Distickstoffmonoxid

Distickstoffmonoxid (ok Distickstoffoxid) is en Gas ahn Klöör ut de Grupp vun de Stickoxiden. en begäng Trivialnaam för dat Gas is Lachgas. De cheemsch Summenformel is N₂O. In öllere Literatur kann dat Gas ok as Stickoxydul oder Stickoxidul betekend wesen.

Historie

De sünneren medizinschen Egenschoppen weern 1799 vun den Chemiker Humphry Davy opdeckt, de dat an sik sülvst utprobeert hett. De eerste Tähndokter, de Lachgas as Narkoosmiddel insett hett weer Horace Wells ut Hartford, Connecticut. He nütt dat Gas af 1844 bi’t Tähntehn, nadem he dör en Tofall faststellt hett, dat Lachgas Wehdaag linnern kunn. Dat weer op’n Johrmarkt passeert, woneem dat Gas to de Tiet to’n Vergnögen inatendt weer. Dat weer so begäng.

Naam

De cheemsch Beteken Distickstoffmonoxid is eenfack vun de Strutur vun dat Gas afleidt, dat ut Stickstoff un Suerstoff opboot is. För den Naam Lachgas gifft dat ünnerscheedlich Ansätz. An’n verbreedsten is de Vermoden, dat de Naam vun de Freud un Euphorie afleidt is, de een bi’t Inaten befallt un to’n Lachen bringen kann. En annere Theorie is, dat dat Gas bi’t Inaten dat Zwerchfell rammen lett, wat na buten ok as’n Lachen opfaat warrn kann, man nix mit de Euphorie to doen hett. Wiel Lachgas na sien Opdecken veel ok op Johrmarkten un in’n Zirkus to’n Ünnerhollen vun de Tokiekers bruukt weer, künn de Naam aver ok eenfach blots dorop torüchgahn.

Herstellen un Vörkamen

Lachgas warrt herstellt dör kontrollerten thermschen Verfall vun Ammoniumnitrat (NH₄NO₃) oder över de Reakschoon vun Ammoniak mit Salpetersüür:

\mathrm {NH_{3}+HNO_{3}\longrightarrow N_{2}O+2\ H_{2}O}

.

Lachgas warrt nich blots direkt vun Minschen freesett, man ok indirekt dör de Landweertschop. Wenn in’n Bodden wenig Suerstoff binnen is, warrt Stickstoffdünger in Lachgas ümwannelt.

Dör nee’e Ünnersöken is rutfunnen worrn, dat ok Verfohren to’n Rünnersetten vun Stickoxidutstöten bi’t Verbrennen to’n Deel en grote Tonahm vun Lachgasafgaav veroorsaakt. T. B. sünd bi Kraftwarken mit zirkuleerend Wirbelschichtbefüern, de verfohrensbedingt wenig Stickoxid freesett, teemlich hooge Utstöten vun Lachgas. Dat lieke geelt ok för Kraftfohrtüüch mit’n regelten Dreeweegkatalysater. Wat dat för de weltwiete Mengde vun N₂O bedüüd, is noch nich ganz klor. Tomindst warrt mit en Anstiegen vun de Lachgasafgaav rekend, wiel de Tall vun Autos mit Katalysater jümmer wieter tonehmen warrt.

Egenschoppen

Lachgas brennt nich, kann aver annere Stofefn oxideeren un is dorüm brandföddernd. In Water löst sik Lachgas blots slecht. Das Gas is ahn Klöör un rückt licht sööt. Dat Gas hett en Dicht vun 1,85 kg/m³ un de Smölt- un Kaakpunkten liggt bi -91°C btw. -88 °C. De Dampdruck bi 20 °C is 51 bar.

N₂O is en Drievhuusgas, dat dör sien Absorptschoonsspektrum dorto bidriggt, ein Strahlenfinster in’n Weltruum to sluten. De middlere Verwielduur in de Atmosphäär liggt bi 100 Johren. Vun wegen sien Drievhuusbidrag (üm un bi 5% vun de Oorsaken dör den Minsch) is Lachgas dorüm vun Bedüden för dat Klima.

Lachgas driggt bito ok to’n Afbo vun de Ozonschicht bi: De UV-veroorsaakt Splitten vun’n Ozon in en free Suerstoffatom un en O₂-Molekül föhrt in de ünnere Stratosphäär to en Reeg vun cheemsch Vörgäng, bi de Methan, Waterdamp, molekular Waterstoff un Stickoxiden oxideert warrt. De Stickoxiden warrt dorbi eerst in Stickstoffmonoxid (NO) ümwannelt un denn wieter in Stickstoffdioxid (NO₂. Dat Water verfallt in de Radikalen OH un OH₂ (Hydroxyl). För de Stickstoffverbinnen künnt de Reaktschonen wietergahn bit to’n NO₃ un N₂O₅.

