Eerdneeg Asteroid

(433) Eros weer de eerste opdeckte eerdnege Asteroid. He höört to’n Tyyp Amor I

As eerdnege Asteroiden (engelsch: Near-Earth asteroid, NEA) warrt Asteroiden betekent, de dicht an de Eer ran kamen könnt. Anners as de meisten Asteroiden bewegt se sik nich in’n Asteroidengördel üm de Sünn, man mang de binneren Planeten binnen de Bahn vun’n Mars. De Tosamensetten vun de eerdnegen Asteroiden is aver de glieke as bi de vun de Hööftgördel-Asteroiden.

As eersten vun disse ungewöhnlichen Asteroiden weer 1898 (433) Eros opdeckt, de mit en Bahnradius twüschen 1,13 un 1,78 AE (Mars: 1,43–1,61 AE) bit op 0,15 AE an de Eer rankummt un 1900 bit 1931 to’t naue Vermeten vun’t Sünnsystem deent hett. In’t Johr 2000 Flöög de Ruumsond NEAR an den Asteroid vörbi. Johann Palisa hett 1911 (719) Albert (1,19–4 AE) opdeckt, de aver eerst 2000 wedder opfunnen weer. As vör söventig Johrennoch annere Asteroiden mit „snaaksche“ Bahnen opdeckt weern, füng man dormit an, jem to typiseren.

Vun disse Oort vun Asteroiden sünd intwüschen al teemlich vele bekannt, so dat ok en eernst Risiko besteiht, dat so en eerdneeg Asteroid inst op de Eer inslahn künn. Ne’e Objekten warrt tomeist dör en vun de Himmelsöökprogrammen as to’n Bispeel CSS, NEAT, LONEOS, CINEOS, Spacewatch oder LINEAR opdeckt.

Typen vun eerdnege Asteroiden

Typen vun eerdnege Ümloopbahnen

De eerdnegen Asteroiden warrt na de Läng vun jemehr groten Halfass un na de Perihel- un Aphelafstännen indeelt.

Amor-Tyyp

Asteroiden vun’n Amor-Tyyp krüüzt de Eerdbahn nich, man se kamt mit Perihelafstännen 1,017–1,3 AE vun buten neeg an ehr ran. De Grenz vun 1,017 AE is en utwählte Grenz för eerdneeg un beschrifft den Aphelafstand vun de Eer. De Prototyyp vun disse Grupp is de Asteroid (1221) Amor, de 1932 opdeckt weer un sik mit Afstännen vun 1,08 bit 2,76 AE üm de Sünn bewegt. Annere fröhe Maten vun de Grupp sünd (433) Eros, (719) Albert un (887) Alinda. An’n 30. Dezember 2010 weer 2854 Asteroiden vun Amor-Tyyp bekannt.

Je na Läng vun jemehr groten Bahnhalfass warrt de Amor-Asteroiden wieter in veer Ünnergruppen ünnerscheedt:

Amor I

to disse Grupp höört de Amor-Asteroiden mit Halfassen körter as de vun de Marsbahn (1,52 AE). Wenn de Exzentrizität vun de Bahn nich to groot is, liggt de Bahn vullstännig twüschen de Bahnen vun de Eer un vun’n Mars. To dissen Ünnertyyp höört ruchweg 20 % vun all bekannte Amor-Asteroiden.

Amor II

De Bahnhalfassen vun dissen Ünnertypp sünd länger un reckt bit 2,12 AE, wat na de Definitschoon de binnere Rand vun’n Hööftgördel is. De Exzentrizitäten leegt bi disse Grupp twüschen 0,17 un 0,52. De Asteroiden krüüzt also de Marsbahn, wiel jemehr Aphel tomeist binnen den Asteroidengördel liggt. Vun de Amor-Asteroiden tellt üm un bi en Drüddel to disse Ünnergrupp, so ok de Naamgever (1221) Amor.

