Düütschland

Düütschland, amtlich Bundsrepubliek Düütschland, is een Bundsrepubliek, de in’t Zentrum vun Europa liggt. Düütschland besteiht siet 1990 ut 16 Lännern un is as freeiheidlich-demokraatsch un sozialer Rechtsstaat verfaatst. De 1949 grünnt Bundsrepubliek Düütschland is de jüngste Utprägung vun een düütschen Nationalstaat. Bundshööftstadt un Regierungssitt is Berlin. Düütschland hett 83 Millionen Inwahners un tellt bi een Flach vun 357.582 km² mit dörgahns 233 Inwahners pro km² to den grootste Lännern in Europa. Düütschland is in 16 Bundslänner indeelt, de na dat Verfatensprinzip vun de kommunale Sülvstverwalten noch mal indeelt sünd.

Düütschland hett 9 Navers. De Bundsrepubliek hett Andelen an de Noord- un Oostsee in de Noord, sowo an’n Bodensee un Alpen. Dat liggt in de matig Klimazoon un verföögt över 16 National- un över 100 Natuurparks. De Stadt mit den meesten Inwahners is Berlin; anner Metropolen mit mehr as een Million Inwahners sünd Hamborg, München un Köln. De grootste Ballungsruum is dat Ruhrgebiet, Frankfort an’n Main is as düütschen Finanzzentrum internationaal vun Bedüden.

Land un Inwahner

Landsnaam

De etymologischen Vörförms vun düütsch (deutsch) bedüden an d’ Begünn „to de Lüüd hören“, woneem dat Adjektiv eerst de Dialekten vun de kontinental-westgermaanschen Dialektkontinuums betekent. De Betekung Düütschland word siet den 15. Jahrhundert bruukt, is in eenkelten Schriftstücken aver al froher betüüg; in de Frankfurter Översettung de „Goldenen Bulle“ (um 1365) heetst dat Dutschelant.

Geographie

In Düütschland worden all tosamen 51 Prozent de Flach landwertschoplich bruukt (2016), Walden sünd 30 Prozent. 14 Prozent worden as Siedlungs- un Verkehrsflach bruukt. Waterflachen kummen op twee Prozent, de ännern dree Prozent verdelen sük op anner Flachen, meestens Unland un anner. Düütschland hett all tosamen negen Navers: In’n Noorden grenzt Düütschland an Däänmark, in’n Noordoosten an Polen, in’n Oosten an de Tschech’sche Republiek, in’n Süüdoosten an Öösterriek, in’n Süden an de Swiez, in’n Süüdwesten an Frankriek, in’n Westen an Luxemborg un an Belgien, un in’n Noordwesten an de Nedderlannen. De Länge vun de Grenz bedraggst all tosamen 3876 km². Daarmit is Düütschland dat europäisk Land mit den meesten Navers.

Bevölkerung un Spraak

Na Fortschreibung de Zensus 2011 leevden an’n 31. Dezember 2022 in Düütschland 84.358.845 Inwahners op een Flach vun 357.587,77 km². Dat Land höört mit ungefähr 236 Minschen pro km² to den dicht besiedelten Flachenstaaten. 18,3 Prozent vun de Inwahners worren in’n Joohr 2015 unner 20 Johren, 24,5 Prozent tüsken 20 un 40 Johren un 29,8 Prozent tüsken 40 un 60 Jahre oold. In’n Oller van 60 bit 80 Johren worren 21,6 Prozent de Bevölkerung, 5,8 Prozent worren öller. In’n Joohr 2019 legg dat dörgahns Oller bi 44,5 Jahren. Düütschland höört daarmit to den oollste Gesellskuppen de Welt.

In alle Rebeden is de Mehrheitsspraak Hoochdüütsch. In den Oosten warrt ok Sorbsch snackt, wat mit de slaawschen Spraken Tschechsch un Poolsch verwandt is. In’n Noorden warrt ok Freesch, Däänsch un Plattdüütsch snackt. Verdeelt över grote Rebeden in Düütschland leevt ok en Minnerheit vun Lüüd, de Romani snacken doot.

