Dizzy Gillespie

Dizzy Gillespie mit de Drummer Bill Stewart 1984 up de Stanford-Jazz-Workshop

Dizzy Gillespie (utspraken: gɪˈlɛspi; * 21. Oktober 1917 in Cheraw, South Carolina; † 6. Januar 1993 in Englewood, New Jersey; eegentlich John Birks Gillespie) weer en US-amerikanischer Jazzmusiker (Trompeter), Komponist, Singer, Arrangeur un Bandleader. Gillespie tellt neben Thelonious Monk un Charlie Parker to de Wegbereiter vun den Bebop.

Werdegang

He keem as en bun de jüngeren vun teihn Kinner up de Welt un wurr vun sien Vader, en Bauarbeiter un lokal Amateur-Bandleader, in sien musikaalsch Entwicklung ünnerstütt un fördert. Mit veer Johren speel he Klaveer un hett denn noch autodidaktisch de Treckbasuun lernt. Bevör he twalf Johr old weer, steeg he den um up de Trompete. He kunn en Stipendium för dat Laurinburg Institute in North Carolina winnen, aber he hett de School bald weer verlaaten, um Vulltiet-Musiker to wurrn.

Dizzy Gillespie 1991

In jung Johren speel he in tallriek Swing-Big Bands: 1935 wurr he in Philadelphia vn Frank Fairfax angehüert, de he aber ok kört dornah weer verlaaten hett. Mit de Band vun Teddy Hill hett her Europa bereist. Gillespie weer en Wannervagel un speel van 1939 bit 1941 bi Cab Calloway – de sien aventürlich Soli as „chinesische Musik“ betekent hett – ünner annern mit Chu Berry un Cozy Cole, bit he in’ Striet mit Calloway ut de Band rutschmeeten wurr. 1942 speel he in dat Orchester vun Earl Hines mit Charlie Parker, Sarah Vaughan un Billy Eckstine, während he för Jimmy Dorsey Stücke arrangeer un in de Band vun Duke Ellington mitspeel. Ok in de Entwicklung vun den Bebop speel he en wichtig Rull in experimentellen Jamsessions tosommen mit Thelonious Monk, Kenny Clarke, Charlie Parker un annern in’ Minton’s Playhouse in Harlem af 1941. Eckstines nee grünnd Band wurr mit Parker, Gillespie un Vaughan af 1944 de eerste Band, de dissen nee’en Stil speel. 1944 speel he in dat Quintett vun Oscar Pettiford Bebop in’ Onyx Club un hett mit dat Quintett in dat sülvig Johr ok Upnahmen mit Coleman Hawkins makt. 1944 bit 1945 harr he sien eerste Combo mit Parker un t.B. Al Haig in’ Three Deuces un Spotlite.

In dat Johr nehm he bi dat Plattenlabel Guild sien eerste histoorsch Bebop-Platten up. Een Johr later hett he sien eegen Bigband grünnd, in de ünner anern Jazzgrötten as Kenny Clarke, John Lewis, Milt Jackson, James Moody un John Coltrane speelt hebbt. Mit disse Tosommensetten hett he Anfang 1948 de USA, Frankriek un Belgien bereist. In sien Schaffen as Bandleader gelung hüm dat, nee Jazzströömungen in en Big-Band-Kontext to överdragen. 1950 hett he de Grupp ut finanziell Grünnen uplööst un speel hööftsächlich mit lütt Formationen. Allerdings stell he af un an immer mal weer Bigbands tosommen, mit de he denn ok up Tournee gung. In sien letzt Levensjohren is he mehrfak mit de för hüm grünnd United Nation Orchestra uptreden, in dat nich blots fröhere Weggefährten, sonnern ok Schöler vun hüm mitwarken deen.

Gillespie hett en nichtehelich Dochter mit de Songschrieverin Connie Bryson, Jeanie Bryson, en US-amerikaansche Jazz-Singerin.

Warken

Gillespie weer in de 1940er un 1950er Jahren ok nah buten henn de inbegreep vun en smarten, hippen Jazz-Intellektuellen (Hipster). In disse Tiet tell he ok to de eersten amerikaansch Jazzmusikers, de latienamerikaansch, afrokubaansch un afrikaansch Elemente in höhr Kompositschonen un Improvisatschonen inflooten leeten. Gau nahnanner speel he mit Chano Pozo, Lalo Schifrin, Jose Mangual, Mongo Santamaría un anner Spezialisten vun de afrokubaansch und latienamerikaanisch Klänge. In latere Johren weer he Früend un Förderer vun jüngeren kubaansch Talenten as Arturo Sandoval un Gonzalo Rubalcaba. Gillespies Intreden tegen Rassismus broch hüm to de Gloven vun Bahai, deren völkerverständigende Ideale hüm antrucken hett un deren Religion he um 1970 annehm, wat sien Lebensstil un sien apenlich Uptreden verännert hett. De „Clown des Bebop“ wurr en eernsthaft Musiker, de sück ok för politisch Ziele insetten dee, ahn aber parteipolitisch aktiv to wurrn. 1988 hett he dat United Nation Orchestra grünnd, mit dat he Ägypten, Marokko un wat later ok Kanada un Süüdamerika bereist hett.e.

