Düütschland

Deutschland

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Einigkeit und Recht und Freiheit (düütsch för Eenheid un Recht un Freeheit)
Natschonalhymne: Das Lied der Deutschen
Hööftstadt	Berlin {{{BGR}}}° {{{BMIN}}}′ {{{NS}}}, {{{LGR}}}° {{{LMIN}}}′
Gröttste Stadt	Berlin
Amtsspraak	Düütsch
Regeren Bundspräsident Bundskanzler	Bundsrepubliek Frank-Walter Steinmeier Olaf Scholz
Gründ	23. Mai 1949 (Bundsrepubliek Düütschland)
Grött  • Allens  • Water (%)	357,596 km² 2,18 %
Inwahnertall  • 31. Dezember 2022 Tellt  • Inwahnerdicht	82,719,540 236/km²
Geldsoort	Euro (EUR)
BBP	Nominal: 4,1 Bio. USD (4.) KKP: 5,4 Bio. USD (5.) $ (2022) Nominal: 48.756 USD (20.) KKP:64.086 USD (20.) $ je Kopp
Tietzoon  • Sommertiet	MET (UTC+1) MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.de
ISO 3166	DE
Vörwahl	+49

Düütschland (hoochdüütsch Deutschland), amtlich Bundsrepublik Düütschland (hoochdüütsch Bundesrepublik Deutschland) is ene Bundsrepubliek in Middeleuropa, de sik uut sesstein Bundslänner tohoopsett un is een freeiheidlich-demokraatschen un sotschalen Rechtsstaat.

Düütschland grenzt an negen Naversstaten. Dat sind van Noord uut mit de Wieserrichte: Däänmark, Polen, Tschechien, Öösterriek, de Swiez, Frankriek, Luxemborg un de Nedderlannen. In’n Noorden liggt Düütschland an de Noord- un Oostsee, un in’n Süden an’n Bodensee un de Alpen.

De Stadt mit den meesten Inwahners is Berlin; anner Metropolen mit mehr as een Millioon Inwahners sünd Hamborg, München un Köln. De grootste Metropoolregioon is dat Ruhrgebeed, Frankfort an’n Main is as düütschen Finanzzentrum ook internatschonaal wichtig.

Landsnaam

De Landsnaam kümmt van dat Woord „düütsch“ un stammt van den oorgermaanschen *þiudiskaz ‘den Volk tohörig’af, wat van dat Woord *þeudō ‘Volk’ afleid is un van dat Oorindoeuropääsche *tewtéh₂- ‘Volk’ stammt, wo ook dat Woord „Teutonen“ van af is. Dat Woord het in’n froen Middelöller toeerst de Minschen betekent, de ene kontinentaalwestgermaansche Spraak spreken doot.

De Betekung Düütschland word siet den 15. Jahrhundert bruukt, is in eenkelten Schriftstücken aver al froher betüüg; in de Frankfurter Översettung de „Goldenen Bulle“ (um 1365) heetst dat Dutschelant.

In sienen Naverspraken het Düütschland vele verscheden Namenvarianten. In anner germaanschen Spraken – Engelsch uutbenomen – leid sik de Naam ook van *þiudiskaz af, so as nedderlandsch Duitsland, däänsch Tyskland. De fransche Naam franzöösch Allemagne kümmt van’n Alemannenstamm af un het sik in anner romaanschen Spraken, man ook in dat Törksche oder Araabsche uutbreid. Dat engelsche Germany oder dat italieensche Germania kümmt van dat latiensche Germania. De slaawschen Spraken němьcь betekent Düütschland as dat stumme Land. Dat Finnsche un Eestensche hebbt mit Saksa den Naam van de middelsassische Spraak övernaamen.

