie/hoe. In mien Dialekt möss also wieans un wiekeen seggt weern. Ik weet aver nu nich, of dat akraat dat is, wo du up to wollst...--Bolingbroke ✍ 10:24, 27. Sep. 2012 (CEST)

Etymoloogsch sünd wo (as Fraag na den Oort) un wo (as Fraag na de Oord un Wies) twee verscheden Wöör. wo (as Fraag na den Oort) un woor sünd etymoloogsch aver dat sülve Woord.

De Wenker-Koort to wo/woor (as Fraag na den Oort) is hier to finnen.

Dat Woord wokeen mööt wi dor ganz rutnehmen. Dat kummt von welkeen (hoochdüütsch seggt welke Lüüd ja ok af un to welchereiner), woorkeen kann dat nich geven. (De Koort is hier.)

Dat Woord woneem kummt von wo + neven. Dat Woord warrt op de Wenker-Loort mit blaue Tekens wiest. De kaamt in en Rebeed von Cuxhoben, Bremervöör, Rodenborg, Veern, Celle, Ülzen bet na de Grenz von Mekelborg vör, denn Lübeck, Kiel, Husum. Aver ok lang nich in all Öörd. woorneem kummt na de Koort ok enkelt vör.

Formen mit -r achtern warrt vör allen in'n Westen bruukt, in't Westmönsterland, noorden von Mönster un denn westen von'n Dümmer, Bremen un de Wersermünn. Aver ok lang nich in all Öörd. Gifft op de anner Sied aver ok wedder Öörd, de wieder in'n Oosten sünd un liekers -r hebbt. Ganze Reeg Öörd in'n Noorden von Westfalen, enkelt in de Lümbörger Heid, ümto Lüchow, in Hamborg, bi Olschlo, bi Güstrow, an de Münn von de Wießel. Wi köönt also temlich seker seggen, dat woor keen Import ut dat Nedderlandsche is. wo is aver ok keen Import ut dat Hoochdüütsche, dat Blangenenanner von wo un woor is wohrschienlich al oold.

Dat Woord woans kummt nich von wo/woor (as Fraag na den Oort) man von wo (as Fraag na de Oord un Wies). woans kummt, wenn ik dat richtig weet, vör allen in dat Mekelbörgsche vör. Wenn Lüüd dat bruukt, de nich ut Mekelborg sünd, denn bruukt se dat normalerwies blots üm dat düüdlich to maken, dat na de Oord un Wies fraagt warrt un nich na den Oort.

wie för de Fraag na de Oord un Wies is en hoochdüütschen Import, aver en olen, de in veel Rebeden dat ole Woord kumplett verdrängt hett. (Wenker hett blots en Koort to woveel. Bi woveel sünd de Lüüd wat kunservativer bleven as bi dat wo, dat enkelt steiht. Hett to Wenker sien Tieden wohrschienlich veel Öörd geven, de woveel seggt hebbt, aver liekers al wie för de Fraag na de Oord un Wies.) --::Slomox:: >< 11:25, 27. Sep. 2012 (CEST)

Wow, vélen Dank för de uutföörliche Anter! Nu bün ik téémlich wat kloker. Ik worr ook géérn de Wenkerkaarden seen, man ik kann dat Plug-In daarför nich installéren. De seggt mi jümmers, dat dat Plug-In kaputt is... Wenn jichtenseen daar méér weet, wéér ik wirklich lücklich!

Hangt de Foormen "waar" un "wo" ook mit "daar" un "da" tohoop? Gifft dat plattdüütsche Dialekte, de "da" hebbt man nich "daar"? Ik kenn bloots Foormen mit "-r". Zylbath ✍ 13:45, 27. Sep. 2012 (CEST)

Du kannst versöken, op de Startsied to gahn un denn op "Kartenverzeichnis". Dor de Koort utsöken un op "weiter" klicken. Denn kummst na en Översicht, op de "Standardsuche im Kartenverzeichnis - Schritt 2" steiht. Dor wählst denn "Java-Applet" un nich "Plugin" ut. Denn klappt dat villicht beter (wenn du Glück hest, dat is en temlich haaklige Saak mit den Atlas). --::Slomox:: >< 14:12, 27. Sep. 2012 (CEST)

De Wenker-Koort för da [lokal] (dort) is hier un de för da [temporal] hier (da [kausal] gifft dat op plattdüütsch nich).