Amor III

De Asteroiden vun dissen Ünnertyyp hebbt Halfassen twüschen 2,12 un 3,57 AE – jüst so as de Asteroiden in’n Hööftgördel. Man, jemehr Exzentrizitäten (0,4–0,6) sünd so groot, dat de Bahn op de een Siet bit dicht an de Eerdbahn un op de annern Siet bit an de Jupiterbahn recken kann. To disse Ünnergrupp höört ruchweg de Hälfte vun all Amor-Asteroiden. En poor vun disse Asteroiden staht in en 3:1-Bahnresonanz to Jupiter un tellt dorüm gliektietig ok to de Alinda-Asteroiden, to de ok en poor vun de Apollo-Asteroiden rekent warrt.

Amor IV

Disse Grupp is lütt. Se ümfaat Amor-Asteroiden mit noch gröttere Bahnhalfassen. Jemehr düchtig exzentrischen Bahnen reckt bit över de Jupiterbahn rut. De bekannteste vun disse Grupp is (3552) Don Quixote.

Apollo-Tyyp

Radarbild vun den Apollo-Asteroid (4179) Toutatis

Asteroiden mit grote Bahnhalfass över 1 AE un Perihelafstännen ünner 1,017 AE warrt na (1862) Apollo as Apollo-Asteroiden betekent. Se künnt de Eerdbahn krüzen, wat je na Bahneven en Inslagrisiko bedüden kann.

Bereken hebbt wiest, dat de Asteroiden ut’n Hööftgördel dör gravitative Stören vun’n Jupiter op Apollo-Bahnen övergahn künnt. En Bispeel dorför sünd de Alinda-Asteroiden, to de eenige Apollo-Asteroiden tellt. Se bewegt sik in en 3:1-Bahnresonanz to Jupiter un warrt so in jemehr Bahn stört, dat de Exzentrizitäten jümmer grötter warrt, bit de Resonanz bi grvaiotative Wesselwirken mit en binneren Planet oplöst warrt. Ok wenn dat dör Venus passeert, kummt dorbi en Bahn vun’n Apollo-Tyyp tostannen, vunwegen dat Bahnen mit lütte Perihelafstännen nich vun de Definitschoon utslaten sünd.

De gröttste Apollo-Asteroid is (1866) Sisyphus mit en Dörmeter vun 8,5 km. Annere bekannte Maten vun dissen Tyyp sünd (2101) Adonis un (69230) Hermes, de 1937 in annerthalffacken Maandafstand an de Eer vörbineiht is un dorna as verschollen gellt hett, bit he 2003 wedderfunnen weer. An’n 30. Dezember 2010 weer 4111 Apollo-Asteroiden bekannt.

Aten-Tyyp

Asteroiden vun’n Aten-Tyyp hebbt grote Bahnhalfassen ünner 1 AE bi Aphelafstännen över 0,9833 AE – dat is de Perihelafstand vun de Eer. Dormit höört se ok to de Eerdbahnkrüüzers. Eenige Aten-Asteroiden hebbt en Perihel, dat binnen de Venus- oder sogor Merkurbahn liggt. Se warrt denn as Venus- oder Merkurbahnkrüüzers betekent.

Nöömt es de Tyyp na (2062) Aten, de 1976 opdeckt weer un en Dörmeter vun 0,9 km hett. Op sien Bahn (0,79–1,14 AE) kummt he all 10.000 Johren neeg an de Eer ran. Annere bekannte Aten-Asteroiden sünd (2100) Ra-Shalom, (2340) Hathor, (3753) Cruithne un (99942) Apophis. An’n 30. Dezember 2010 weer 678 Aten-Asteroiden bekannt. An’n 15. Februar 2013 is de Asteroid (367943) Duende bit op 27.599 km an de Eer rankamen. Bit dorhen weer de Asteroid as Apollo-Tyyp bekannt, hett denn aver dör de Gravitatschoon vun de Eer sien Ümlooopbahn ännert un is dormit to’n Aten-Asteroid worrn.

