Neddersassenhuus
Dat Neddersassenhuus is de Typ vun Buernhüüs, de in Noorddüütschland över Johrhunnerten begäng weer. Dat is en Huus, in dat Wahnrüüm un de Stallen ünner een Dack liggt. Dat is en Fackwarkhuus in Twee-, Dree- oder Veerstänner-Bowies.
Woneem dat de Hüüs gifft
[ännern | Bornkood ännern]
Neddersassenhüüs staht in dat nedderdüütsche Land vun Holland un den Nedderrhien bet na Meckelborg. Ok noch wieder in ’n Oosten bet na de Halfinsel Hel stünnen Neddersassenhüüs, dor geev dat aver al mehr Gootshüüs. Westfalen, Meckelborg, Holsteen un Noordneddersassen harrn Neddersassenhüüs, de west- un oostfreeschen Lannen weren aver utnahmen, dor stünnen mehr Gulfhüüs. In Noordfreesland harrn se Haubargen un in Sleswig de tyypschen Sleswiger Hüüs. In Oostfalen un Brannenborg harrn se kene Neddersassenhüüs. Süden dat Rebeet vun ’t Neddersassenhuus harrn de Lüüd Ernhüüs.
Booort
[ännern | Bornkood ännern]
Dör de Grotendöör kaamt een op de grote Deel, an de links un rechts de Afsieden un Stallen un de Hööftstänner liggt. De Grotendöör weer jüst so breet un hooch as en Wagen, de en Foder laden harr. An ’e Sieden harr de Grotendöör twee Hunnen, dat weren schrage Breder, de de Räder vun ’n Wagen afwiesen deen. Op de Deel deen se in ’n Winter ok döschen. Ok wenn ’t wat to fiern geev, denn seten de Lüüd op de Deel. Wenn ’n stracks dör Deel dörgeiht kaamt ’t na Flett mit de Füersteed, mehrst mit ’n Grapen. De Füersteed harr fröher keen Schosteen un de Rook steeg ünner de Deek (dor hüngen denn ok de Wüst, dat se sik vun ’n Rook beter hollen deen) un ganz suutje na buten. Dorvun heten disse Hüüs ok Rookhüser. Över de Füersteed harrn se en Gerüst ut Breder, dat dor en Schutz twischen Füer un de Böhn mit Hau un Stroh weer.
Blangen oder in de Grotendöör weer dat Hunnenlock, dör dat Hunnen oder ok Katten na binnen ’t Huus kunnen. Baven an ’n Gevel geev dat noch ’t Ulenlock oder Ulenflucht, dat de Ulen op Böhn kunnen. Dor füngen se Müüs un weren dorüm geern sehn. Baven ’t Ulenlock weer faken en poor krüüzte Peerköpp, de in Meckelborg ok Muulapen nöömt warrt. Gifft verscheden Soorten, welk Peer kiekt sik an, annerwegens kiekt se vunenanner weg. Ok Swaans warrt as Gevelsmuck bruukt. Wenn dat blots en eenfachen, oprecht stahn Smuck weer, denn heet he ok Kreigenstohl. Dat Dack weer ut Reet oder Stroh maakt.
Vun de Füersteed güng ’t na Siet dör de Blangendöör wedder na buten. De Hüüs in Olland harrn noch ene Döör mehr. Disse Döör bleev jümmer dicht. Blots de Bruut keem dör de Döör rin un de Doden ut ehr rut. De eenzige Utnahm weer bi Füer, dat weer also ok en Nootdöör.
Op den Balken vun de Grotendöör, den Gevel- oder Huusbalken, stünn mehrsttiets en Huussprook. De Grött vun de Hüüs hebbt de Lüüd in de Tall Fack meten, de dat Huus harr.
Bet in ’t 18. Johrhunnert hebbt ’s dat Fackwark noch nich mit Backsteen uttegelt, man hebbt dat mit Knüppelholt un Lehm dichtmaakt.
Buten dat Huus stünnen Backaven un Sood.
Kamern, de faken in so ’n Huus to finnen weren, weren Hackelskamer, Kellerkamer, Düüsterkamer un Spieskamer.
Huusbo
[ännern | Bornkood ännern]
Dat Reet un Roggenstroh för ’t Dack hebbt de Lüüd över de Johren trechmaakt un opbewohrt. Wenn en Huus boot warrn schull, hebbt se de Vörräät nahmen un vun de Navers faken noch wat tokregen. Dorför hebbt se denn en Schoofbeer utgeven kregen (un kregen natürlich bi ’n nächsten Huusbo ok wat to). Reet un Stroh müssen schütt un to Bunnen tohoopbunnen warrn, ehrder se bruukt warrn kunnen. Ok Strohreep müssen de Lüüd winters sülvst dreihn.
Dat Holt leeg vörher in Water, dat de Sapp dor rutgahn dee.
Dat Richtfest wöör denn groot fiert. Denn keem dat Dack baven op un denn de Wänn binnen. De weren ut Knüppels, Wiedentwieg, Stroh un Lehm. Dat Trechmaken vun disse Wänn heet Klemmen. Knüppels, Twieg un Stroh hebbt se to en Geflecht klemmt un dor hebbt se denn mit Water dünn maakt Lehm rankleit, bet de Wänn dicht un glatt weren. De Deken weren ut Lattenhölter, üm de Stroh wickelt weer, de Wellerhölter. Dor keem ok Lehm rop un denn hebbt se disse Deek mit Kalkmelk witt streken. In de Dönsen un op Flett harrn se den Borrn ut Lehm. Üm un bi een Foot dick weer de, faststampt un glattstreken. Op ’n Lehmborrn weer Sand streiht, de den Dreck binnen dee.
