Zum Inhalt springen

Laozi

Linken ännern
Vun Wikipedia
(wiederwiest vun Laotse)
Laozi
老子
Laozi, as he up enen Ossen ridt (Bild van Zhang Lu uut de Ming-Dynastie
Personen-Informatschoonen
Boortsdag 6. Jaarhunderd v. Chr.
Boortsstell Luyi, Köningriek Chu,
vandage Provinz Henan
Doodsdag 5. Jaarhunderd v. Chr.
Natschoonalität Chineesch
Kunnig för Dàodéj̄ing
(Höövdwärk för den Daoismus)
Arbeid Philosoph, Schriever


Laozi (chineesch 老子, Lǎozǐ, W.-G. Lao-tzu; * 6. Jhd. v. Chr. in Luyi, Köningriek Chu, vandage Provinz Henan; † 5. Jhd.v. Chr.) was een legendären chineeschen Philosooph, de na de traditschonell Vertellen in’e Tied van de Harvst un Vöörjaarsannalen in de Zhou-Dynastie leve. He is een Denker mang den 100 Scholen dunntomalen, geld för den Begrünner van’n Daoismus un sall dat wichtigste daoistsche Wark, dat Daodejing (道德經, Dàodéjīng), schreven hebben.

Ook wenn veel över de Historie van’n olen China nableven is, weet wi meest nix över Laozi. Veel över sien Leven is unklaar. De öllste Born, de Laozi benöömt, sind Vertellens un Legennen. De eerste histoorsche Born find sik in’n Shiji (史記, Shǐjī), wat Sima Qian in’n 1. Jhd. v. Chr. in’e Han-Tied schreev un för dat eerste grote chineesche Historienbook geld. Man Sima Qian schrivt in den Wark sülvenst, dat up de Borns keen groten Verlaat is un he vele gegenstriedige Uutsagen över Laozi funnen het, so dat he sik ook nich seker is, of dat Laozi wörklik gav. De traditschonellen Vertellens het sachtens verscheden histoorsche Personen vermengt, de in’n 4. Jhd. v. Chr. in’n olen China leven.[1]

Laozi tellt to den wichtigsten Figuren in de chineesche Kultuur. Vele Adelige, man ook eenfache Lüde met’n Familiennaam Lǐ (李) – Laozi sien Sippennaam – bekieket den olen Denker as eren Vöörfaren. Met siene Philosophie geld he ook as de Ideengever för liberale, antiautoritäre un ook anarchistsche Denkscholen.[2][3]

Histoorsche Borns

[ännern | Bornkood ännern]

Dat Shiji van Sima Qian

[ännern | Bornkood ännern]

De eersten Born för Laozi sien Leven find sik in dat Stremel „Biografien van Laozi un Han Fei“ (老子韓非列伝, Lǎozi Hán Fēi lièyún) binnen dat Shiji (史記, Shǐjī), een Historienbook, dat Sima Qian üm 100 v. Chr. in de Han-Tied schreven het.[4] Na de Vertellen daar binnen, kam Laozi in Qurenli (曲仁里) in’n Streek Li (縣厲) binnen de Präfektuur Ku (苦縣, Kǔ Xiàn) up de Welt, wat dunntomalen in’n Staat Chu (楚) lee un vandage in’n Kreis Luyi (鹿邑) in de chineesche Pronvinz Henan liggt. Dat Shiji vertellt ook, dat Laozi sik as enen Bibliothekaar oder Archivaar in Bökerie van’n Zhou verdung.

Na dat Shiji was sien Naam Lǐ Ěr (李耳), sien Sellschopsnaam (字, zì) was Lǎo Dān (老聃 „Ool Langoor“) oder na anner Borns ook Bóyáng (伯陽). Wiederhen vertellt dat Shiji, dat he to de lieke Tied as Konfuzius leve. He was up uut moraalsch un seedlik to leven un het dat versöcht de Bekanntheid, de siene Philosophie enne inbrocht hadde, uut’n Weg to gaan. Os he den Daalgang van’n Zhou-Riek vööruut seen kunn, woll he in’n Ruhstand un het dat Land verlaten. An de 70 km in’n Westen van Xi’an, bi Louguan Tai liggt an’n Han-Gu-Pass een Tempel, in Laozi den Geleerten Yin Xi (尹喜, Yǐn Xǐ) tomöte kam, de daar enen Toorn för astromnoomschen un meteorologgschen Unnnersöök upricht hadde. Yin Xi het Laozi na de Legenne uutnödigt, dat de ole Meester siene Leren upschrieven sall, eer dat he sik in sienen Ruhestadn torüggtreckt. Laozi stemme un to un sall siene Leren in an de 5.000 Wöör daalschreven hebben. So is na de Legenne dat Daodejing, dat wichtigste Book för den Daoismus, upkomen. Dat Shiji van Sima Qian bericht, dat Laozi, nadem dat he dat Wark daalschreven hadde, na West to verswunnen is.[5][6][7] Na de Legenne Lièxiān zhuàn (列仙傳, plattdüütsch „Biografien van Unstarvliken“) make he sik up na „Daqin“, wat de ole chineesche Naam för dat Röömsche Riek is.