Vele Inwahners snackt vandaag ok Russ’sch, Törksch, Poolsch, Serbsch un Kroaatsch. Dit Spraken sünd först de lesten Johren dartokamen - mit Gastarbeiders in de 1950er Johren un mit Utwannerers, de ut de fröhere Sowjetunion kamen sünd un vun Düütschen afstammt.

Kultur

De düütschen Künst- un Kulturhistorie, deren Ruten bit in de Tied de Kelten, Germanen un Römers torügg gahn, hett siet den Middteloller stil- un epochenprenten Persönlichkeiten broch.

De düütschen Kultur hettt sük, da Düütschland lang neet as Nationalstaat existeerde, över Joohrhunnerten vör allem över de gemeensame Spraak defineert; ok över de Rieksgründung 1871 herut is Düütschland faak as Kulturnation verstunn worden. Dör de Verbredung van Massenmedien in’n 20. Jahrhundert hett de Popkultur in de düütschen Gesellskupp een hoog Stellenwert krieg.

Religion

Historie

Na den Tweten Weltkrieg worr dat Düütsche Riek oplööst un de Rest vun Düütschland indeelt in Besettenzonen. En annern Deel weer vun de Naverstaten annekteert. Vun den Deel, vun dat Düütsche Riek, de besett weer, sünd de Bundsrepubliek Düütschland, de Republiek Öösterriek un de DDR vun worrn. An’n 3. Oktober 1990 is de DDR to’n Gellensbereek vun’t Grundgesett vun de Bundsrepubliek Düütschland bitreden.

Noorddüütschen Bund

Anfang vun de 1860er Johren hett de Konflikt vun Preußen mit Öösterriek üm de Vörmacht in’n Düütschen Bund op, de in Preußens Sieg in’ Düütschen Krieg 1866 entstahn de. De Düütsch Bund wurr op, Preußen hett etliche Rebeeden vun noord- un middeldüütsch Kriegsgegner annekteert. 1866 wurr ünner Vörherrschap Preußens de Noorddüütsch Bund tonächst as Militärbundsgrünnen grünnd. Sien Verfaten vun 1867 hett em to’n souveränen Bundsstaat maakt un hett de lüttdüütsche Lösung inleidt – also de Billen vun en düütschen Gesamtstaat ahn Öösterriek.

Düütsches Kaiserriek

In’n Düütsch-Franzöösken Krieg sünd de süüddüütschen Staaten den Noorddüütschen Bund bitreden (1. Januar 1871). De wurr so to’n Natschonalstaat för ganz Düütschland. An den 18 Januar 1871 nehm de preußisch König Wilhelm I. in Versailles den Kaisertitel an, den he mit de nee Verfaten kreeg. Dat wurr later as Rieksgrünnerdag fiert.

Otto von Bismarck, siet 1862 preußischer Ministerpräsident, harr de Rieksgründung bedreeven un wurr eerst Riekskanzler. De Bismarcksche Rieksverfaten hett de Macht vun de konstitutionellen Monarchie stützt, weer aver ok op Moderniseeren utleggt un ambivalent; Gesetten to de School un Zivilehe weern deelwies liberal. För den Rieksdag gull en allgemeen Wahlrecht (för Mannlüüd).

Gegend de kathoolsch Kark führ Bismarck den Kulturkamp, gegen de Sozialdemokratie hett he af 1878 de Sozialistengesetten erlaaten un hett versöcht, de Arbeiders dör en Sozialgesett an den Staat to binden. De Hoochindustrie in Düütschland sorg för Weertschops- un Bevölkerungswachstum, Landfloog un en wiet Anstiegen vun den Levensstandard; Düütschland steeg to de gröttste Volksweertschop vun Europa op.

In dat „Drieikaiserjohr“ 1888 wurr Wilhelm II. Kaiser. He forder för dat wertschaplich un militärisch op Düütsch Riek de Anerkennung vun de bisherigen Grootmächte („Platz an de Sünn“) un hett sück üm nee Kolonien un Flottopbau in’ Imperialismus bemüht. Grootbritannien hett aver in en nee Bündnissystem (Triple Entente) statt Frankriek nu Düütschland utslooten.

