Perm (Geologie)
Ärathem Ära |
System Periood |
Serie Epoch |
Stoop Öller |
≈ Öller (Mya) |
---|---|---|---|---|
P A L Ä O Z O I K U M |
höger | höger | höger | jünger |
Perm | Lopingium | Changhsingium | 254,2–252,2 | |
Wuchiapingium | 259,9–254,2 | |||
Guadalupium | Capitanium | 265,1–259,9 | ||
Wordium | 268,8–265,1 | |||
Roadium | 272,3–268,8 | |||
Cisuralium | Kungurium | 279,3–272,3 | ||
Artinskium | 290,1–279,3 | |||
Sakmarium | 295,5–290,1 | |||
Asselium | 298,9–295,5 | |||
deeper | deeper | deeper | öller |
Dat Perm is in de Eerdhistorie de letzte Periood in’t Paläozoikum. Anfungen is dat Perm vör ruchweg 299 Millionen Johren un weer vör üm un bi 251 Millionen Johren wedder to Enn. Vör dat Perm weer de Periood vun’t Karbon, doran anslaten hett sik de Trias. To de Tiet vun disse Perm-Trias-Grenz geev dat op de Eer dat gröttste bekannte Massenutstarven vun de Eerdhistorie.
Historie un Naam
[ännern | Bornkood ännern]Dat Perm hett sien Naam vun dat ehmolige russ’sche Gouvernement Perm – wat ruchweg dat glieke weer as de hüütige Region Perm – an’n Foot vun de Uralbargen. De Stenen, de hier opslaten sünd, weern dormols de Grundlaag för Roderick Murchison sien wetenschoppliche Beschrieven 1841[1]. In Düütschland un Middeleuropa is dat Perm vör allen dör twee lithostratigraafsche Gruppen vun’t Rootliggen un vun’t Zechsteen bestimmt. Na disse Tweedeelen hett dat System in Düütschland toeerst den Naam Dyas kregen, wat sik internatschonal aver nich dörsetten künn. De Begreep Dyas weer in eerste Lien litholoogsch defineert un warrt vundaag dorüm ok för en lithostratigraafsche Supergrupp bruukt, de dat Rootliggen un dat Zechsteen tosamenfaat.
Definitschoon un GSSP
[ännern | Bornkood ännern]De Anfang vun’t Perm (un togliek vun de Asselium-Stoop un de Cisuralium-Serie) is as dat eerste Opduken vun de Conodonten-Oort Streptognathodus isolatus defineert. Dat Enn vun’t Perm un dormit de Anfang vun de Trias is mit dat eerste Optreden vun de Conodonten-Oort Hindeodus parvus un mit dat Enn vun de negativen Kohlenstoff-Anomalie vun’t Böverperm fastleggt. As Tyyplokalität (GSSP = Global Stratotype Section and Point) för de Basis vun’t Perm weer en Steed in’t Daal vun’n Aidaralash, dicht bi de Stadt Aqtöbe (russ.: Aktjubinsk) in’n süüdlichen Ural in Kasachstan, fastleggt.
Indelen vun’t Perm
[ännern | Bornkood ännern]Fröher is dat Perm tomeist in Ünnerperm (299-270 Millionen Johren) un Böverperm (270-251 Millionen Johren) ünnerdeelt worrn, wat man na hüütige Ansicht as Serien beteken de. Vundaag warrt dat Perm in dree Serien mit tohopen negen Stopen:
- Lopingium (Böverperm)
- Guadalupium (Middelperm)
- Cisuralium (Ünnerperm)
Paläogeografie
[ännern | Bornkood ännern]Dör de Kollision vun Sibiria mit de Grooteerdeelen Gondwana un Laurussia, de al in’t Karbon tosamenkamen sünd, hett sik in’t Ünnerperm de Supereerddeel Pangäa billt. Dorbi keem dat to’n Bargenbilln (Orogenees), bi de de Ural opfalt worrn is. In’t Rebeet vun’n Äquater is kielordig de Tethys na Oosten apengahn. En Arm in’n Westen vun de See reck bit na de europääschen Landmassen. In Europa hebbt sik grote Gravenbrooksystemen un epikontinentale Beckens billt, de mit den Schutt vun de variskischen Bargen, de nu to’n gröttsten Deel erodeert weern, un mit Vulkaniten opfüllt (Rootliggen-Beckens). Al vun’n Böverperm giftt dat eerste Anteken, dat Pangäa anfüng to verfallen.