De Naam „Laozi“ is een Erentitel; 老, lǎo heet „oold“, 子, zǐ heet hier „Meester“. De Naam heet also „Oold Meester“. Wenn na dat Shiji Laozi sien Familiennaam Lǐ (李) was, blivt de Frage, waarümme sien Titel nich Lǐzǐ (李子), also „Meester Li“ is, so as bi anner Denkers in’n olen China gegäng was, to’n Bispeel bi Konfuzius (chineesch 孔子, Kǒngzǐ „Meester Kong“) oder Menzius (chineesch 孟子, Mèngzǐ „Meester Meng“). Dat maakt den Namen Laozi eenmalig mang den olen chineeschen Philosophen. Ook wenn, to’n Bispeel ene adelige Famile in de Song-Dynastie den Naam „Lao“ dreegt, givt dat kenen Bewies, dat Laozi sienen Familiennaam Lao was. De adelige Familiennaam un de Titel „oold Meester“ hangt wisse nich tohoop.[8]

Of Laozi ook wörklik in de Präfektuur Ku up de Welt Welt kam, so as dat Shiji vertellt, is ümstreden. Dat Wark Tiānyùn (天運 „Schicksaal in’n Heven“) van Zhangzi (莊子 / 庄子 „Meester Zhang“) vertellt, dat Konfuzius den Philosophen Laozi, de daar lang leevt hebben sall, in Pei (沛, Pèi) besöcht,[9] wat vandage in de Kreis Pei binnen de Stad Xuzhou in’r Provinz Jiangsu an’r Gelen See liggt.[10] In’n Naam van de Präfektuur Ku, in de Laozi na dat Shijiup de Welt kam, betekent 苦, kǔ „bidder, hard“, wat sachtens later Schrever uutsocht hebbt; de Naam van’n Streek Li bedüd ook „streng“, wat beids wall Laozi siene slichte Afkumst unnerstreken sall.[10] De Naam Qurenli hebbt villicht Daoisten in de Tang-Tied uutdacht, denn in den Oordsnamen steekt de chineeschen Teken för „konfuziaansche Moraal “(仁, rén) un „upsetten/upbömen“ (曲, qū) un kann so heten: „sik gegen den Konfuzanismus upsetten“.[8][10]

In dat anner Stremel vertellt dat Shiji, dat Laozi to de lieke Tied as Konfuzius leevt un een 15 Kapitel lang Book över den Daoismus schreven het.[5][6][11] Düsse Stremel in’n Shiǰī beginnt man mit Snack as „männig een seggt“ oder „de Lüde vertellt“.[11][12]

Daarna geit dat Kapitel „Biografien van Laozi un Han Fei“ in’n Shiji wieder un vertellt ene drüdde Geschihte över Laozi sien Leven. Se beschrivt Laozi as enen Historiker un Astronomen tiedens de Zhou-Dynastie, de Taishi Dan (太史儋) heet un in de Heerschopstied van’n Hartog Xian van Qin (424–362 v. Chr.; chineesch 秦獻公, Qín Xiàn Gōng) leev.[5][6] Sima Qian bericht, dat Laozi den Hartog Xian 129 Jaren na’n Dood van Konfuzius tomöte kam un vööruut seen kunn, dat de Länner Qin un Zhou, de dunntomalen een Staat weren, sik in 500 Jaren scheden sölt un de Qin de niege Heerscherdynastie sien sölt. De Person in düt Vertellen un de Person, de in de Tied van Konfuzius leevt het, sind na dat traditschonell Vertellen de sülve Person, denn Laozi sall an de 200 Jaren lang leevt hebben. Een Grund för düt traditschonell Vertellen is ook, dat de Uutsprake van’n chineeschen Schriftteken för de Naam 儋, Dān un 聃, Dān „Ool Langoor“ gliek klingt. Dat is man so een unklaren Tofall, dat’t seker falsch is, wenn een de Person tiedens de Heerschop van’n Hartog un de Person uut de Tied van Konfuzius lieksetten deit.[13]