In Westfalen warrt eenheitlich do för beide Saken bruukt, in Oostfalen eenheitlich da. De Noorden bruukt eenheitlich dor för dat lokale un do för dat temporale (Mekelborg un Pommern bruukt vör allen aver dunn för dat temporale). Dor güng he rut is (in'n Noorden) also wat anners as Do güng he rut. Aver in de Praxis warrt de beiden Formen woll fakener dörenannermengelt.

En Tosamenhang is dor nich bi do/dor un wo/woor. Ok keen to wi/wir, ji/ihr, he/er etc. --::Slomox:: >< 14:36, 27. Sep. 2012 (CEST)

Ick fang mal bi mien Mundort an (Mäkelborg): wecker/wer = wer; wo/woans (ook wie/wieans dörch das Hochdüütsche) = wie (vgl. ook so/soans 'so'); wur, hüüt oewer meistendeils wo = wo. Mnd.: war (wor) = wo, wohin; wo (wu) = wie; we, wel (wol) = wer. Brinckman schrifft denn to'n Deil wurans usw., dor kann'n all seihn, dat dat dormals all verwesselt wür, vgl. Teuchert in Jahrbuch für nd. Sprachf. 82 (1959), S. 231: "Mnd. wô 'wie' ist als Kurzwort gefährdet; zunächst tritt es noch bei Laur[emberg] (1648) Nd. Jb. 3, 95 [dat is so'n Buernstück von em) auf, danach (1711) Hg. 9, 3; (1732) 22, 2^b; (1741) 27,3 [= Meckl. Hochzeitsgedichte, von Kohfeldt rutgäben). Nachdem sich mnd. wâr 'wo' in der Lautform wor, die es dem w-Anlaut verdankt, genähert hat (Belege vor [1558] Kron 235; wohr Laur. Schg. hs. V. 45; 1676 Hg. 2,2), tritt dies an seine Stelle: wor 'wie' (1736) Hg. 24, 2^b; woor (1739) 25, 2; wor (1742) 31, 2^a. Schließlich wird dessen Stammvokal zu u erhoben: wur (1742), 31, 2^a, woraus Brückn. 187 [=Brückner, De Pierjungs, üm 1773/74 rüm) wua und unter Vorton wu wird: wurveel 'wieviel' (1790= Hg. 36, 2^a. So ist es gekommen, daß jetzt wur (wua) beide Funktionen wahrnehmen muß. Reut. Läusch. (1853) 30 Fußn. 3 ist erster Zeuge dafür: wua breit für wo und wie'. In Rostock sagt man sowohl wur büst du wääst? als auch wur geiht di dat?." Dornäben geef dat oewer ümmer noch "wo" 'wie' (wo is also nich ünnergahn, Reuter schrifft nämlich in desülwige Utgaf [S. 40]: "Wo süll dat waren hüt un morr'n!"). Hüüt is hd. "wo" all vör "wur" begäng (vgl. Meckl. Wb, Bd. 7, Sp. 1580) - ick hüür hüütigendaags bloß noch "wo". Vör hd. "wie" is - dat heff ick all schräben - ook "wie" tau hüüren, gifft oewer ook noch weck Lüüd, de seggen "wo" ("wur" heff ick nich miehr hüürt, bloßen noch in de Bedüüdung 'wo').--IP-Los ✍ 01:11, 28. Sep. 2012 (CEST)

Ik bedank mi wirklich för joon Help. Un de Wenkerkaarden gaat nu ook, daar bün ik lücklich őver. Un ik bün nu téémlich wat kloker. ;) Zylbath ✍ 21:54, 29. Sep. 2012 (CEST)

