Germaansche Spraken

De germanschen Spraken sünd een Tweeg vun de indogermaanschen Spraken, so as all de annern Spraaken in Europa vandag mit Utnahm vun dat Finnsch, Ungarsch, Estnisch, Törksch un anner Törkspraaken un de Spraak vun de Basken.

Woans dat dorto keem

As uns Vöröllern ut dar Rebeet vun Persien un den Kaukasus na Westen un Norden trocken sünd, dor güngen de Greken na Grekenland, de Römers na Italien un de Kelten na Düütschland un Frankriek, later ok na Britannien. De Slaven seten sik rund den Dnjepr an, wo vandag de Ukraine is. De Germanen harrn sik denn rund de Ostsee nederlaaten. För düsse Tied geiht de Wetenschop vun en hypothetisch Protogermanisch ut. För düsse Tied hebbt wi meist keen opschreven Belegg, vun wegen dat de Greken un Römers sich nich so faken na Norden opmookt harrn un uns Vöröllern dat nich so mit dat Schrieven harrn. So wat üm dat 1. Johrhunnert harrn sik de Nord- un Westgermanschen Spraken optrennt. Al vörher harrn sik de Ostgermanschen Spraken aftrennt, wat de Goten snackt harrn. So wat bi 500 n.Chr. geev dat denn de eersten opschreven Tüügnissen vun de germaanschen Spraken, t.B. de Bibel vun den Goten Wulfila. Dat Ostgermansche is denn na de Völkerwannerung meist doodbleven.

Spraakgrenz

De Spraakgrenz twüschen Nordgermansch un Westgermansch is de düütsch-däänsche Grenz. Freuger (üm 1000 n.Chr.) leeg se an de Eider, nu twüschen Flensborg un Noordfreesland. Dat Utnannergahn vun de Nord- un Westgermanschen Spraken hett 'n Slag duert. Al üm 900 n.Chr. weer dat noch so, dat de Hillige Ansgar, de en Franke weer, in dat Klooster Corvey Sassisch harr leern mööt, vör dat he na de Sweden to't Missioneern is. Un mit sien Sassisch weer he denn ok in Däänmark un Sweden klorkomen. De Ünnerscheed twüschen Sassisch un de södlichen Westgermansche Spraken, so as Olfränksch, weer grötter. Dorüm harr Karl de Grote ok angelsassische Mönken för dat Missioneeren vun de Sassen nahmen.

Översicht över de germanschen Spraaken

An düsse Sted sünd blots de gröttern Spraakgruppen

• Westgermaansche Spraken
  • Angelsassische Spraak (Olingelsch), Middelingelsche Spraak
    • Ingelsch (hett franzööschen un latinschen Influss)
    • Scots
    • Yola
  • Kontinentalwestgermansche Spraaken
    • Freesche Spraak
      • Westfreesche Spraak
      • Oostfreesche Spraak mit Saterfreesche Spraak
      • Nordfreesche Spraak mit Hallun, Sölring, Ömrang, Föring
    • Nedderdüütsche Spraken
      • Ooldsassisch
      • Middelnedderdüütsch
      • Plattdüütsch
        • Westnedderdüütsch
          • Nordneddersassisch (wat de meeste nedersassischsnackende snackt)
            • Dithmarsch
            • Ollnborger Platt
            • Sleswigsch
            • Holsteensch
            • Nordhannoversch
            • Oostfreesch Platt
            • Emslänner Platt
          • Westfälschet Platt
          • Oostfälschet Platt
        • Oostnedderdüütsch
          • Mekelnborg-Vörpommersch Platt
            • Mekelborger Platt
          • Oostpommersch
          • Middelpommersch
          • Mark-Brannenborger Platt
          • Nedderpreußisch
            • Plautdietsch
      • Nedderfranksch
        • Nedderlannsche Spraak
          • West-Vlaams
          • Zeeuws
          • Hollandsch
            • Utrechts-Alblasserwaards
          • Oost-Vlaams
          • Brabants
          • Südgeldersch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
          • Limborgsch (Niederrheinisch, Oostnedderfranksch)
        • Afrikaans
          • Kaapse Afrikaans
          • Oosgrensafrikaans (Oosgrens-Afrikaans)
          • Oranjerivier-Afrikaans
          • Oos-Kaapse Afrikaans
          • Oorlams
        • Nedderlandsch-neddersassisch
          • Grunnengs un Noord-Drents
            • Westerwolds
          • Midden-Drents
          • Zuid-Drents
          • Twentsch
          • Twents-Graafschaps
          • Stellingwarfs
            • Veenkoloniaals
          • Gelders-Overijssels en Urks
            • Achterhoeks
            • Sallands
          • Veluws
            • Noord-Veluws
            • Oost-Veluws
          • Kollumerlands
    • Hoochdüütsch
      • Baiersch
        • Nordbairisch
        • Mittelbairisch
        • Südbairisch
      • Schwääbsch
      • Alemannisch
        • Middelalemannisch
        • Hochalemannisch
        • Höchstalemannisch
        • Niederalemannisch
      • Oberfränkisch
        • Ostfranksch
        • Süüdfränksch
      • Rhienfränksch
        • Pfälzisch
          • Pennsilfaanisch
      • Mittelhessisch
      • Nordhessisch
      • Osthessisch
      • Moselfranksch
      • Lothringer Platt
      • Ripuarisch
      • Döringsch
      • Obersächsisch
      • Nordobersächsisch
      • Lausitzisch-Neumärkisch
      • Schlesisch
      • Hochpreußsch
      • Jiddisch
        • Westjiddisch
        • Oostjiddisch
      • Wymysorys
      • Unserdeutsch

Oostgermaansche Spraken

• Gootsch (doodbleeven)
• Krimgootsche Spraak (üm 1800 doodbleewen)
• Burgundsche Spraak (doodbleven)
• Vandaalsch (doodbleeven)

Noordgermaansche Spraken

• Westskandinaavsch (Inselskandinaavsch)
  • Ieslandsch
  • Färöersch
  • Nynorsk

• Oostskandinaavsch (Kontinentaalskandinaavsch)
  • Bokmål (Norwegen)
  • Sweedsch
  • Däänsch
  • Gutamål (op Gotland, Sweden)

Luudschuuwen

Een Spraakphänomen bi de indoeuropääschen un sünnerlich bi de germanschen Spraaken is dat Luudschuuwen. Dat heet, dat wisse Luud sick na bestimmte Regelns ännert harrn.

• 1. Luudschuuwen (Aftrennen vun de germanschen Spraaken)
  • p → f: t.B. pater (lat.) → Vadder
  • t → th: d, t.B. tres (lat.) → dree (engelsch three)
  • k → h: t.B. kardia (lat.) → Hart
  • d → t: t.B. decem (lat.) → tein; dentes (lat.) → Teihn
• 2. Luudschuuwen (Aftrennen vun dat Hoogdüütsche)
  • k → ch: t.B. ik/ick → ich (hoogdüütsch)
  • d → t: t.B. Dag, day (engl.) → Tag (hoogdüütsch)
  • t → s: wat → was
  • t → z: Tied → Zeit; Timmermann → Zimmermann
  • t → tz: sitten, sit → sitzen
  • p → f: slapen, sleep → schlafen; Schipp, ship → Schiff
  • p → pf: Peper, pepper → Pfeffer
  • v, w, f → b: Wief (Wiewer), wife (wives) → Weib (Weiber); leev (leewer) → lieb (lieber)

Weblinks

• "The Linguasphere Register", Zone 52- Germansche Spraaken