De Vertellens in dat Shiji sind keen histoorschen Born uut de Tied van Laozi, un geld för Legennen.[14] Sima Qian gav sülvenst an, dat he an de Borns över Laozi sien Leven twievelt. Dat Shiji wiest man üm 100 v. Chr., dat in de Tied as Sima Qian leev un dat Shiji schreven het Legennen un Sagen över Laozi sien Leven al wied verbreid weren.[8]

Dat Shijivertellt upletst ook wat över de Laozi siene Nakomen: Sien Soon Zong (宗, Zōng) sall een Offzeer in’n Staat Wei (魏, Wèi) Zong sien Soon heet Chu (注, Chū), Chu sien Soon heet Gong (宮, Gōng), Gong sien Oorgrootsoon – de sevente Generatschoon na Laozi – heet Jia (假, Jiǎ) un het den Kaiser Han Wendi uut de Han-Dynastie deent. Jia sien Soon Jie (解, Jiě) sall de Schoolmeester för de Köning van Jiao Xi (膠西, Jiāo Xī) in’n Staat Qi (齊, Qí) wesen sien.

De König van Jiao Xi hadde sik in de Rebellion van’n Seven Rieken mit Liu Bi (劉濞, Liù Bí), den Köning van Wu (吳, Wú), gegen den Kaiser Han Huidi verbünd un is in’n drüdden Jaar van Kaiser Han Huidi siene Heerschop (154 v. Chr.) ümbrocht worrn. Mit düssen Daten as Grundlage, berekent de japaansche Historiker Yoshio Tekeuchi[15] un de Sinologe Tamaki Ogawa,[16] dat Laozi een Minschen wesen sien mott, de üm 400 v. Chr. leve, indem dat se de Generatschonen mit je 30 Jaren troüggreken doot. Man de Historikers Tsuda Sōkichi[17] un Haruki Kusuyama[18] twieveln, dat de Stammboom in’n Shiji richtig is un ene Grundlage sien kann de Tied van Laozi sien Leven to bereken.[10]

Schriften

[ännern | Bornkood ännern]

Na dat Philologen de nableven Schriften unnersöcht hebbet, glöövt de Wetenschop vandage dat’t Laozi nienichgav. Daarför sall sik dat Dáodéjīng uut öller Vertellens, de mündlik wiedergeven wurrn sind, tohoopsetten. In de Tied dunntomalen wurrn de Legennen un Vertellens, denn to Papeer brocht. De Legenne över Laozi dachten sik de Verfater uut, dat de mündlik wiedergeven Vertellens, den Rang van ene phliosoophsche Schole mit enen Grünner kregen. Na den Legennen is Laozi över 160 wurrn, na anner Borns sogaar 200. Man hier weddersprikt sik sogaar de daoistsche Schrieverie.

Daoismus

[ännern | Bornkood ännern]

→ Kiek ook bi: Daoismus

Laozi geld na de Traditschoon för den Grünner van’n Daoismus.[19][20]

Dáodéjīng

[ännern | Bornkood ännern]

Laozi geld för den Verfater van de Dáodéjīng, wat man ümstreden is.

Laozi is traditionally regarded as the author of the Daodejing, but this is disputed.[21][22] Dat Wark tellt to den wichtigsten Borns för chineesche Mythen, woans de schapen wurr. So as ook anner Philosophen uut’n olen China, verklöört Laozi siene Ideen as Analogien, ole Seggwiesen un in Riemform. Na dat Dáodéjīng is dat Dáo de Born för allens wat is un is unsichtbaar, machtvull man torügghöllern. Mischen hebbet eer Verlgen un firen Willen. Dat Dáodéjīng versöcht siene Lesers torügge na enen Natuurtostand, de in Harmonie mit dat Dao is, to bringen.[23] De Daoismus bekikt Spraak as eensiedig un künstlik, un bruukt in sienen Texten so vele Paradoxe dat to wiesen.[24]

Een wichtig Idee is Wu wei dat „Nix-Doon“. De Idee is veelsiedig so dat se up velen verscheden Aarden översett warrn kann: „nix doon“, „nix twingen“, „nix schapen“, „mit den Stroom gaan“ „in de Moment leven.“[25]

Wu Wei is de Grundlage för ziran (自然), de Harmonie it dat Dao.[24]

Litteratuur

[ännern | Bornkood ännern]

Nettverwiese

[ännern | Bornkood ännern]
Laozi. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Laozi“ (hoochdüütsch).