Territorium

In Düütschland worden all tosamen 51 Prozent de Flach landwertschoplich bruukt (2016), Walden sünd 30 Prozent. 14 Prozent worden as Siedlungs- un Verkehrsflach bruukt. Waterflachen kummen op twee Prozent, de ännern dree Prozent verdelen sük op anner Flachen, meestens Unland un anner. Düütschland hett all tosamen negen Navers: In’n Noorden grenzt Düütschland an Däänmark, in’n Noordoosten an Polen, in’n Oosten an de Tschech’sche Republiek, in’n Süüdoosten an Öösterriek, in’n Süden an de Swiez, in’n Süüdwesten an Frankriek, in’n Westen an Luxemborg un an Belgien, un in’n Noordwesten an de Nedderlannen. De Länge vun de Grenz bedraggst all tosamen 3876 km². Daarmit is Düütschland dat europäisk Land mit den meesten Navers.

Bevölkerung

Demografie

Na Fortschreibung de Zensus 2011 leevden an’n 31. Dezember 2022 in Düütschland 84.358.845 Inwahners op een Flach vun 357.587,77 km². Dat Land höört mit ungefähr 236 Minschen pro km² to den dicht besiedelten Flachenstaaten. 18,3 Prozent vun de Inwahners worren in’n Joohr 2015 unner 20 Johren, 24,5 Prozent tüsken 20 un 40 Johren un 29,8 Prozent tüsken 40 un 60 Jahre oold. In’n Oller van 60 bit 80 Johren worren 21,6 Prozent de Bevölkerung, 5,8 Prozent worren öller. In’n Joohr 2019 legg dat dörgahns Oller bi 44,5 Jahren. Düütschland höört daarmit to den oollste Gesellskuppen de Welt.

Spraken

In alle Rebeden is de Mehrheitsspraak Hoochdüütsch. In den Oosten warrt ok Sorbsch snackt, wat mit de slaawschen Spraken Tschechsch un Poolsch verwandt is. In’n Noorden warrt ok Freesch, Däänsch un Plattdüütsch snackt. Verdeelt över grote Rebeden in Düütschland leevt ok en Minnerheit vun Lüüd, de Romani snacken doot.

Vele Inwahners snackt vandaag ok Russ’sch, Törksch, Poolsch, Serbsch un Kroaatsch. Dit Spraken sünd först de lesten Johren dartokamen - mit Gastarbeiders in de 1950er Johren un mit Utwannerers, de ut de fröhere Sowjetunion kamen sünd un vun Düütschen afstammt.

Kultur

De düütschen Künst- un Kulturhistorie, deren Ruten bit in de Tied de Kelten, Germanen un Römers torügg gahn, hett siet den Middteloller stil- un epochenprenten Persönlichkeiten broch.

De düütschen Kultur hettt sük, da Düütschland lang neet as Nationalstaat existeerde, över Joohrhunnerten vör allem över de gemeensame Spraak defineert; ok över de Rieksgründung 1871 herut is Düütschland faak as Kulturnation verstunn worden. Dör de Verbredung van Massenmedien in’n 20. Jahrhundert hett de Popkultur in de düütschen Gesellskupp een hoog Stellenwert krieg.

Historie

Prähistorie

Der Löwenmensch aus der Stadel-Höhle im Hohlenstein, Lonetal, entstanden zwischen 39.000 und 33.000 v. Chr.

De Primatenaard Danuvius guggenmosi leev vöör 11 Millionen Jaren in’n Süden van dat hüdige Düütschland un gellt as een mang den eersten Aarden, de up twee Benen leep. Prähistoorsche Minschen, de Homo heidelbergensis, leven tomindst sied 600.000 Jaren in dat vandaag düütsche Gebeed. To de Neanderdaler, de eren Namen na den Fundoord Neanderdaal bi Düsseldörp kregen, keem vöör rund 47.500 Jaren de Homo sapiens, de anatoomsch moderne Minsch, uut Afrika na Europa towannert. De an de 42.000 Jaren ole Kunst van de Swääbsche Alb uut den Jungpaläolithikum tellt as de öldste kunnige Kunst van de Minschheid. Daarmang ene 42.000 jare oole Fleut, dat öldste bekannte Musikinstrument, de 41.000 Jare ole Venus vom Hohlefels un de an de 40.000 Jare ole Löwenmann.

