Armeniers

Vun Wikipedia

De Armeniers (Up Armeensch: Հայեր Hajer) sund en Volk, dat siet mehr as 2.700 Johren in de Gemarken twuschen dat Hoochland vun Oostanatolien un den Süüd-Kaukasus tohuse is. De Armeniers sund ok dat Volk, wat de hüdige Republiek Armenien den Naam geven hett. Dor maakt se ok mit Afstand den grottsten Deel vun de Inwohners ut. De meisten Armeniers höört traditschonell to de christliche Armeensch-Apostoolsche Karken to.

Vorgeschicht[ännern | Bornkood ännern]

De ollste Sprake in de Kuntreien vun dat latere Armenien, vun de wi wat weten doot, is Urartääsch. Vun dat Enne vun dat 9. Johrhunnert v. Chr. af an sund dor Schriften vun up us tokamen. Dat is verwandt mit de Hurritische Spraak un höört wiss nich to de Indoeuropääschen Spraken mit to.[1] Wonnehr de Armeniers in de Gemarken rund um dat Van-Meer inwannert sund, weet numms so genau. Gamkrelidze un Ivanov meent, de Armeniers harrn al jummers in Oostanatolien leevt. Man de neegste Verwandte vun de Armeensche Sprake is Greeksch un, mol af vun allerhand Lehnwöer, hett se mit de Persische Sprake man wenig to kriegen. Vundeswegen meent Diakonoff, dat weer ganz unwohrschienlich, dat se al ummer dor leevt harrn.[2] En Reeg vun Schrievers meent, de Armeniers weern na den Fall vun Urartu 714 v. Chr. inwannert[3], Diakonoff hett sik 1968 dor for utspraken, dat se inwannert weern, ehr dat dat Riek vun Urartu upkamen weer.[4] Zimansky[5] höllt dat for wohrschienlich, dat Armeniers ut de Gemarken vun Muschki in’n Westen unner Rusa II. in dat 6. Johrhunnert v. Chr. versleept wurrn sund un so na dat Van-Meer kamen sund. Unner König Sarduri II. vun Urartu mössen de šurele keen Deenst bi dat Militär afleisten. Dat weern de Lüde, de to de Volksgrupp vun de Urartäers tohören döen, meent Diakonoff. De Armee bestunn sunnerlich ut de hura_dele (LUA.SI). Dar weern Kriegers, de unner Umstänn vun de wegsleepten Inwahners vun Urartu stammen döen (A.SI.RUM). Diakonoff meent, düsse wegsleepten Inwahners, dat weern „Proto-Armeniers“ (Fröh-Armeniers) ween.[6] Diakonoff will weten, dat de Muschki, de unner Tiglat-Pileser I. in Tur Abdin leevt hefft, Armeniers ween sund.[7] Kapantsan hett versocht, hethitsche Lehnwöer in’t Armeensche na to wiesen.

Geschichte[ännern | Bornkood ännern]

Osmaansch Riek[ännern | Bornkood ännern]

Histoorsch kann Armenien vun dat 18. Johrhunnert af an in Oostarmenien un Westarmenien updeelt weern. In’n Osten hefft eerst de Persers, later de Russen regeert. De Westen weer in de Osmanen ehre Hand. De Westarmeniers sund dör den Völkermoord in’n Eersten Weltkrieg vun de Osmanen meist heel un Deel an’e Siet maakt wurrn. De hüdige Republiek Armenien is na den 1. Weltkrieg upkamen un keem 1921 an de Sowjetunion. As de 1991 ut’neen fullen is, hett Armenien sik for unafhängig verklaart. In dat Osmaansche Riek hefft de christlichen Armeniers to’n Deel en Rull in Staat un Sellschop speelt, de mit de phanariootschen Greken to verglieken weer. Na Grekenland siene Sülvstännigkeit 1823 hefft se to’n Deel ok de ehre sunnerliche Rull as loyale Deeners vun den Staat in dat Riek overnahmen. Armeniers seten in hoge Ämter in Staat un Regeerung un se hefft en wichtigen Deel vun dat Riek sien Diplomaatschen Deenst utmaakt. Vun 1860 bit 1915 weer de osmaansche Gouverneur in de autonome osmaansche Provinz Libanon normolerwiese en Armenier.

Armeniers weert verfolgt un an’e Siet maakt[ännern | Bornkood ännern]

Al 1894 un 95 un denn noch mol 1909 sund de Armeniers in dat Osmaansche Riek verfolgt un piesackt wurrn. Man to’n Völkermoord is dat denn vun 1915 bit 1918 kamen. Um un bi 1,5 Millionen Lüde sund mit Plaan un Afsicht an’e Siet maakt wurrn. Nich Kinner un nich ole Lüde sund verschoont bleven. En Reeg vun Armeniers konn utkniepen un hett sik in den Kaukasus ansiedelt. En poor sund ok vun Törken un Kurden versteken wurrn. Hüdigendags leevt bi 50.000 Armeniers in de Törkei, de meisten in Istanbul.