Nawiese

[ännern | Bornkood ännern]
  1. ↑ Livia Kohn: Daoism Handbook, Handbook of Oriental Studies Part 4: China. Boston: Brill 2020. S. 4.
  2. ↑ James A. B. Bellamy: Some Proposed Emendations to the Text of the Koran. In: The Journal of the American Oriental Society 1993, S. 64-67.
  3. ↑ David Boaz David: The libertarian reader: classic and contemporary readings from Lao-tzu to Milton Friedman . New York : Free Press 1998. S. 1-2.
  4. ↑ Shiji: Biografien van Laozi un Han Fei 史記 : 列傳 : 老子韓非列傳 - 中國哲學書電子化計劃. In: Chinese Text Project. Afropen an’n 7. Juli 2024 (chineesch).
  5. ↑ a b c J. Fowler: An Introduction To The Philosophy And Religion Of Taoism: Pathways To Immortality. Sussex Academic Press: Eastbourne 2005. S. 96.
  6. ↑ a b c Isabelle Robinet: Taoism: Growth of a Religion . Stanford University Press: Stanford 1997. S. 26.
  7. ↑ Kenneth Kramer: World scriptures: an introduction to comparative religions. New York: Paulist Press 1986. S. 87.
  8. ↑ a b c 貝塚茂樹 Kaizuki Shigeki: Daiyonshō yū to mu no chōetsu ‐ Rōshi no tetsugaku „Kapitel 4 : Transzendenz van’n Sien un Nix, (第四章 有と無の超越 ‐老子の哲学), In: Shoshihyakka „Hunnerd Denkscholen“ (諸子百家) Iwanami shinsho (岩波新書): Tokyo 1961. ISBN 4-00-413047-6. S. 87.
  9. ↑ Zhuangzi : Outer Chapters : The Revolution of Heaven - Chinese Text Project. Afropen an’n 7. Juli 2024 (chineesch).
  10. ↑ a b c d Haruki Kusuyama (楠山春樹): Rōshi jūyokugōwoseisu „Sachtheid winnt över Harde“(老子 柔よく剛を制す), Shūeisha: Tokio 1987. S. 230-239.
  11. ↑ a b Kaizuki Shigeki (貝塚茂樹): Daiyonshō yū to mu no chōetsu ‐ Rōshi no tetsugaku „Kapitel 4 : Transzendenz van’n Sien un Nix, (第四章 有と無の超越 ‐老子の哲学), In: Shoshihyakka „Hunnerd Denkscholen“ (諸子百家) Iwanami shinsho (岩波新書): Tokyo 1961. S. 89.
  12. ↑ Anmarksel: 或曰, huò yuē „männig seggt“ oder mit 人曰, rén yuē „de Lüde seggt“ in anner Afschriften
  13. ↑ Kaizuki Shigeki (貝塚茂樹): Daiyonshō yū to mu no chōetsu ‐ Rōshi no tetsugaku „Kapitel 4 : Transzendenz van’n Sien un Nix, (第四章 有と無の超越 ‐老子の哲学), In: Shoshihyakka „Hunnerd Denkscholen“ (諸子百家) Iwanami shinsho (岩波新書): Tokyo 1961. ISBN 4-00-413047-6. S. 89.
  14. ↑ 浅野裕一「第一章 無為の哲人・老子 (S. 49-71)」『諸子百家』（第8刷）講談社学術文庫、2006年（初版2004年）。ISBN 4-06-159684-5
  15. ↑ japaansch 武内義雄 Takeuchi Yoshio
  16. ↑ japaansch 小川環樹 Ogawa Tamaki
  17. ↑ japaansch 津田 左右吉
  18. ↑ japaansch 楠山春樹 Kusuyama Haruki
  19. ↑ Vörlaag:Harvard citation text
  20. ↑ Vörlaag:Harvard citation text
  21. ↑ Simpkins & Simpkins (1999, S. 11–13)
  22. ↑ Lao-tse. Afropen an’n 6. Juli 2024.
  23. ↑ Vörlaag:Harvard citation text
  24. ↑ a b Vörlaag:Harvard citation text
  25. ↑ Vörlaag:Harvard citation text
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Laozi&oldid=1022466“