De Linienbandkeramiker, ene Gruppe, de uut Anatolien un över den Balkan in de Jungsteentied na Middeleuropa inwannert is, brochte Bueree un Veetucht mit. Se verdrängen van 5700/5600 v. Chr. de Jäger un Sammler uut dat hüdige Süüddüütschland. Eerst 4000 v. Chr breid sik de Bueree ook in Noorddüütschland uut un het de Ertebølle-Kultuur aflööst, de letste Jägerkultuur in Noorddüütschland.

1000 Jaren läter as annerwegens beginnt üm 2200 v. Chr. in’n düütschen Gebeed de Bronzetid, to den wichtigsten Funnen tellt de Himmelsschiev vun Nebra. In de Hallstatttied (1.200–1000 v. Chr.) leven in Süüd- un Middeldüütschland Kelten un Isen keem as een nie Metall up.

Germanen un Römer

Üm 600 v. Chr., in de Noordsche Bronzetied oder de froe Iesentied keem in Noorddüütschland de Jastörp-Kultuur up, de för de Germanen eer Vöörlöper anseen warrt. Van Noorddüütschland un Süüdskandinavien breiden se sik na Süüd, Oost un West to uut un assimileerten de keltschen Gruppen in Süüd- un Middeldüütschland. De Germanen an un för sik beginnt mit dat latiensche Woord Germani, dat antike Schriever dat eerst Maal in’n 1. Jhd. v. Chr bruken un een ethnograafschen Sammelbegreep is, de keen eenheidlik Volk beteken dee.

Karte der germanischen Stämme Mitteleuropas mit dem römischen Limes und den Legionslagern um 50 n. Chr.

Dat Gebeed luchts den Rhien un Süüd de Donau was in de Tied van 80 bet 260 n. Chr. Deel van dat Röömsche Riek. Een Deel van dat hüdige Hessen un Baden-Würrtemberg het ook daarto höört. Se billen dat Gebeed süüd van de Limes, dat Germania Inferior heet, Noord van de Limes was Germania Magna. Unner Augustus het dat Röömsche Riek versocht Germanien to verövern. Se richten de Provinz Germani twischen Rhien un Elve in. Man 9 n.Chr. sind Römers in de Slacht bin Teutoborger Woold van Arminius slaan worrn. De Nedderlaag het de Römers umstimmt un se sind uut Germanien aftrokcen. Tacitus sien Wark Germania is de öldste Born, de de Germanen beschrivt.

Üm 260 sind germaansche Stämme in dat römmsche Gebed indrungen un na de Hunneninaschoon 375 un de Daalgand van dat röömsche Riek 395 sind germaansche Stämme in de Völkerwannertied na Süüdwest to trocken: de Franken grünnen dat Frankenriek in Westeuropa. de Franken verövern baiern un läter in 7. un 8. Jaarhunderd de Sassen. De oosten van dat hdüige Düütschland was in de Tied noch slaawsch.

Rhienbund, Düütsch Bund un Noorddüütsch Bund

Anfang vun de 1860er Johren hett de Konflikt vun Preußen mit Öösterriek üm de Vörmacht in’n Düütschen Bund op, de in Preußens Sieg in’ Düütschen Krieg 1866 entstahn de. De Düütsch Bund wurr op, Preußen hett etliche Rebeeden vun noord- un middeldüütsch Kriegsgegner annekteert. 1866 wurr ünner Vörherrschap Preußens de Noorddüütsch Bund tonächst as Militärbundsgrünnen grünnd. Sien Verfaten vun 1867 hett em to’n souveränen Bundsstaat maakt un hett de lüttdüütsche Lösung inleidt – also de Billen vun en düütschen Gesamtstaat ahn Öösterriek.