Klima
[ännern | Bornkood ännern]De permokarbonsche Veriesen vun de Süüdeerddeelen hett in’t ünnere Perm eerstmol noch anduert, weer aver in’t Asselium, tomindst aver in’t Sakmarium to Enn. In de kolen Rebeden vun Gondwana (ruchweg twüschen 60°S und 90°S) hett sik de Glossopteris-Flora utbreedt. Wiel dat Perm geev dat in vele Rebeden op de Eer en teemlich dröög Klima. In disse Tiet sünd de rieksten Soltlagersteden vun de Eerdhistorie entstahn. Dat gifft Anteken, dat dat in’t Perm mehrmols to en Drievhuuseffekt kamen is[2].
Entwickeln vun de Deerwelt
[ännern | Bornkood ännern]Landwarveldeerten
[ännern | Bornkood ännern]Ünner de Landwarveldeerten keem dat to en eerste grote Radiatschoon vun de Gruppen, de fröher as „Reptilien“ tosamenfaat weern. Tallrieke Gruppen mit vele Orden sünd in’n Verloop vun’t Perm to’n eersten mol opdukt, aver bit to’t Enn vun’t Tietöller ok wedder verswunnen, as to’n Bispeel de Pareiasauridae. De Gruppen vun de Amphibienglieken, de in’t Karbon vörherrscht hebbt, güngen in’t Perm torüch.
De Therapsiden, de fröher as „söögdeerordige Reptilien“ betekent weern, sünd ut den Ocher-Komplex in Russland un de Xidagou-Formatschoon in China bekannt. Se geevt de Ordenveelfalt in Laurasia wedder. Op den Süüdeerddeel Gondwana sünd se op dat Eodicynodon-Fossilsellschop-Rebeet vun de Beaufort-Grupp vun de süüdafrikaanschen Karoo beschränkt. Disse Fauna bargt en Veelfalt vun Therapsiden, dorünner de Dinocephalia, de dör de fleeschfreten Anteosauria un de plantenfreten Tapinocephalia repräsenteert sünd, Anomodontia as to’n Bispeel Dicynodontia, Gorgonopsida un Therocephalia.
In’n Sommer vun’t Johr 2010 hebbt Wetenschoppler in Döringer Woold dat sösstig Zentimeter grote Skelett vun en ruchweg 300 Millionen ollen Saurier funnen, de en Vörlöper vun de Dinosauriers wesen künn, de üm un bi 100 Millionen Johr later opduken deen[3].
Seedeerten
[ännern | Bornkood ännern]Ünner de eenzelligen Foraminiferen stellt de grootwassen Fusulinen wichtige Leddformen dor. Se verswinnt to’n Enn vun’t Perm. Ünner de Coelenteraten starvt de tabulaten Korallen ut. De Armfööt maakt en letzte grote Radiatschoon dör. In’t Perm entstaht to’n Bispeel korallenglieke Formen (vergliek mit de Rudisten) un Formen mit schlitzte Dorsalklappen (Oldhamiden), de en Symbioos mit Bakterien ingahn sünd, de Fotosynthees bedreven hebbt. Disse spezialiseerten Gruppen un ok eenige annere Gruppen (Productiden, Davidsoniiden un Spiriferiden) sünd vullstännig oder to’n groten Deel utstorven.
