Ohrenkniepers
| Ohrenkniepers; Ohrwörmer;
Ohrtieken | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||
| Dermaptera | ||||||||||||||
| De Geer, 1773 |
Ohrenkniepers oder Ohrwörmer, in de wecken Dialekten ok Ohrwurms, Ohrwörm(e), Ohrkrüpers un Ohrtieken (Dermaptera) sünd en Ornen mank de Insekten. Dor höört se to de Fleeginsekten (Pterygota) mit to. Up de ganze Welt sünd dor bi 1.800 Aarden vun bekannt.
De Naam
[ännern | Bornkood ännern]Vun de Antike bit hen to de fröhe Nutied sünd Ohrenkniepers to Pulver verarbeit’ un as Medizin gegen Ohrenkrankheiten un Doovheit anwennt wurrn.[1] Later is dat nich mehr maakt wurrn un numms wüss dor mehr wat vun af, man de latiensche Naam auricula (Diminutiv to auris „Ohr“) is nableven. Dor kummt nich bloß de (platt-) düütsche Naam vun her, man ok de engelsche earwig un de franzöösche perce-oreille. Dorbi doot de Ohrenkniepers de Minschen nix: Ehre Tangen weert bruukt, wenn se lüttje Insekten fangen wüllt, wenn se de Flunken ut’nanner foolt oder wenn se sik verdeffenderen wüllt (dat hangt vun de Aart af, wo se de for bruukt), man nicht to’n Kniepen in’e Ohren. Sunnerlich in Oostfreesland gifft dat noch en Reeg vun annere Naams for düsse Deerter. Dor weert se ok Ohrkniepers, Ohrkrupers un Ohrtieken nömmt.
Allgemeen
[ännern | Bornkood ännern]
Dat Lief is bi de meisten Aarden twuschen 10 un 20 Millimeters lang. En poor Aarden könnt ok düütlich grötter weern, as de Kaventsmann-Ohrenknieper (Titanolabis colossa) mit siene bit hen to 50 Millimeters Längde over’t Lief. De St.-Helena-Kaventsmann-Ohrenknieper (Labidura herculeana), de midderwielen verschütt gahn is, warrt bit hen to 80 Millimeters lang. Dat gifft bloß en poor Aarden mank de Ohrenkniepers, de könnt flegen. De wecken Aarden hefft de Fleegmuskeln un ok de Flunken heel un deel torüchboot. Dat Achterlief löppt ut in en Poor Achterlieffadens (Cerci), de sünd to Tangen ummuddelt wurrn. Bi de Heken sünd se ganz krumm, bi de Seken sünd se ehrder liek. Vun düsse Tangen kummt ok de Naam Ohrenkniepers vun her. De meisten Aarden hefft gode Facettenogen. Punktogen sünd avers jummers wat mickerig.
Wie se leven doot
[ännern | Bornkood ännern]Ohrenkniepers möögt en warm Umto. Freten doot se Plantendeele un -rottels, en poor Aarden sünd avers ok Rövers un jaagt lüttjere Insekten. Meist all Aarden sünd in’e Nacht oder in’e Schummertied togange un versteekt sik overdag in Gänge, de se sülms anleggt hefft, in holle Karns vun Persken, in Blatthuken vun Scheermplanten, wo dat fuchtig is, unner Boombarken oder Steen oder noch annerwegens.
Taxonomie
[ännern | Bornkood ännern]De bi 1.800 Aarden weert updeelt in dree Gruppen, de sik sunnerlich verscheelt in de Aart, wie se leevt, un wie de Ogen un de Flunken boot sünd.
De Forficulina ehre Ogen sünd bannig good utbillt, bi de meisten Aarden gellt dat ok for de Flunken. In düsse Gruppen höört de meisten Aarden mank de Ohrenkniepers rin, dormank all Aarden, de in Middeleuropa antodrepen sünd:
- Labiduridae
- Sandohrenknieper – Labidura riparia (Pallas, 1773)
- Anisolabididae
- Süüdlichen Ohrenknieper – Euborellia annulipes (Lucas, 1847) (Syn.: Anisolabis annulipes)
- Forficulidae
- Slichten Ohrenknieper – Forficula auricularia Linnaeus, 1758
- Busch-Ohrenknieper – Apterygida media (Hagenbach, 1822)
- Tweepunkt-Ohrenknieper – Anechura bipunctata (Fabricius, 1781)
- Woold-Ohrenknieper – Chelidurella acanthopygia (Géné, 1832)
- Chelidura guentheri Galvagni, 1993
- Chelidura thaleri Harz, 1980
- Spongiphoridae
- Lüttjen Ohrenknieper – Labia minor (Linnaeus, 1758)
Bi düsse Deerter gifft dat man lüttje Facettenogen. Flunken hefft se gor nich. Bekannt is de Aart Arixenia esau in Malaysia. Se lett sik vun Fladdermüse dör de Luft dregen, man is dor nich as Parasit an togange. De Arixeninae bringt levennige Kinner to’e Welt un leevt bloß man up oder dichte bi Fladdermüse up Malaysia un up de Philippinen.
Bi de Hemimerina sünd de Facettenogen un ok de Flunken ganz torüchboot. All Aarden leevt up Kaventsmann-Hamsterrotten (Cricetomys) in Afrika un freet dor wohrschienlich Huudswämme un -schinnen. Se schaadt avers ehre Weerte dor nich dör. Vundeswegen weert se ok nich as Parasiten ankeken.
Fossile Belege
[ännern | Bornkood ännern]Ohrenkniepers sünd bekannt vun dat Jura af an. Utwussene Deerter ut dat Geslecht Forficula sünd in allerhand Barnsteen ut dat Tertiär inslaten, sunnerlich, wenn de Barnsteen ut’n Baltikum kummt. Ok Budden hefft sik in den Barnsteen funnen. Se höört to de Geslechter Forficula, Labidura un Pygidicrana.[2][3]
Kiek ok bi
[ännern | Bornkood ännern]Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Gundolf Keil: Die Bekämpfung des Ohrwurms nach Anweisungen spätmittelalterlicher und frühneuzeitlicher deutscher Arzneibücher. In: Zeitschrift für deutsche Philologie. 79, 1960, S. 176–200.
- ↑ George O. Poinar, Jr.: Life in Amber. 350 Seiten, 147 Bilder, 10 Tafeln. Stanford University Press, Stanford (Cal.) 1992, ISBN 0-8047-2001-0.
- ↑ Wolfgang Weitschat, Wilfried Wichard: Atlas der Pflanzen und Tiere im Baltischen Bernstein. 256 Seiten, zahlreiche Abbildungen. Pfeil-Verlag, München 1998, ISBN 3-931516-45-8.