Wunner wat

Moin. Mi geistert siet langen de Foormuléren in'n Kopp rüm: "wunner wat dat is..." Hebbt ji dat al höört? Ik höör dat vun mien Grootvader téémlich faken, man ook annerwégens. Mi geit dat nu üm dat "wunner". Ik bün mi nich klaar, welk syntaktsche Funkschoon dat Woort hett. Denn Nomen or Verb is dat nich richtig: "Un ik dink so, wunner wat dat is." Zylbath ✍ 21:50, 29. Sep. 2012 (CEST)

Blangen wunner wat gifft dat ok wunners wat. Dücht mi dorüm, dat dat maal en Substantiv un Genitiv weer. Bi de Schrievwies is sik de Literatur aver nich eens. Gifft wunner(s) wat, Wunner(s) wat un wunner(s)wat. De Duden id för lütt schrieven. Wo dat von afkummt, dat weet ik ok nich. --::Slomox:: >< 22:43, 29. Sep. 2012 (CEST)

Ik kenn bloß Wunners wat. Ich dach jummers, dat weer de korte Form vun (Du) wunners(t) (di), wat (dat is...).--Bolingbroke ✍ 16:34, 30. Sep. 2012 (CEST)

"Dor szischten sei as dusend Snaken / As harr ick Wunner wat verbraken" (de:Heinrich Seidel, Krischan Römpagel in't Kunzert, ut: Gesammelte Schriften, Bd. 11, S. 265). Bi Grimm steht dor wat:

"4) die geläufigen formeln wunder was, wunder welch, wunder wie u. ä. entwickeln sich aus der verbindung mit den verben denken, glauben, meinen, sich einbilden nach dem typus er denkt wunder (acc. pl.) was er kann für er denkt wunder in bezug auf das, was er kann. wunder bezeichnet hier in jedem falle das fiktive falscher, meist übertreibender einschätzung, insbesondere selbstüberschätzung und selbsttäuschung. der wendung, die deutlich an die bedeutung 'auszerordentlich, auszergewöhnlich', manchmal auch im sinne des maszbegriffs, anknüpft (s. oben E 1 f), haftet meist ein ironischer ton an. nach vereinzeltem vorgriff im 16. jh. (s. u.b) im 17. jh. entwickelt.

a) die ursprüngliche gliederung der formel ist dort noch deutlich, wo das regierende verbum zwischen wunder und dem pronomen bzw. der partikel steht, welche den abhängigen nebensatz einleitet: ein solcher wird ... dem lährbegührigen ... wunder einbilden wass er für einen grosen künstler geb Rompler v. Löwenhalt erstes reimgebüsch 000 1b; wunder dacht ich was ich alles fertigen wollte, und nun ist das alles Göthe IV 3, 170 W.; vgl. III 1, 213; wisch die thränen ab; die weiber werden sonst wunder denken, was wir vorgehabt haben W. Raabe s. w. I 5, 215 Klemm.

b) auch in der bedeutend häufigeren fassung, in der das vom verbum abhängige akkusativobjekt mit partikel oder pronomen des folgenden nebensatzes unmittelbar zusammenrückt, bleibt die ursprüngliche syntaktische gliederung erhalten, was sich meistens auch in der interpunktion ausdrückt. hierher bereits ein vereinzelter beleg aus dem 16. jh., in dem das fiktive wenigstens als möglichkeit gegeben ist, vgl. auch den Franck-beleg oben E 1 f β: so einer schweigt, denckt man alzeyt wunder was er gsagt würd haben S. Franck sprüchw. (1541) 1, 115a. sonst seit dem 17. jh.; denn ich meinte wunder, was es vor eine herrliche sache um das soldatenleben sey Ziegler asiat. Banise (1689) 62; ich dachte wunder, wie gut versehen ich wäre Göthe I 43, 78 W.; vgl. 27, 291; IV 16, 96;

der zahlt zween batzen und meint wunder,

wie viel es wär' für solchen plunder

Mörike ges. schr. (1905) 1, 158; vgl. 67; jott, so'n hahn. denkt nu auch wunder, was er is Fontane ges. w. (1905) I 5, 126; vgl. 57.

