Mali


(Flagg)	(Wapen)

Wahlspröök: Un peuple, un but, une foi
franz. för „Een Volk, een Upgaav, een Gloov“

Natschonalhymne: Pour l’Afrique et pour toi, Mali

Hööftstadt

Bamako
12° 39′ N, 8° 0′ W

Gröttste Stadt Bamako

Amtsspraak

Franzöösch

Regeren
Präsident
Ministerpräsident

Präsidialrepubliek
Assimi Goïta
Choguel Kokalla Maïga

Souveränität
kregen

Vun Frankriek
22. September 1960

Grött
• Allens
• Water (%) 1.240.192 km²
? %

Inwahnertall
• 2009 Tellt
• Inwahnerdicht 14 517 176^[1]
11,7/km²

Geldsoort CFA-Franc BCEAO (XOF)

BBP

6.745.000.000 $ (2007)

517 $ je Kopp

Tietzoon UTC (UTC)

Internet-TLD

.ml

ISO 3166 RMM

Vörwahl +223

Mali is een Land in Noordwest-Afrika. Siet den 22. September 1960 is Mali een unafhängigen Staat. Dorvör weer dat en Kolonie vun Frankriek. De Grenzen vun Mali stööt in den Noorden an Algerien, in den Westen an Senegal, in den Süden an Burkina Faso un in’n Oosten an den Niger. As Kolonie weer de Naam vun dat Land Franzöösch Sudan. En groten Deel vun Mali maakt de Sahara, de Sahel un de Sudan ut. Dat warrt seggt, dat in Mali mit de Demokratie allens goot up Schick is. Man dat Land is een vun de armsten Länner vun de ganze Welt. So richtig geiht dat nich vöran. De Naam Mali is vun dat grote Riek Mali hernahmen, dat dor in’t Middelöller bit to de Franzosentiet weer. Bavenhen is Mali in de inheemsche Spraak Bambara dat Woort för Nilpeerd, wat nu wedder dat Wapendeert vun Mali is.schinken

Krise 2012/2013

Na en Militärputsch in de Hööftstadt Bamako un nadem sik de Norden vun't Land eensiedig unner den Naam Azawad for unafhängig verklaart hett, steiht dat Land 2013 in een sware politische Krise. An'n 11. Januar 2013 gung dat los mit de Opération Serval. Dor hannelt sik dat um en Insatz vun Franzöösche Strietkräfte bi. Se schöllt de Truppen vun de reguläre Regeerung vun Mali unnerstütten.

Dat Land

Twee Drüddel vun Mali sünd Wööst. In den Noorden vun dat Land regeert en Utlöper vun de Ahaggar-Bargen in Algerien. Dör de Midden un den Süden vun’t Land treckt sik de Niger hen. Twüschen Ségou un Timbuktu vertwiegt he sik unbannig to een groot Binnendelta. Dat heet Massina.

Weer

Vun dat tropisch fochtige Weer in den Sudan bit to dat dröge Weer vun de Wööst gifft dat in Mali allens. In’n Süden regent dat mehr as 1000 mm in’n Jahr, in’n Noorden minner as 100 mm. Dor kann dat ok angahn, dat dat Johrende garnich regent. In’n Noorden is dat in’n Winter küller un in’n Summer warmer, as in’n Süden. In’n Noorden gifft dat Wööst, dorünner Halfwööst. Na’n Süden hen geiht de Wööst över in Dornbusch-Savann un, noch fudder in’n Süden, in fochtige Savann. In’n Süden warrt ok mehr anboot.

Anboo

In den ganzen Süden weert Hirse, Maniok, Jams, Söte Tuffeln un Hülsenfrüchte anboot. In de Kuntreien um den Nigerstroom rum boot se ok Ries an. Eerdnööt un Boomwull weert ok plant.

Lüe un Spraken

Um un bi 30 verscheeden Volksgruppen leevt in Mali. Dor sünd de Bambara mank, de Malinké, de Fulani, de Sarakolé, de Songhai, de Soninké, de Bobo, de Bozo, de Minianka, de Senufo, de Dogon, de Khassonké, de Tuareg, de Mauren un de Dioula. Dat gröttste Volk sünd de Bambara. De maakt um un bi 30 % vun all Lüe ut, de in Mali tohuse sünd. All düsse Volksgruppen hefft een anner Spraak un een anner Kultuur, as de annern. Liekers leevt se in’n Freden tosamen.

54 % vun de Minschen in Mali könnt nich lesen un nich schrieven un bloß twee vun dree Lüe kaamt an frisch Water ran. De Lüe in Mali könnt sik up een Levensduur vun um un bi 45 Jahren instellen. Dat Bruttosozialprodukt pro Kopp liggt bloß bi um un bi 192 Euro.

Franzöösch is Amtsspraak, de Lüe snackt dat aber meist bloß as tweete Spraak. Dat gifft allerhand Mudderspraken, as Bambara, Fulani un Songhai. Veel Lüe ut Mali verstaht mehr as een vun düsse Spraken.

In den Noorden vun Mali hett dat in de verleden Jahren fökener mal Striet geben mit dat Volk vun de Tuareg.

Gloven

90 % vun de Minschen in Mali sünd Upfolgers vun den Islam. 8 % glöövt an Geister un Spökenkiekeree, as dat fröher allerwegens begäng weer. 2 % sünd kathoolsch oder Protestanten.

Historie

Bit to dat 17. Johrhunnert regeer hier dat Königriek Songhai.

Vun dat 11. Johrhunnert bit 1893 weer dat Maliriek een islaamsch Grootriek. Denn hefft de Franzosen dat innahmen un as Kolonie ünner den Naam Franzöösch-Sudan regeert. Free wurrn is Mali an’n 22. September 1960. Dat is siet de Tiet de natschonale Fierdag.

Toeerst weer Mali en Staat mit man eene Partei. 1968 hett General Moussa Traoré de Macht an sik reten. 1991 wurrn de Lüe upsternaatsch un dat hett en demokraatsche Reform geben. Een nee Verfaten is ok tostannen kamen. 1992 hefft se Alpha Oumar Konaré to’n Präsidenten wählt un in dat Johr 2002 is Amadou Toumai Touré Präsident wurrn. Bloß 30 % vun de Wählers hefft bi de Wahl mitmaakt.