Zum Inhalt springen

Germaansche Spraken

Linken ännern
Vun Wikipedia
Verbreeden vun de germaanschen Spraaken vundagen

De germanschen Spraken sünd een Telgen vun de indoeuropääschen Spraken, so as all de annern Spraaken in Europa vandag mit Utnahm vun dat Finnsch, Ungarsch, Estnisch, Törksch un anner Turkspraaken un de Spraak vun de Basken.

Naam

[ännern | Bornkood ännern]

Den Naam Germaansch het de Spraakfamilie na ooldgreeksch Γερμανοί Germanoí un latiensch Germani mit dat Schrievers uut dat ole Grekenland un Room de Völker un Stämm, de nich Gallier un nich Skythen weren un oosten vun de Rhien leven, beteken.[1][2] Unklaar is of sik de Germanen je sülvenst as germaansch beteken oder sik as as ene gemeensame Grupp bekeken.[3]

De Etymolgie vun den Naam blivt unklaar. De ole Ansicht, dat germaansch vun *gaizaz ‘Speer’ gellt vundaag för wedderleggt. Sachtens is de Oorsprung vun de Naam eer keltsch un hangt villicht mit ooldiersch gair ‘Naver’gair gairm ‘Schree’ tohoop.[4]

Klassifikatschoon

[ännern | Bornkood ännern]

De germaanschen Spraken sünd een Telgen binnen de indoeuropääschen Spraken un stammt vun enen gemeensamen Vöörlöper, dat Oorgermaansch, af. Anner Telgen binnen disse Spraakfamilie sünd to’n Bispeel Greeksch, de romaanschen, slaawschen oder indoarischen Spraken. Alle düsse Telgen sünd mit eenanner verwandt un stammt vun ene gemeensame Oorspraak, dat Oorindoeuropääsch, af.

As Eersten, de seeg, dat Germaansch mit anner Spraken, de later indoeuropääsch heten worrn sünd, verwadnt is, weer William Jones, de in sienen Tied as Richter in Kalkutta Sanskrit leert harr, un 1786 see, dat Sanskrit, Greeksch, Latiensch un sachtens ook Gootsch (een oostgermaansch Spraak) un Keltsch mit eenanner verwandt sünd.[5]

Binnen dat Indoeuropääsche wiest de germaanschen Spraken wat Övereenkumsten mit den baltoslaawschen Telgen, so dat sik welke Forschers vermoden sünd,dat düsse Telgen ene west-indoeuropääsche Ünnergrupp billen. Jünger lexikostatistische Arbeiden stütt düsse Annaam.[6] Dat blivt avers unklaar, of de Gemeensamkeiden döör Spraakkuntakt opkemen oder Innovatschonen vun ene gemeensame Oorspraak sünd.

Dat oorgermaansche stünn in engen Kuntakt mit dat prähistoorsche Finnsch, den Vöörlper vun dat moderne Finnsch un Eestensch, dat to de uraalschen un nich to indoeuropääschen Spraken tellt. De finnschen Spraken hebbt in de Tied al veel Leenwöör uut dat Oorgermaansche övernamen.[7]

Woans dat dorto keem

[ännern | Bornkood ännern]

As uns Vöröllern ut dar Rebeet vun Persien un den Kaukasus na Westen un Norden trocken sünd, dor güngen de Greken na Grekenland, de Römers na Italien un de Kelten na Düütschland un Frankriek, later ok na Britannien. De Slaven seten sik rund den Dnjepr an, wo vandag de Ukraine is. De Germanen harrn sik denn rund de Ostsee nederlaaten. För düsse Tied geiht de Wetenschop vun en hypothetisch Protogermanisch ut. För düsse Tied hebbt wi meist keen opschreven Belegg, vun wegen dat de Greken un Römers sich nich so faken na Norden opmookt harrn un uns Vöröllern dat nich so mit dat Schrieven harrn. So wat üm dat 1. Johrhunnert harrn sik de Nord- un Westgermanschen Spraken optrennt. Al vörher harrn sik de Ostgermanschen Spraken aftrennt, wat de Goten snackt harrn. So wat bi 500 n.Chr. geev dat denn de eersten opschreven Tüügnissen vun de germaanschen Spraken, t.B. de Bibel vun den Goten Wulfila. Dat Ostgermansche is denn na de Völkerwannerung meist doodbleven.

Spraakgrenz

[ännern | Bornkood ännern]

De Spraakgrenz twüschen Nordgermansch un Westgermansch is de düütsch-däänsche Grenz. Freuger (üm 1000 n.Chr.) leeg se an de Eider, nu twüschen Flensborg un Noordfreesland. Dat Utnannergahn vun de Nord- un Westgermanschen Spraken hett 'n Slag duert. Al üm 900 n.Chr. weer dat noch so, dat de Hillige Ansgar, de en Franke weer, in dat Klooster Corvey Sassisch harr leern mööt, vör dat he na de Sweden to't Missioneern is. Un mit sien Sassisch weer he denn ok in Däänmark un Sweden klorkomen. De Ünnerscheed twüschen Sassisch un de södlichen Westgermansche Spraken, so as Olfränksch, weer grötter. Dorüm harr Karl de Grote ok angelsassische Mönken för dat Missioneeren vun de Sassen nahmen.