c) unter auflösung des ursprünglichen satzgefüges wird die formel seit dem 18. jh. zum satzteil innerhalb eines einzelsatzes: wunder was wird jetzt als objekt, vereinzelt auch als subjekt, wunder wie als adverb behandelt, wobei nun verben aller art sich mit der formel verbinden können, nicht nur solche des meinens und denkens; der charakter der fiktion und der falschen einschätzung bleibt aber erhalten und drückt sich dann gewöhnlich in einem als wenn-, als ob-satz aus: es giebt noch eine art der wortspiele, darauf sich gewisse leute wunder was einbilden Gottsched crit. dichtk. (1751) 253; als ob ich wunder was verrichtet hätte, zog ich hoch vergnügt dem dorfe zu G. Keller ges. w. (1889) 1, 203; und da machen sie denn gleich aus dem floh 'nen elefanten und tun, als ob es wunder was sei Fontane ges. w. (1905) I 6, 82; ich glaubte wunder welchen stein bei dir im brette zu haben Tieck schr. (1828) 3, 280; euer bishof lärmte dem kaiser die ohren voll, als wenn ihm wunder wie! die gerechtigkeit an's herz gewachsen wäre Göthe I 8, 33 W.; Holtei vierzig jahre (1843) 2, 164; die ältere staunte, als hätte sich ihre (jüngere) schwester wunder wie verändert A. Seghers d. toten bl. jung (1950) 529. gelegentlich ist der fiktive charakter der aussage nicht ohne weiteres erkennbar: er thut mir wunder was! multum vero mihi praestat! Serz teutsche idiotismen (1797) 179b; Meyer also, auf den er (Goethe) nun einmal wunder welche stücke hält Th. Mann Lotte in Weimar (1946) 85.

d) in einer reihe von varianten und abwandlungen.

α) vereinzelt wunder tun, als wenn für tun, als wenn wunder wie, zu c: über Niklas ärgere ich mich am meisten, denn der will wunder thun als wenn er mich lieb hätte Göthe I 12, 91 W.

β) in der wortfolge was wunder statt wunder was, kaum von dem ganz anders gemeinten was wunder unter 3 her: er dünkte sich was wunder, wenn er als stadtvater und parteiführer mit schulden abschnitt H. Mann d. untertan (1949) 439. auch als zwischenform zwischen wunder meinen, was und meinen, wunder was: nur damit die leute am zaun den kopf schütteln und raten, was wunder du vorhast Waggerl Wagrainer tageb. (1936) 34; vgl. 54. [Bd. 30, Sp. 1823]

γ) unorganisch ist hier ein wunders an stelle des alten acc. pl. wunder, wohl ein erstarrter genitiv mit adverbialer funktion: es hat dich aufgeheitert, du warst heut morgen anders; noch als wir zum thor hinausgingen, sahst du vor dich hin, dasz ich wunders dachte, was es wäre Alexis ruhe (1852) 57; vgl. 176; wunders was für eine antwort Schmid-Noerr d. drache über d. welt (1937) 200. auch mit ausfall des was oder wie: jünglinge ..., die wunders hoch in der rechnung bey ihren lieblein zu stehen glaubten maler Müller w. (1811) 2, 52 (vgl. auch: als ob mir's wunder gefiele ebda 1, 144); als ... sie ihr ein neues spiegelein, drei groschen wert, verehrte, da meinte sie wunders zu haben Mörike erz. 2134.

