Göse

Göse; Göös; Gosen

Ünnerstamm:	Warveldeerten (Vertebrata)
Klass:	Vagels (Aves)
Ornen:	Gösevagels (Anseriformes)
Familie:	Aantenvagels (Anatidae)
Ünnerfamilie:	Göse (Anserinae)

Wetenschoplich Naam

Anserinae

Vigors 1825

De Göse, Göös oder Gosen (Anserinae) sünd en Unnerfamilie vun de Aantenvagels.

Naam

Dat Woord "Goos" (pl. Göse oder Göös, for dat Heken Gant(er) oder Genter, for de Lüttjen Gössel) stammt direktemang ut de Proto-Indo-Europääsche Wuddel *ghans-. In de Germaanschen Spraken liggt de Wuddel bi dat ooldsassische un angelsassische gōs mit den Plural gēs un de Form gandres for dat Heken. Up Freesch is dor goes, gies un guoske vun wurrn, up Engelsch goose, geese un gander, up Hoochdüütsch Gans, Gänse un Ganter, up Ooldnoordsch gās. Up Latiensch heet de Goos anser, wat vundagen de wetenschoppliche Naam vun dat Geslecht vun de Feldgöse is. Vun de Minschen sünd Göse in'e Tucht bruukt wurrn for Fleesch un Feddern. Sunnerlich ut de Graugoos is as Huusdeert de Huusgoos mit ehre allerhand Aarden tücht wurrn.

Wie de Göse leven doot

Anners, as bi allerhand Aanten, verscheelt sik Heken un Seken bi de Göse meist gor nich. Se sünd normolerwiese grötter, as Aanten un hefft en langern Hals. Freten doot se meist Grööntüüch un Planten. Swöne freet normolerwiese Waterplanten un söökt dor up’n Grund unner Water na. Gegen de Swöne over freet de echten Göse Gras un Saat an Land. De echten Göse ehre Jungen freet allerdings Insekten. Göse sünd ehr ganzet Leven lang monogam. Bi Swöne un bi de Höhnergoos boot ok dat Heken mit an dat Nest, bi de echten Göse is dor alleen man dat Seken for tostännig. Just so is dat mit dat Bröden. De eenzige Goos, wo dat Heken mit bröden deit, is de Troerswaan.

Systematik

In de Allgemeenspraak warrt faken jeden Aantenvagel mit’n langen Hals „Goos“ nömmt. Man na de Biologie weert de Piepgöse mit ehre Kennteken ut ole Tied un de Heckstergoos dor nich mit torekent. Ok de Halfgöse staht twuschen Aanten un Göse un weert nich mank de Göse tellt. Gegen düsse Vagels over höört de Swöne man eendüdig to de Göse mit to.

To de Aantenvagels (Anatidae) ehre Unnerfamilie „Göse“ (Anserinae) kann, neven de „echten Göse“ un de „Swöne“ ok noch de „Höhnergoos“ as drüdde Tribus stellt weern, de dat vundagen noch gifft. Se verscheelt sik vun Göse un Swöne. De echten Göse laat sik noch eenmol updelen in „Feldgöse“ un „Seegöse“. De Feldgöse sünd grau-bruun in’e Farv, de Seegöse tomeist witt un swatt. Unner Umstänn könnt ok de Moa-Nalos vun Hawaii to de Göse torekent weern, man de sünd al utsturven.

Düsse Aarden ut de Unnerfamilie vun de Göse gifft dat hüdigendags noch:

Tribus Swöne (Cygnini)
- Geslecht Coscoroba
  - Coscorobaswaan, Coscoroba coscoroba
- Geslecht Cygnus
  - Swatten Swaan, Cygnus atratus
  - Swatthalsswaan, Cygnus melanocoryphus
  - Groten Swaan, Cygnus olor
  - Trumpettswaan, Cygnus buccinator
  - Flöötswaan, Cygnus columbianus
  - Lüttjen Swaan, Cygnus bewickii (towielen as Unneroort to’n Flöötswaan stellt)
  - Singswaan, Cygnus cygnus
Tribus Höhnergöse (Cereopsini)
- Geslecht Höhnergöse Cereopsis
  - Höhnergoos, Cereopsis novaehollandiae
Tribus Echte Göse (Anserini)
- Geslecht Feldgöse, Anser
  - Swaangoos, Anser cygnoides (towielen in’t Geslecht Cygnopsis)
  - Reitgoos, Anser fabalis
  - Lüttje Reitgoos, Anser brachyrhynchus
  - Graugoos, Anser anser
  - Blessgoos, Anser albifrons
  - Dwarggoos, Anser erythropus
  - Striepengoos, Anser indicus (towielen in GeslechtEulabeia)
  - Kaisergoos, Anser canagicus (towielen in Geslecht Chen)
  - Sneegoos, Anser caerulescens (towielen in Geslecht Chen)
  - Dwarg-Sneegoos, Anser rossii (towielen in Geslecht Chen)
- Geslecht Seegöse, Branta
  - Grote Kanadagoos, Branta canadensis
  - Lüttje Kanadagoos, Branta hutchinsi
  - Hawaiigoos, Branta sandvicensis (manchmal in eigener Gattung Nesochen)
  - Rottgoos, Branta bernicla
  - Gröönlandgoos, Branta leucopsis
  - Rothalsgoos, Branta ruficollis

Belege

Literatur

Janet Kear (Rutg.): Ducks, Geese and Swans. Oxford University Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-854645-9.
Josep del Hoyo (Rutg.) u. a.: Ostrich to Ducks. Lynx Edicions, Barcelona 1992, ISBN 84-87334-10-5. (Handbook of the Birds of the World 1).
S. M. Uspenski: Die Wildgänse Nordeurasiens, Westarp Wissenschaften-Verlagsgesellschaft, Hohenwarsleben 2003, Nahdruck ut de 1. Uplage vun 1965, ISBN 3-89432-756-1.