Germaansche Spraken

De germanschen Spraken sünd een Tweeg vun de indogermaanschen Spraken, so as all de annern Spraaken in Europa vandag mit Utnahm vun dat Finnsch, Ungarsch, Estnisch, Törksch un anner Turkspraaken un de Spraak vun de Basken.

Woans dat dorto keem

As uns Vöröllern ut dar Rebeet vun Persien un den Kaukasus na Westen un Norden trocken sünd, dor güngen de Greken na Grekenland, de Römers na Italien un de Kelten na Düütschland un Frankriek, later ok na Britannien. De Slaven seten sik rund den Dnjepr an, wo vandag de Ukraine is. De Germanen harrn sik denn rund de Ostsee nederlaaten. För düsse Tied geiht de Wetenschop vun en hypothetisch Protogermanisch ut. För düsse Tied hebbt wi meist keen opschreven Belegg, vun wegen dat de Greken un Römers sich nich so faken na Norden opmookt harrn un uns Vöröllern dat nich so mit dat Schrieven harrn. So wat üm dat 1. Johrhunnert harrn sik de Nord- un Westgermanschen Spraken optrennt. Al vörher harrn sik de Ostgermanschen Spraken aftrennt, wat de Goten snackt harrn. So wat bi 500 n.Chr. geev dat denn de eersten opschreven Tüügnissen vun de germaanschen Spraken, t.B. de Bibel vun den Goten Wulfila. Dat Ostgermansche is denn na de Völkerwannerung meist doodbleven.

Spraakgrenz

De Spraakgrenz twüschen Nordgermansch un Westgermansch is de düütsch-däänsche Grenz. Freuger (üm 1000 n.Chr.) leeg se an de Eider, nu twüschen Flensborg un Noordfreesland. Dat Utnannergahn vun de Nord- un Westgermanschen Spraken hett 'n Slag duert. Al üm 900 n.Chr. weer dat noch so, dat de Hillige Ansgar, de en Franke weer, in dat Klooster Corvey Sassisch harr leern mööt, vör dat he na de Sweden to't Missioneern is. Un mit sien Sassisch weer he denn ok in Däänmark un Sweden klorkomen. De Ünnerscheed twüschen Sassisch un de södlichen Westgermansche Spraken, so as Olfränksch, weer grötter. Dorüm harr Karl de Grote ok angelsassische Mönken för dat Missioneeren vun de Sassen nahmen.

Översicht över de germanschen Spraaken

An düsse Sted sünd blots de gröttern Spraakgruppen

Westgermaansche Spraken
- Angelsassische Spraak (Olingelsch), Middelingelsche Spraak
  - Ingelsch (hett franzööschen un latinschen Influss)
  - Scots
  - Yola
- Kontinentalwestgermansche Spraaken
  - Freesche Spraak
    - Westfreesche Spraak
    - Oostfreesche Spraak mit Saterfreesche Spraak
    - Nordfreesche Spraak mit Hallun, Sölring, Ömrang, Föring
  - Nedderdüütsche Spraken
    - Ooldsassisch
    - Middelnedderdüütsch
    - Plattdüütsch
      - Westnedderdüütsch
        Nordneddersassisch (wat de meeste nedersassischsnackende snackt)
        Dithmarsch
        
        Ollnborger Platt
        
        Sleswigsch
        
        Holsteensch
        
        Nordhannoversch
        
        Oostfreesch Platt
        
        Emslänner Platt
        
        Westfälschet Platt
        
        Oostfälschet Platt
      - Oostnedderdüütsch
        Mekelnborg-Vörpommersch Platt
        Mekelborger Platt
        
        Oostpommersch
        
        Middelpommersch
        
        Mark-Brannenborger Platt
        
        Nedderpreußisch
        Plautdietsch
    - Nedderfranksch
      - Nedderlannsche Spraak
        West-Vlaams
        
        Zeeuws
        
        Hollandsch
        Utrechts-Alblasserwaards
        
        Oost-Vlaams
        
        Brabants
        
        Südgeldersch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
        
        Limborgsch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
      - Afrikaans
        Kaapse Afrikaans
        
        Oosgrensafrikaans (Oosgrens-Afrikaans)
        
        Oranjerivier-Afrikaans
        
        Oos-Kaapse Afrikaans
        
        Oorlams
      - Nedderlandsch-neddersassisch
        Grunnengs un Noord-Drents
        Westerwolds
        
        Midden-Drents
        
        Zuid-Drents
        
        Twentsch
        
        Twents-Graafschaps
        
        Stellingwarfs
        Veenkoloniaals
        
        Gelders-Overijssels en Urks
        Achterhoeks
        
        Sallands
        
        Veluws
        Noord-Veluws
        
        Oost-Veluws
        
        Kollumerlands
  - Hoochdüütsch

Oostgermaansche Spraken

Gootsch (doodbleeven)
Krimgootsche Spraak (üm 1800 doodbleewen)
Burgundsche Spraak (doodbleven)
Vandaalsch (doodbleeven)

Noordgermaansche Spraken

Westskandinaavsch (Inselskandinaavsch)

Oostskandinaavsch (Kontinentaalskandinaavsch)
- Bokmål (Norwegen)
- Sweedsch
- Däänsch
- Gutamål (op Gotland, Sweden)

Luudschuuwen

Een Spraakphänomen bi de indoeuropääschen un sünnerlich bi de germanschen Spraaken is dat Luudschuuwen. Dat heet, dat wisse Luud sick na bestimmte Regelns ännert harrn.

1. Luudschuuwen (Aftrennen vun de germanschen Spraaken)
- p → f: t.B. pater (lat.) → Vadder
- t → th: d, t.B. tres (lat.) → dree (engelsch three)
- k → h: t.B. kardia (lat.) → Hart
- d → t: t.B. decem (lat.) → tein; dentes (lat.) → Teihn
2. Luudschuuwen (Aftrennen vun dat Hoogdüütsche)
- k → ch: t.B. ik/ick → ich (hoogdüütsch)
- d → t: t.B. Dag, day (engl.) → Tag (hoogdüütsch)
- t → s: wat → was
- t → z: Tied → Zeit; Timmermann → Zimmermann
- t → tz: sitten, sit → sitzen
- p → f: slapen, sleep → schlafen; Schipp, ship → Schiff
- p → pf: Peper, pepper → Pfeffer
- v, w, f → b: Wief (Wiewer), wife (wives) → Weib (Weiber); leev (leewer) → lieb (lieber)