Dat Lachgas sett sik in de Stratosphäär mit den Ozon in Stickstoffdioxid üm un boot so ok Ozon af:

$\mathrm {N_{2}O+O_{3}\longrightarrow 2\ NO+O_{2}}$
$\mathrm {NO+O_{3}\longrightarrow \ NO_{2}+O_{2}}$

In Levensmiddeln is Lachgas ünner de Beteken E 942 as Drievgas t. B. för Slagrahm tolaten.

Physiologie

Dat Gas rückt ’n beten sööt. Bi’t Inaten minnert Lachgas düchtig de Wehdaag un kann swack narkotiseerend warken. Üm Wehdaag to linnern is en Konzentratschoon vun ruch weg 20% in de luft nödig. Dorbi künnt ok Halluzinatschonen un Farvännern vörkamen. In’n Lief reageert Lachgas an sik nich, vermodlich aver oxideert dat Gas dat Vitamin B₁₂. Dat Warken vun Lachgas holt blots kott vör, na 15 Minuuten is nix mehr dorvun to marken. Bi veele Minschen kann dat Inaten vun Lachgas dat Hören verbetern.

Verwennen

In de Medizin warrt Lachgas as wehdaaglinnernd Narkoosgas nütt. Lachgas is een vun de öllsten Narkossmiddel överhööft un hett ok mit de wenigsten Nevenwarken. Üm oordig to warken mutt en Konzentratschoon vun 70% schapt warrn. Dorüm mutt Lachgas tohopen mit rein Suerstoff geven warrn. In de moderne Anästhesie warrt Lachgas mit annere Middel komibineert. De Bruuk in de Medizin geiht in de letzten johren aver torüch.

In de Levensmiddeltechnik warrt Lachgas vun wegen sien steriliseerend Warken as Drievgas insett, vör allen bi Melkprodukten, to’n Opschüümen vun Slagrahm.

In de Drogenszene finnt Lachgas Anwennen vun wegen de Halluzinatschonen, de vörkamen künnt. Bito is dor licht rantokamen över de Druckgaskapseln för’n Slagrahm. Tomeist warrt dat Gas in Luftballons affüllt un dorut denn inatent. De Ruusch dorvun duert twüschen 30 Sekunnen un dree Minuuten, de mit Euphorie un Lachdwang, verännert Hören (t. B. stark Echo), Kribbeln un halluzineeren beschreven warrt. Wenn dorbi to wenig Suerstoff atent warrt, kann Bewusstlosigkeit un Atenstillstand to Folg wesen, wodör in eenige Fäll ok all Lüüd dood bleven sünd. Wartr dat to faken maakt, besteiht de Gefahr, de Nervens to schaden as Naklapp vun den Vitamen B₁₂-Mangel.

In de Andrievstechnik, t. B. bi Autos warrt Distickstoffmonoxid (in’n Jargon as Nitro betekend) to’n vebetern vun Ottomoters verwennt, wiel dat mehr Suerstoff bargt as normale Luft. Dit Lachgasinsprütten bruutk blots lütte Ännern an de Konstrukschoon un kann de Leistung korttietig üm 20 bit 50% anböhren. Disse Methood is sünners in de USA begäng, man in den apen Stratenverkehr is dat dor, as ok in Düütschland un de meisten annern Länner, verboden.

In de Rakententechnik warrt Lachgas as Oxidatschoonsmiddel insett. De Vördeel liggt dorin, dat sik dat Gas dör Druck ok ahn Köhlen fletig maken lett. Dorüm bruukt man dorför bi’t Insetten blots en Drosselventil, man keen opwännig Kryotechnik.

Gefahren

De Verwennen vun grote Gasbuddels in slaten Rüüm bargt en lütte Gefahr för’t Sticken. Lachgas is butendem brandföddernd, dorüm dröff in de Nöög vun Lachgas keen open Füer maakt warrn. En sünnere Gefahr bi’n Missbruuk as Droog direkt ut en Druckkapsel is dat verfreren vun Lippen, Görgel oder Bronchien, wiel dat Gas ünner Drucksteiht un sik dorüm spontan afköhlt, wenn’t utströömt.

Bi akute Lachgasvergiften mutt vör allen frische Luft toföhrt warrn. Wiel dat Gas gau wedder ut’n Lief utneiht, finnt Nootdokters normalerwies keen akute Anteken mehr vör. Beaten mit Suerstoff is antoraden.

Bornen

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Sekerheitsdatenblatt (praxair)
↑ BGIA-Gestis Gefahrstoffdatenbank

[praxair-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Sekerheitsdatenblatt (praxair)

[2] BGIA-Gestis Gefahrstoffdatenbank

[1]

[2]