Armeniers in de moderne Törkei[ännern | Bornkood ännern]

In de Nacht vun’n 6. up den 7. September 1955 hett de Regeerung unner Ministerpräsident Adnan Menderes vun Staatswegen dat Pogrom gegen nich-muslimsche Minnerheiten in Gang brocht. Blangen Greken, Joden un Aramäers, sund dor ok Armeniers bi umkamen. De armeensche Gemeende in Istanbul hett dormols in grote Tahl de Stadt verlaten, just so, as de Greken. Bit up den hüdigen Dag hett keen törksche Regeerung Andeel an düsse Saak nahmen oder sik dor opentlich to ütert. Bit up den hüdigen Dag weert Armeniers in de Törkei nich tofräen laten. So is an'n 19. Januar 2007 de armeensch-törksche Journalist un Rutgever Hrant Dink in Istanbul up'e Straten vun en 16-Johre olen törkschen Jugendlichen dootschaten wurrn. Vordem weer he anklaagt wurrn vunwegen Schimpen up dat Törkendom.

Spraak[ännern | Bornkood ännern]

De Armeensche Spraak wasst as en egen Twieg an den Boom vun de Indoeuropääschen Spraken. An’n Anfang vun dat 5. Johrhunnert hett de Mönk Mesrop Maschtoz in den König sien Updrag un up Befehl vun den katholikos Sarhak Parthev dat Armeensche Alphabet utfunnen, wat bit up den hüdigen Dag, meist ohne Ännern, bruukt warrt. Twee Twiege sund mit de Johren ut de armeensche Spraak rutwussen: Oostarmeensch un Westarmeensch.

De Diaspora[ännern | Bornkood ännern]

Um un bi 3 Millionen Armeniers leevt in de Republiek Armenien. Siet en poor hunnert Johren al gifft dat ok armeensche Gemeenden in’n Iran un in Georgien. Siet langen sund ok Gemeenden in den Libanon, in Frankriek un in de USA tohuse. Siet 2000 is de Diaspora in Russland (sunnerlich Moskau, St. Petersborg un Rostow an’n Don) an’n wichtigsten. Veel Liddmaten vun de Diaspora betahlt regelmatig Geld an tohuse.

In Düütschland leevt hüüttodage um un bi 30.000 Armeniers. In Sweden un de Nedderlannen sund bi 20.000 Armeniers tohuse.

Bekannte Armeniers un Lüde, de vun Armeniers afstammen doot[ännern | Bornkood ännern]

Literatur[ännern | Bornkood ännern]

  • I. M. Diakonoff, Predystorija Armjanskogo Naroda (Erevan 1968).
  • I. M. Diakonoff, The Prehistory of the Armenian People (New York, 1984)
  • A. E. Redgate 1999, The Armenians (Oxford, Blackwell).
  • Paul E. Zimansky, Archaeological enquiries into ethno-linguistic diversity in Urartu. In: Robert Drews (Hrsg.), Greater Anatolia and the Indo-Hittite Language family (Washington: Institute for the Study of Man, 2001), 15-26.
  • G. B. Djahukian, Did Armenians live in Asia Minor before the 12th century BC? In: Markey, T. L., Greppin, J. A. (Hrsg.), When worlds collide, Indo-Europeans and Pre-Indoeuropeans (Ann Arbor 1990), 25-31.

Weblenken[ännern | Bornkood ännern]

Belege[ännern | Bornkood ännern]

  1. Paul E. Zimansky: Archaeological enquiries into ethno-linguistic diversity in Urartu. In: Robert Drews (Hrsg.): Greater Anatolia and the Indo-Hittite Language family. Institute for the Study of Man, Washington 2001, 15-26
  2. John A. C. Greppin and I. M. Diakonoff: Some effects of the Hurro-Urartian people and their languages upon the earliest Armenians. Journal of the American Oriental Society 111/4, 1991, 727
  3. A. E. Redgate: The Armenians. Blackwell, Oxford 1999
  4. I. M. Diakonoff: Predystorija Armjanskogo Naroda. Erivan 1968
  5. Paul E. Zimansky: Archaeological enquiries into ethno-linguistic diversity in Urartu. In: Robert Drews (Hrsg.): Greater Anatolia and the Indo-Hittite Language family. Institute for the Study of Man, Washington 2001), 25
  6. Kiek bi John A. C. Greppin
  7. Kiek ok dor