Dizzy Gillespie 1988

Sien Rull as Integrationsfigur vun de Jazz fung aber all in de 1950er Johren an, as he nah Erfolgen ok in Europa (z.B. Pleyel Konzerte 1948 in Paris) un Uptreden bi Jazz at the Philharmonic 1955 vun dat State Department de Gelegenheit kreeg, en Big Band to bilden, mit de he bit 1958 up Welttour gung (sien Upträe 1956 in Athen hulp de wegen de Zypernkonflikt upstaut antiamerikaansch Spannungen aftobauen un mak sück somit ok för sien Geldgevers betallt). Nahdem he in den 1960er Johren, in de he ok mit Thirdstream Komponisten as Lalo Schifrin un Gunther Schuller tosommenarbeit hett, meest in lüttgere Combos speel, gung he Anfang vun de 1970er Johren mit de Jazz Giants (Sonny Stitt, Thelonious Monk, Art Blakey annern) up Tournee nah Europa un Australien un ünnernehm 1973 en groot Afrika Tour.

Dizzy Gillespie is en vun de populärst Figuren vun den Jazz un Musiker as Miles Davis, Thad Jones un Kenny Dorham hebbt hüm as wichtigen Infloot för hör Werdegang betekent. Woody Herman hett hüm en „Giganten des Jazz“ nömmt. Völ vun sien Stücken as A Night in Tunisia, Groovin' High un Woody 'n You tellen hüüd to de Jazzstandards. Optisch gellt as sien Markenteken, de nah de Trompet mit nah baben henn baagen Schalltrichter (vgl. Foto) un sien charakteristisch prall upblasen Backen, en Phänomen, för dat de Medizin sogor en Fackbegreep schaffen hett: „Gillespie pouch“.

In’ Verlag Doubleday keem 1979 sien tosommen mit Al Fraser verfaat Autobiografie mit den Titel To Be Or Not To Bop rut. John Holland hett 1985 en Film vun en Gastspeel vun Gillespie in Havanna („Dizzy Gillespie – a night in Havanna“ 1988) dreiht.

Sien letzt apenlich Konzert geev he in’ Februar 1992 in Seattle.

Ehrungen

• 1960 Down Beat Jazz Hall of Fame
• 1982 kreeg he mit as Eerst de NEA Jazz Masters Fellowship.
• 1988 Bird Award.
• 1993 Polar Music Prize

Diskografie (Utwahl)

78er-Schellackplatt vun de Singer Joe Carroll mit de Dizzy Gillespie Band: „Lady Be Good“ up en körtlevend Label Dee Gee

• Gillespie u. a. Live Sessions at Minton´s, Everest
• Gillespie Groovin´ High (Savoy Records) mit Charlie Parker, Dexter Gordon, Milt Jackson, Ray Brown, Kenny Clarke (Upnahmen 1945/6)
• Gillespie Cubana Be, Cubana Bop, Dreyfuß Jazz Reference (Big Band Upnahmen 1946–1949, mit Chano Pozo)
• Gillespie Night in Tunisia, Dreyfuß Jazz Reference (Combo Upnahmen 1945–1947, mit Parker, Byas, Stitt, Dexter Gordon, Milt Jackson)
• Gillespie Pleyel Jazz Concert 1948 (Paris 1948)
• Gillespie Pleyel Jazz Concert 1953 (mit Sarah Vaughan)
• Dizzy Gillespie. Dee Gee Days – The Savoy Sessions 1951, 1952
• Dizzy Gillespie, Charles Mingus, Charlie Parker, Max Roach, Bud Powell: Jazz at Massey Hall, Toronto (Kanada), 15. Mai 1953
• Gillespie Swing low sweet Cadillac 1967 (mit James Moody)
• Gillespie, Robbie Ameen, Branford Marsalis, Kenny Kirkland, Lonnie Plaxico: New Faces, 1984, 1985
• Dizzy Gillespie and the United Nation Orchestra: Live at the Royal Festival Hall, London, 10. Juni 1989
• Dizzy Gillespie, Ken Burns Jazz (2000)

Kompositionen (Utzug)

• Manteca
• A Night in Tunisia
• Birk's Works
• Con Alma
• Groovin' High
• Salt Peanuts

Literatur

• Gillespie, Al Frazer: To Be Or Not ... To Bop. Memoirs. Hannibal, Wien 1988, ISBN 3-85445-018-4 (deutsche Ausgabe, Original bei Doubleday, Garden City, New York 1979, Da Capo 1985)
• Studs Terkel: Giganten des Jazz. Zweitausendeins, Frankfurt 2005 ISBN 3-86150-723-4
• Jürgen Wölfer: Dizzy Gillespie. Sein Leben, seine Musik, seine Schallplatten. Oreos, Schaftlach 1987, ISBN 3-923657-16-1
• Alyn Shipton Groovin High – the life of Dizzy Gillespie, Oxford University Press, 2001, ISBN 0-19-514410-4
• Raymond Horricks Dizzy Gillespie and the Bebop Revolution, Hippocrene Books, 1984
• Arrigo Polillo Jazz, Piper 1994

Weblenken

Dizzy Gillespie. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Gillespie in de Katalog vun de Deutsche Nationalbücherei
• Körtbiographie
• Biografie un Böökvörstellen: „Dizzy: The Life and Times of John Birks Gillespie“
• Discography (Jazz Discography Project)
• Personennaamdatei