Alliieert Besattung (1945–1949)

Düütschland worr in den Grenzen van de 31. Dezember 1937 updeelde; an’n 5. Juni 1945 liggten de veer Siegermachten – USA, UdSSR, Vereenigte Königriek un Frankriek – Besatzungszonen fast un harr sodenn westelk de Oder-Neiße-Lienje de Hoheitsdwang.

Düütschland (siet 1990)

De düütsche Weddeverenigung worr an’n 3. Oktober 1990 mit de Bitritt van de DDR to de Bundsrepubliek Düütschland vollzogen; disse Dag de düütschen Eenheid worr Natschonalfierdag. De 1991 in Kraft tradd Twee-plus-Veer-Vertrag regelte de düütschen Fraag endgültig: De Veer Machten geven hör Hoheitsrechten op, bit Ende 1994 verleet hör Trupps dat Land, Düütschland kreeg sien vull staatlich Souveränität. Düütschland hett sück dorto verplicht, blots noch maximal 370.000 Soldaten to hemm.

Staat

Politik

Düütschland is en Bundsrepubliek. De Bundspräsident is siet den 12.2.2017 Frank-Walter Steinmeier. Bundskanzler is siet 2021 Olaf Scholz. De Verfaten is demokraatsch un sozial.

Bundsdag

Wahl 24. September 2017:

Christlich Demokratsche Union vun Düütschland (CDU) 26,8%
Sozialdemokratsche Partei Düütschland (SPD) 20,5%
Christlich-Soziale Union in Bayern (CSU) 6,2%
De Linke 9,2%
Bündnis 90/De Grönen 8,9%
Fre’e Demokraatsche Partei (FDP) 10,7%
Alternative för Düütschland (AfD) 12,6%
All Annere 5,0%

Reebet vun Düütschland

De föderal opboot Bundsrepubliek besteiht ut 16 Gliedstaaten, de amtlich as Länner (Bundslänner) betekent worden. De Stadtstaaten Berlin un Hamborg bestahn jüst ut gleechnamig Eenheidsgemenen, Wiels Bremen, as dard Stadtstaat, mit Bremen un Bremerhoben twee separate Stadtgemenen umfasst.


Land	Höffstadt	Flach in km²	Inwahners
Baden-Württemberg	Stuttgart	35.751	11.100.394
Bayern	München	70.550	13.124.737
Berlin	—	892	3.669.491
Brannenborg	Potsdam	29.654	2.521.893
Bremen	—	419	681.202
Hamborg	—	755	1.847.253
Hessen	Wiesbaden	21.115	6.288.080
Mekelnborg-Vörpommern	Swerin	23.213	1.608.138
Neddersassen	Hannober	47.616	7.993.608
Noordrhien-Westfalen	Düsseldörp	34.113	17.947.221
Rhienland-Palz	Mainz	19.854	4.093.903
Saarland	Saarbrücken	2569	986.887
Sassen	Dresden	18.450	4.071.971
Sassen-Anholt	Meideborg	20.452	2.194.782
Sleswig-Holsteen	Kiel	15.802	2.903.773
Döringen	Erfurt	16.202	2.133.378^[1]
Düütschland	Berlin	357.376	83.166.711^[2]

Bispelen för Städer in Düütschland

Weblenken

Düütschland. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Enkelnawiesen

↑ Thüringer Landesamt für Statistik. Afropen an’n 1. April 2021.
↑ Regionales. Afropen an’n 1. April 2021.

www.deutschland.de – mehrspraakig Düütschland-Portal (hoochdüütsch, engelsch un veer annere Spraken)

Länner in Europa

Staten in de NATO

[1] Thüringer Landesamt für Statistik. Afropen an’n 1. April 2021.

[2] Regionales. Afropen an’n 1. April 2021.

[1]

[2]