Düütsches Kaiserriek

De Proklamatschoon vun dat düütsch Kaiserriek 1871, Gemälde Anton von Werners.

In’n Düütsch-Franzöösken Krieg sünd de süüddüütschen Staaten den Noorddüütschen Bund bitreden (1. Januar 1871). De wurr so to’n Natschonalstaat för ganz Düütschland. An den 18 Januar 1871 nehm de preußisch König Wilhelm I. in Versailles den Kaisertitel an, den he mit de nee Verfaten kreeg. Dat wurr later as Rieksgrünnerdag fiert.

Otto von Bismarck, siet 1862 preußischer Ministerpräsident, harr de Rieksgründung bedreeven un wurr eerst Riekskanzler. De Bismarcksche Rieksverfaten hett de Macht vun de konstitutionellen Monarchie stützt, weer aver ok op Moderniseeren utleggt un ambivalent; Gesetten to de School un Zivilehe weern deelwies liberal. För den Rieksdag gull en allgemeen Wahlrecht (för Mannlüüd).

Gegend de kathoolsch Kark führ Bismarck den Kulturkamp, gegen de Sozialdemokratie hett he af 1878 de Sozialistengesetten erlaaten un hett versöcht, de Arbeiders dör en Sozialgesett an den Staat to binden. De Hoochindustrie in Düütschland sorg för Weertschops- un Bevölkerungswachstum, Landfloog un en wiet Anstiegen vun den Levensstandard; Düütschland steeg to de gröttste Volksweertschop vun Europa op.

In dat „Drieikaiserjohr“ 1888 wurr Wilhelm II. Kaiser. He forder för dat wertschaplich un militärisch op Düütsch Riek de Anerkennung vun de bisherigen Grootmächte („Platz an de Sünn“) un hett sück üm nee Kolonien un Flottopbau in’ Imperialismus bemüht. Grootbritannien hett aver in en nee Bündnissystem (Triple Entente) statt Frankriek nu Düütschland utslooten.

Alliieerte Okupatschoon (1945–1949)

Na den Tweten Weltkrieg worr dat Düütsche Riek oplööst un de Rest vun Düütschland indeelt in Besettenzonen. En annern Deel weer vun de Naverstaten annekteert. Vun den Deel, vun dat Düütsche Riek, de besett weer, sünd de Bundsrepubliek Düütschland, de Republiek Öösterriek un de DDR vun worrn. An’n 3. Oktober 1990 is de DDR to’n Gellensbereek vun’t Grundgesett vun de Bundsrepubliek Düütschland bitreden. Düütschland worr in den Grenzen van de 31. Dezember 1937 updeelde; an’n 5. Juni 1945 liggten de veer Siegermachten – USA, UdSSR, Vereenigte Königriek un Frankriek – Besatzungszonen fast un harr sodenn westelk de Oder-Neiße-Lienje de Hoheitsdwang.

Vereenigt Düütschland

De düütsche Weddeverenigung worr an’n 3. Oktober 1990 mit de Bitritt van de DDR to de Bundsrepubliek Düütschland vollzogen; disse Dag de düütschen Eenheid worr Natschonalfierdag. De 1991 in Kraft tradd Twee-plus-Veer-Vertrag regelte de düütschen Fraag endgültig: De Veer Machten geven hör Hoheitsrechten op, bit Ende 1994 verleet hör Trupps dat Land, Düütschland kreeg sien vull staatlich Souveränität. Düütschland hett sück dorto verplicht, blots noch maximal 370.000 Soldaten to hemm.

Politik

Politsch Systeem

Düütschland is en Bundsrepubliek. De Bundspräsident is siet den 12.2.2017 Frank-Walter Steinmeier. Bundskanzler is siet 2021 Olaf Scholz. De Verfaten is demokraatsch un sozial.

