Han-Dynastie
De Han-Dynastie (chineesch 漢朝 / 汉朝, Hàncháo) was ene Kaiserdynastie in China (202 v. Chr.– 9 n. Chr., 25 – 220), de Liu Bang 202 v. Chr. upricht hadde un de dat Huus Liu beheersche. De Dynastie folge up de korte Qin-Dynastie (221 – 207 v. Chr.) un den Chu-Han-Krieg (206 – 202 v. Chr.). Na de Han-Dynastie was China in de Dree Rieke updeelt (220 – 280 n. Chr.). De Xin-Dynastie (9 – 23 n. Chr.) het de Han-Heerschop kort unnerbroken, as Wang Mang an de Macht kam. So deelt sik de Han-Dynastie in twee Perioden — de westlike oder fröhe Han-Dynastie (202 v. Chr. – 9 n. Chr.) un de ööstlike oder late Han-Dynastie (25 v. Chr. – 220 n. Chr.).
De veer Jaarhunderde van de Han-Dynastei geld för ene güllen Tied in de chineesche Historie un hebbet groten Inflood up de Zivilisatschoon in China nomen.[1] De gröttste ethnische Gruppe in China betekent sik vandage noch na de Dynastie as „Han“ oder „Han-Chineesch“. De chineeschen Spraken un dat schreven Chineesch heet up Chineesch „Han-Sprake“ un „Han-Schriftteken“.[2]
De Kaiser stund in de Han-Sellschop allen bovenan. He stund de Han-Regerunge vör, man het siene Macht med den Adel un Ministers, de to’n groten Deel Geleerte weren, deelt. Dat Han-Riek dele sik in Präfekturen, de de Zentraalregerunge direkt kontrolleert het, un männige halvsülvstännige Staten. De Staten verlören allnagrade de Unafhängigheed, sunnerlik na de Rebellioon van den seven Staten. Sied de Heerschop van Kaiser Wu, hulp de kaiserlike Hov den Konfuzianismus, verbunnen med de Kosmologie van läter Geleerten as Dong Zhongshu, in de Bildung un Politik vöran. Düsse Verbund uut Kaiserhov un Konfuzianismus kam eerst 1912 to’n Enne, as Qing-Dynastie un dat chineesche Kaiserriek daalgüngen.
De Han-Dynastie was ene Tied, in de China groten weerschopliken Wollstand beleve. De Geldweerdschop, de in de Zhou-Dynastie begunnen hadde (ca. 1050 – 256 v. Chr.) wuss noch eenmaal stark an. De Münten, de de Zentraalregerunge präägt het, beleven bet in de Tang-Dynastie (618 – 907 n. Chr.) de chineeschen Standardmünten. Een paar niege Ideen kemen up, wat dat Regeren anbelangt, to’n Bispeel dat Verstaatliken van de Solt- un Isenindustie in’n jare 117 v. Chr., dat so dat Geld för Militärkampangen daar was. De ööstlike Han-Dynastie gav dat staatlike Solt- un Isenmonopool läter wedder up. De Wetenschop un Technik kam in de Han-Tied wied vöran un het wichtige Dinge uutfunden, as dat Papeermaken, dat Roder för Scheep, negative Talen, de Relief-Kaarten, hydraulsche Armillarsphären för de Astronomie, Seismometer med inversen Pennel, de Kardinaalrichte van Eerdbeven wied af to meten.
De Han-Dynastie hadde vele Kunflikte med den Xiongnu, een nomaadschen Verbund uut de eurasische Steppe. De Xiongnu besiegen den Han 200. v. Chr., so dat de Han-Heerschers Xiongnufruen friggen un Tribute talen, ook wenn de Xiongnu bibleven de chineesche Noordgrenze to överfallen. De Politik van den Han änder sik 133 v. Chr., as Kaiser Wu heersche. Nu betwüngen de Han de Xiongnu, so dat de Stammsverbund nu tweeslaan was un de Xiongnu Vassalen van de Han-Dynastie worden un Tribut talen mötten. De Han verövern de Heixi-Korridor un Gebede in den Binnersten van Asien, so as dat Tarim-Becken van den Xiongnu. Dat was de Grundlage een groot Hannelsnettwärk uptorichten, dat as de Siedenstrate bekannt is. Kaiser Wu gav ook in Updrag Nanyue un Dian in’n Süden to verövern, wat 111 v. Chr. un 109 v. Chr. ook gelung. Kaiser Wu brede de chineesche Heerschop ook wieder in’n Noorden uut, wo de Han-Dynastie in’n Noorden van dat koreaansch Halveinland Gojoseon betwung un 108 v. Chr. de Xuantu un Lelang Komandantuur uprichten. Na 92 n. Chr. spelen de Eunuchen an’n Kaiserhove ene jümmeres gröttere Rullen un nemen Inflood up de Poltik. Ook grote daoistsche Gruppen bröchten de kaiserlike Macht in’n Wanken, so to’n Bispeel bi de Gelen Trubane un de Fiev-Schepel-Ries-Upstand. As Kaiser Ling med Dode afgaan was, richten Militeeroffizere vele Eunuchen an’n Hove hen, so dat Edellüde un Militäärgouvenreure de Macht övernemen können un dat Riek updelen. De Han-Dynastie enne 220 as Cao Pi, de Köning van Wei, den Thron van Kaiser Xian övernam.
Afkumst van den Naam[ännern | Bornkood ännern]
Dat Shiji vertellt, dat nadem dat de Qin-Dynastie Xian Yu den lätern Kaiser Liu Bang enen Prinzen in den lüttken Leen Hanzhong make, dat den Namen van den Stroom Han kregen hadde. Nadem dat Liu Bang de Sieger in den Chu-Han-Krieg was, kreeg de Dynastei den Namen han, na dat lüttke Gebeed, dat Liu Banf tovörr behherscht hadde.