Ünner de Arthropoden sünd de Trilobiten un de Eurypteriden utstorven. En Reeg vun Insektenornen is in’t Perm to’n eersten mol nawiest. Bi de Weekdeerten hett de Klass vun de Snavelschalen (Rostroconchia) nich överleevt. Ünner de Cephalopoden sünd de Bactriten un de Goniatiten utstorven, wiel de Ceratiten nee dorto kemen. Ut den Stamm vun de Stickelhuutbeester (Echinodermata) sünd de Knospenstrahlers (Blastoidea) un de Seelilien-Gruppen vun de Camerata un Flexibilia utstorven
Entwickeln vun de Plantenwelt
[ännern | Bornkood ännern]De Wessel vun’t Paläophytikum na’t Mesophytikum hett al wat fröher stattfunnen as de Wessel vun’t Paläozoikum na’t Mesozoikum. Dat Paläophytikum güng vör ruchweg 256 Millionen Johren in’t Wuchiapingium[4] to Enn. De Farnplantengruppen, de bit dorhen de Platenwelt bestimmt hebbt, sünd vun de naaktsamige Planten (Gymnospermen) aflöst worrn, de dat dröge Klima beter verdrägen künnen. Op den Gondwana-Eerddeel hett sik de Glossopteris-Flora billt. Jemehr Vertreders weern Gymnospermen vör allen vun de Ornen Glossopteridales, de Loof afsmieten deen un resistent gegen Küll weern.
Dat Perm in Middeleuropa
[ännern | Bornkood ännern]In Düütschland gifft sik de traditschonelle Ünnerdelen vun’t Perm in Rootliggen un Zechsteen ut den opfalligen Wessel, de an de Grenz twüschen de beiden Formatschonen optreden deit. Na en lange Fastlandstiet, de in’t Karbon anfüng, is för ruchweg 257,3 Millionen Johr de See na Noord- un Middeldüütschland vördrungen. Dat markeert den Anfang vun’t Zechsteen. Blots in Süüddüütschland bleev toeerst Fastland. An de Basis vun de Seesedimenten ut de Formatschoon is de weertschopplich wichtige Kopperschiver aflagert. Disse geoloogsche Övergang is een vun de düütlichsten Leddhorizonten in Düütschland.
Borns
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Spencer G. Lucas, Joerg W. Schneider un Giuseppe Cassinis: Non-marine Permian biostratigraphy and biochronology: an introduction. In: Spencer G. Lucas, Giuseppe Cassinis und Joerg W. Schneider (Rgv.): Non-Marine Permian Biostratigraphy and Biochronology. Geological Society, London, Special Publications, 265, 1-14, London 2006 PDF
- ↑ Gregory J. Retallack, Christine A. Metzger, Tara Greaver, A. Hope Jahren, Roger M. H. Smith und Nathan D. Sheldon: Middle-Late Permian mass extinction on land. Geological Society of America Bulletin, 118, 11/12, S. 1398–1411 November/December 2006 S. 1408 doi 10.1130/B26011.1
- ↑ http://www.spiegel.de/wissenschaft/natur/0,1518,711568,00.html
- ↑ Frey und Lösch, S.94
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Werner Vasicek: 280 Millionen Jahre alte Spuren der Steinkohlewälder von Zöbing, Kataloogreeg vun’t Krahuletz-Museum 4, Eggenburg 1983.
- Werner Vasicek: Jungpaläozoikum von Zöbing, Schriftenreeg vun’n Waldviertler Heimatbund 38, 1999, S. 63ff. (tosamen mit Fritz F. Steininger)
- Ronny Rößler: Farnwälder, Glutwolken und Salzwüsten: Das Perm. Biologie in unserer Zeit 33(4), S. 244–251 (2003), ISSN 0045-205X
- Wolfgang Frey un Rainer Lösch: Lehrbuch der Geobotanik. 436 S., Gustav Fischer, Stuttgart 1998. ISBN 3-437-25940-7
- Jörg W. Schneider, Frank Körnera, Marco Roschera un Uwe Kronera: Permian climate development in the northern peri-Tethys area - The Lodève basin, French Massif Central, compared in a European and global context. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 240(1-2): 161-183, Amsterdam 2006 ISSN 0031-0182