Bundsdag

Wahl 24. September 2017:

• Christlich Demokratsche Union vun Düütschland (CDU) 26,8%
• Sozialdemokratsche Partei Düütschland (SPD) 20,5%
• Christlich-Soziale Union in Bayern (CSU) 6,2%
• De Linke 9,2%
• Bündnis 90/De Grönen 8,9%
• Fre’e Demokraatsche Partei (FDP) 10,7%
• Alternative för Düütschland (AfD) 12,6%
• All Annere 5,0%

Reebet vun Düütschland

De föderal opboot Bundsrepubliek besteiht ut 16 Gliedstaaten, de amtlich as Länner (Bundslänner) betekent worden. De Stadtstaaten Berlin un Hamborg bestahn jüst ut gleechnamig Eenheidsgemenen, Wiels Bremen, as dard Stadtstaat, mit Bremen un Bremerhoben twee separate Stadtgemenen umfasst.

Land	Höffstadt	Flach in km²	Inwahners
Baden-Württemberg	Stuttgart	35.751	11.100.394
Bayern	München	70.550	13.124.737
Berlin	—	892	3.669.491
Brannenborg	Potsdam	29.654	2.521.893
Bremen	—	419	681.202
Hamborg	—	755	1.847.253
Hessen	Wiesbaden	21.115	6.288.080
Mekelnborg-Vörpommern	Swerin	23.213	1.608.138
Neddersassen	Hannober	47.616	7.993.608
Noordrhien-Westfalen	Düsseldörp	34.113	17.947.221
Rhienland-Palz	Mainz	19.854	4.093.903
Saarland	Saarbrücken	2569	986.887
Sassen	Dresden	18.450	4.071.971
Sassen-Anholt	Meideborg	20.452	2.194.782
Sleswig-Holsteen	Kiel	15.802	2.903.773
Döringen	Erfurt	16.202	2.133.378
Düütschland	Berlin	357.376	83.166.711

Weblenken

Düütschland. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Enkelnawiesen

• www.deutschland.de – mehrspraakig Düütschland-Portal (hoochdüütsch, engelsch un veer annere Spraken)

Länner in Europa

Albanien | Andorra | Belgien | Bosnien-Herzegowina | Bulgarien | Däänmark | Düütschland | Eestland | Finnland | Frankriek | Grekenland | Iesland | Irland | Italien | Kosovo | Kroatien | Lettland | Liechtensteen | Litauen | Luxemborg | Malta | Moldawien | Monaco | Montenegro | Nedderlannen | Noordmakedonien | Norwegen | Öösterriek | Polen | Portugal | Rumänien | Russland | San Marino | Serbien | Slowakei | Slowenien | Spanien | Sweden | Swiez | Tschechien | Ukraine | Ungarn | Vatikaanstad | Vereenigt Königriek | Wittrussland | Zypern

Afhängige Rebeden: Färöer | Gibraltar | Guernsey | Isle of Man | Jan Mayen | Jersey | Spitzbargen

 

Staten in de NATO

Albanien Albanien | Belgien Belgien | Bulgarien Bulgarien | Danemark Däänmark | Düütschland Düütschland | Eestland Eestland | Finnland Finnland | Frankriek Frankriek | Grekenland Grekenland | Iesland Iesland | Italien Italien | Kanada Kanada | Kroatien Kroatien | Lettland Lettland | Litauen Litauen | Luxemborg Luxemborg | Montenegro Montenegro | Nedderlannen (Europa) Nedderlannen | Noordmakedonien Noordmakedonien | Norwegen Norwegen | Polen Polen | Portugal Portugal | Rumänien Rumänien | Slowakei Slowakei | Slowenien Slowenien | Spanien Spanien | Sweden Sweden | Tschechien Tschechien | Törkie Törkie | Ungarn Ungarn | Vereenigt Königriek Vereenigt Königriek | Vereenigte Staaten Vereenigte Staaten