δ) gelegentlich vereinfacht zur formel (sich) wunder denken, meinen (von, mit) in der prägnanten bedeutung 'überschätzen' oder 'sich täuschen': (ich) war im horto medico ... sie meinten sich mit der sunjacanâ ... wunder viel Haller tageb. 87 Hirzel; heute erzählte ich ihr die geschichte meines schwurs, und dachte wunder von der wirkung Klinger w. (1809) 1, 405. mundartlich: he meen wunner, he harr den kater bi'n strt Mensing schlesw.-holst. 5, 739. vergleichbar: mit etwas wunder meinen 'darauf stolz sein' Fischer schwäb. 6, 973."--IP-Los ✍ 16:11, 1. Okt 2012 (CEST)

umliegend

Keen Fraag, man wedder en Vörslag oder Fraag na Verscheel von mi: Hier op nds.wp warrt fakener dat Woord ümliggen bruukt. De ümliggen Öörd as Pendant to hoochdüütsch Die umliegenden Orte to'n Bispeel. Heff ik so sülvs noch nich höört un kann ik ok nich finnen, wenn ik in de Literatur oder in de Wöörböker söök. Mi dücht dorüm, dat dat direkt ut dat Hoochdüütsche ümsett is. Villicht köönt wi dor lever De Öörd ümto oder De Öörd in de Ümgegend etc. seggen. Dat dücht mi beter. Wat meent ji? --::Slomox:: >< 11:38, 16. Okt 2012 (CEST)

Kann wesen, dat ik ok al mol ümliggen schreven heff, aver ik finn den Vörslag mit ümto ok beter. --Iwoelbern ✍ 11:42, 16. Okt 2012 (CEST)

Ik meen ok: De Gegend/Dörper/Länner etc. dor umto.--Bolingbroke ✍ 15:54, 16. Okt 2012 (CEST)

Dat Meckl. Wb kennt dat, hett oewer bloß 'n ganz ollen Nahwies: "vicinitas 'ummeliggende Platz CHYTR. 65". Bi Herrmann-Winter findt sick dat ook nich miehr. Ok moeglich wier ümlangs (her), dat Meckl. Wb. hett dor: "alle Landherrn ümlangs her kemen tausamen RoCarl". Herrmann-Winter kennt dat ook noch, schrifft oewer, dat wier "veraltet". Ick kenn dor "ümher" (meist steht dat denn mit 'n Verb: hei löppt vääl ümher.), ook "ringsüm" (dat Meckl. Wb. kennt bloßen "ringsrümmer" ut Müller sien Lexikon oewer Fritz Reuter).--IP-Los ✍ 17:37, 16. Okt 2012 (CEST)

Ik heff dat nu in en Reeg Artikels ännert un versöcht, dor ok verscheden Varianten rintobringen. --::Slomox:: >< 12:03, 17. Okt 2012 (CEST)

Bauchspeicheldrüse

Bi Heinrich Teut in sien Hadeler Wörterbuch heff ik den Indrag Böörs f. (No A) "Bauchspeicheldrüse, Pankreas" Zss.: Jiller-. dazu: Böörsenfett n. (Os No A) "aus dem Euter gebratenes Fett." Mit B. wurden früher die Hände bei der Arbeit eingerieben. (No A). Kann dat een bestätigen, dat dit Woord ok annerwegens bruukt warrt? Oder weet een annere Wöör för 'Pankreas'? --::Slomox:: >< 20:56, 16. Okt 2012 (CEST)

Wörtlich översett muss dat Buukspeedrüüs heeten, aber of man dat so nemmen kann, weet ik ok nich.Eastfrisian ✍ 21:35, 16. Okt 2012 (CEST)

Ik heff Speichel as Sever översett, dorna: Buukseverdrüüs – ik meen, dat harr ik ok al an een poor Steden verlenkt. --Iwoelbern ✍ 22:01, 16. Okt 2012 (CEST)

Ik kenn dat Woort an un for sik nich, man mien olen Fründ Hermann Böning hett for dat Ollenborger Land (un dat reckt ja bit na de Bremer Kant hen): Böörs, Bauchspeicheldrüse, wstf. boseke...--Bolingbroke ✍ 10:56, 17. Okt 2012 (CEST)