Översicht över de germanschen Spraaken

[ännern | Bornkood ännern]

An düsse Sted sünd blots de gröttern Spraakgruppen

Oostgermaansche Spraken

[ännern | Bornkood ännern]

Noordgermaansche Spraken

[ännern | Bornkood ännern]

Luudschuuwen

[ännern | Bornkood ännern]

Een Spraakphänomen bi de indoeuropääschen un sünnerlich bi de germanschen Spraaken is dat Luudschuuwen. Dat heet, dat wisse Luud sick na bestimmte Regelns ännert harrn.

  • 1. Luudschuuwen (Aftrennen vun de germanschen Spraaken)
    • p → f: t.B. pater (lat.) → Vadder
    • t → th: d, t.B. tres (lat.) → dree (engelsch three)
    • k → h: t.B. kardia (lat.) → Hart
    • d → t: t.B. decem (lat.) → tein; dentes (lat.) → Teihn
  • 2. Luudschuuwen (Aftrennen vun dat Hoogdüütsche)
    • k → ch: t.B. ik/ick → ich (hoogdüütsch)
    • d → t: t.B. Dag, day (engl.) → Tag (hoogdüütsch)
    • t → s: wat → was
    • t → z: Tied → Zeit; Timmermann → Zimmermann
    • t → tz: sitten, sit → sitzen
    • p → f: slapen, sleep → schlafen; Schipp, ship → Schiff
    • p → pf: Peper, pepper → Pfeffer
    • v, w, f → b: Wief (Wiewer), wife (wives) → Weib (Weiber); leev (leewer) → lieb (lieber)

Literatuur

[ännern | Bornkood ännern]

Allgemeen

  • Wolfram Euler: Frühgermanische Studien. Überlegungen zur Entwicklung von Grammatik und Wortschatz im ältesten Germanischen. Verlag Inspiration Unlimited, Berlin 2023, ISBN 978-3-945127-46-9.
  • Robert D. Fulk: A Comparative Grammar of the Early Germanic Languages. (= Studies in Germanic Linguistics. Band 3). John Benjamins, Amsterdam 2018, ISBN 9789027263131.
  • Wayne Harbert: The Germanic Languages. Cambridge University Press, Cambridge 2007, ISBN 978-0-521-01511-0.
  • Claus Jürgen Hutterer: Die germanischen Sprachen. Ihre Geschichte in Grundzügen. 4. Auflage. VMA-Verlag, Wiesbaden 2008, ISBN 978-3-928127-57-8.
  • Ekkehard König, Johan van der Auwera (Ruutgever): The Germanic Languages. Routledge, London/New York 1994, ISBN 0-415-05768-X.
  • Orrin W. Robinson: Old English and Its Closest Relatives. A Survey of the Earliest Germanic Languages. Stanford University Press, Stanford (CA) 1992, ISBN 0-8047-1454-1.

Etymoloogsche Wöörböker

  • Friedrich Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. Bearbeitet von Elmar Seebold. 25., durchgesehene und erweiterte Auflage. De Gruyter, Berlin/Boston 2011, ISBN 978-3-11-022364-4.
  • Charles Talbut Onions (Ruutgever): The Oxford Dictionary of English Etymology. Oxford University Press, Oxford 1966.
  • Marlies Philippa u. a.: Etymologisch woordenboek van het Nederlands. 4 Bände. Amsterdam University Press, Amsterdam 2003–2009, ISBN 978-90-8964-184-7.
  • Julius Pokorny: Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Francke Verlag, Bern/München 1959.

Enkeld Nahwiesen

[ännern | Bornkood ännern]
  1. ↑ Roland Steinacher: Rome and Its Created Northerners. In: Matthias Friedrich, James M. Harland (Ruutgevers), Interrogating the 'Germanic', De Gruyter, S. 31–66.
  2. ↑ Andre M. Riggsby: Caesar in Gaul and Rome: War in Words. University of Texas Press 2010, S. 51.
  3. ↑ Walter Pohl: Die Germanen, In: Enzyklopädie deutscher Geschichte, Band. 57, S. 1.
  4. ↑ Wolfgang Pfeifer: Etymologisches Wörterbuch des Deutschen, München 2000, S. 434.
  5. ↑ William Jones: . In: . Band 1. London 1799, S. 19–34, hier: S. 26–27
  6. ↑ Hans J. Holm (2008): The Distribution of Data in Word Lists and its Impact on the Subgrouping of Languages. link.springer.com In: Christine Preisach, Hans Burkhardt, Lars Schmidt-Thieme, Reinhold Decker (Hrsg.): Data Analysis, Machine Learning, and Applications. Proc. of the 31th Annual Conference of the German Classification Society (GfKl), University of Freiburg, March 7–9, 2007. Springer-Verlag, Heidelberg/Berlin.
  7. ↑ Fortson, S. 338.
  8. ↑ Ludwig Erich Schmitt (Hrsg.): Germanische Dialektologie. Franz Steiner, Wiesbaden 1968, S. 143
[ännern | Bornkood ännern]
Germanische Sprachen. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Moderne germaansche Spraken

Westgermaansch:
Afrikaans | Düütsch | Engelsch | Jiddisch | Limborgsch | Luxemborgsch | Nedderlandsch | Noordfreesch | Saterfreesch | Scots | Plattdüütsch | Westfreesch

Noordgermaansch:
Däänsch | Färöösch | Islandsch | Norweegsch | Sweedsch

 
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Germaansche_Spraken&oldid=1040551“