Atira-Tyyp

Disse Grupp is noch teemlich lütt. So ümfaat Asteroiden, de sik vullstännig binnen de Eerdbahn bewegen doot un dorüm swoor optodecken sünd. Mit een Utnahm sünd all bekannte Atira-Asteroiden grötter as 300 m (Stand 2011):

• (163693) Atira
• (164294) 2004 XZ₁₃₀
• (413563) 2005 TG₄₅
• (418265) 2008 EA₃₂
• (434326) 2004 JG₆
• (481817) 2008 UL₉₀
• 1998 DK₃₆
• 2006 WE₄
• 2007 EB₂₆
• 2010 XB₁₁
• 2013 JX₂₈

Arjuna-Asteroiden

De Arjuna-Asteroiden stellt en rore Form vun eerdnege Asteroiden dor, de to een vun de veer beschrevenen Typen höört. Se bewegt sik op Bahnen vergliekbor mit de vun de Eer un hebbt Ümlooptieten vun ruchweg een Johr mit synoodsche Perioden vun mehr as teihn Johren.

Sünnnege Asteroiden

Eenig vun de Aten-Asteroiden hebbt jemehr Perihel binnen de Bahnen vun Benus oder Merkur. An’n 30. Dezember 2010 weern 1746 Asteroiden bekannt, de de Venusbahn krüzen doot. Dorvun hebbt 507 jemehr sünnneegsten Punkt sogor binnen de Merkurbahn. Bekannt sünd to’n Bispeel:

• (1566) Icarus (1949 opdeckt; Ümloopbahn 0,19–1,97 AE)
• de kometenordige, vun IRAS 1984 opdeckte (3200) Phaethon (0,14–2,40 AE).

Nege Drapens un Inslääg

• De Apollo-Asteroid (29075) 1950 DA weer dat eerste Objekt, för dat en positiven Weert op de Palermo-Skala för Inslagkriterien bestimmt worrn is. De Bereken betütt sik op den 16. März 2880.
• De Aten-Asteroid (99942) Apophis warrt na hüütige Bereken an’n 13. April 2029 in knapp 30.000 km an de Eer vörbiflegen. Dorför leeg de Inorden op de Turiner Skala för wenige Daag bi 4, wat bit hüüt nich wedder vörkamen is.
• De blots üm un bi 6 m grote Aten-Asteroid 2004 FU₁₆₂ keem an’n 31. März 2004 bit op 6.500 km an de Eer ran. Dat is de neegste Vörbiflaag, de för en Asteroid bit hüüt bekannt is.
• 2008 TC₃ weer de eerste Asteroid, för den en Kollision mit de Eer richtig vörutseggt worrn is. De Asteroid weer 4 m groot un is an’n 6. Oktober 2008 noch buten de Maandbahn opdeckt worrn. 20 Stünnen later is he meist vullstännig över’n Sudan in de Atmosphäär vergleiht.

Anners wat

In de Studie Near-Earth Object Human Space Flight Accessible Targets Study (NHATS) forscht de NASA siet 2010 ut, wat dat mööglich weer, eerdnege Asteroiden mit bemannte Ruumflöög besöken to künnen.

Kiek ok

• List vun de Asteroiden
• Planetare Afwehr

Literatur

• C. T. Russell: The Near Earth Asteroid Rendezvous Mission. Kluwer Acad. Publ., Dordrecht 1997, ISBN 0-7923-4957-1.
• Pierre Vernazza, et al.: Compositional differences between meteorites and near-Earth asteroids. Nature 454, 858-860, 14. August 2008.Abstract
• PART III--Near-Earth Objects in: John S. Lewis et al.: Resources of Near Earth Space. University of Arizona Press, Tucson 1993, ISBN 0-8165-1404-6.

Weblenken

Erdnege Asteroiden. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Closest Approaches to the Earth by Minor Planets (MPC) (engelsch)
• Unusual Minor Planets (MPC) (engelsch)
• The Near-Earth Asteroids Data Base (E.A.R.N.) (engelsch)