Dat höört sik doch good an :-) Besten Dank --::Slomox:: >< 11:59, 17. Okt 2012 (CEST)

mahlen

Dat PPP von mahlen heet bi uns mahlt. In en Reeg Artikels kummt dat aver as mahlen vör (Schill, Wolfram, Sassenspegel, Gröönkohl). Is dat blots ut dat Hoochdüütsche övernahmen oder hängt dat von'n Dialekt af? --::Slomox:: >< 12:02, 17. Okt 2012 (CEST)

Heit bi uns ook "mahlt": dat Kuurn ward mahlt. Früher wier dat oewer mal stark (so as in't Hochdüütsche), bi Lasch (Mnd. Grammatik, S. 236, § 430, Anm. 1) findt sick dat ünner "Klasse VI": "In der VI. reihe stehen die vokale: germ. a - ô, [as. a - ô - ô - a], mnd. ā - ô - ô - ā [...] Beispiel: vare, vôr, vôren" (dat is bi uns hüt meistendeils swack: hei fohrte to See [is man oewer ook bloß noch bi weck Seelüüd begäng, up'n Lann seggt'n führte], upfohren: hei fohrte up, is upfohrt). Lasch schrifft denn wieder: "Wie varen gehen: [...] laden laden, malen mahlen [...]" - beid' sünd bi uns hüüt swack: hei mahlte dat Kuurn, hei hett dat uplaadt. Bi Schiller/Lübben findt sick denn: "Dat volk sammelde dat (Manna) vnde mo^eel it". Woans dat hüüttodaag in anner Mundorten is, dat weit ick ook nich. Sass schrifft dor nix wieder tau, un de "Niederdeutsche Grammatik" hett kein Indragg tau "mahlen".--IP-Los ✍ 17:37, 18. Okt 2012 (CEST)

Gleichgewicht

Mank de Staten oder Völker in en Staat. Gliekgewicht? Liekgewicht? Oder beter umschrieven? Lieke Macht?...--Bolingbroke ✍ 14:51, 30. Okt 2012 (CET)

Na Sass Liekgewicht, ik persönlich bruuk aver Gliekgewicht. Ich glööv nich, dat man dat ümschrieven mutt. --Iwoelbern ✍ 15:17, 30. Okt 2012 (CET)

Engelsch heet dat balance of power, nedderlandsch Machtsevenwicht oder ok machtbalans.

Machtbalangs höört sik nich slecht an, dücht mi. --::Slomox:: >< 16:15, 30. Okt 2012 (CET)

Gliekgewicht muss dat nah mien Dünken heeten. Machtbalans oder Machtbalangs hört sück komisch an. Eastfrisian ✍ 16:21, 30. Okt 2012 (CET)

Heinrich Teut hett in sien Wöörbook för Hadeln de Wöör Balangz, Gliekgewicht un Liekgewicht. --::Slomox:: >< 20:29, 30. Okt 2012 (CET)

Küpe

Dat Woort hett mit dat Handwark vun’t Textilfarven to doon → de:Küpenfärberei Ik gah nich dorvun ut, dat dor een en plattdüütsch Woort to kennt, aver man weet jo nienich. --Iwoelbern ✍ 16:55, 9. Dez 2012 (CET)

Dat Woord kummt af von Küpe, wat 'Fatt' bedüden deit (Küpe kummt ut dat Plattdüütsche, de richtig hoochdüütsche Form is Kufe [Küfer]). Un dat Woord is op Platt Küüp. Warrt vör allen för dat Fatt von'n Farver un'n Garver bruukt. Aver in de Wöörböker dükert dat jümmer blots för dat Fatt sülvs op, nich för den Inholt von dat Fatt so as in dien hoochdüütschen Artikel. --::Slomox:: >< 17:47, 9. Dez 2012 (CET)

Sü! --Iwoelbern ✍ 17:59, 9. Dez 2012 (CET)