Johannes Rau

Johannes Rau (* 16. Januar 1931 in Wupperdaal, † 27. Januar 2006 in Berlin) weer en düütschen Politiker (SPD) un weer vun 1. Juli 1999 bet 30. Juni 2004 as Bundspräsident Staatshööft vun de Bundsrepubliek Düütschland.

Tovör weer he Kommunal-, Lands- un Bundspolitiker vun de SPD. Van 1969 bit 1970 war weer Rau Böverbögermeester vun Wupperdaal, 1977 bit 1998 Landsvörsitter vun de SPD in Noordrhien-Westfalen un van 1978 bit 1998 Ministerpräsident vun dat Land Noordrhien-Westfalen. Bi de Bundsdagswahl 1987 weer he Kanzlerkandidat der SPD. In dat Johr 1993 hett he nah de Rücktree vun Björn Engholm kommissarisch den Vörsitt vun de SPD-Bundspartei.

Leven

Jöögd un Berop

Rau weer de Söhn vun den Koopmann un Blaukrüüzprediger Ewald Rau (* 1. April 1898; † 15. Dezember 1953) un de sein Fru Helene Rau geb. Hartmann (* 27. März 1901; † 1. August 1988). Up Drängen von sien Vader hett he in September 1948 den Besök vun en Gymnasium nah de Bövertertia afbroken.^[1] Rau harr mehrfach den Ünnericht nicht besöcht un sien Vader meen doruphenn, dat he dat Geld för de Schoolutbilden ok glieks ganz insporen kunn. Johannes Rau fung an’ 5. Oktober 1948 en Lehr as Verlagsbookhändler bi dat Wupperdaaler Verlagshuus Emil Müller an. Nebenher weer he af 1949 free Mitarbeiter bi de Westdüütsche Rundschau in Wupperdaal.

Nahdem he sien Lehr beend harr, arbeidt he af Juni 1952 as Verlagshülp in Wupperdaal un wurr denn 1953 Lektor bi en lütten Verlag in Witten. Af 1954 arbeitedt he as Geschäftsföhrer bi de Jugenddienst-Verlag; 1962 wurr he Liddmaat in de Vörstand un 1965 Direkter vun de Verlag.

Privates

Johannes Rau weer siet den 9. August 1982 mit Christina Delius (* 1956) verheiraadt, en Enkelkind vun de fröhere Bundspräsident Gustav Heinemann. Tosommen harrn se dree Kinner: Anna Christina (* 1983), Philip Immanuel (* 1985) un Laura Helene (* 1986). De Standesamtliche Hochtiet funn in London statt, de Karkenfier aber an’ 22. August 1982 in de Nee Evangelsch Eilandkark up Spiekeroog. Up dat Eiland sünd ok de Kinner Rau’s döfft wurrn.

Dat Noordsee-Eiland Spiekeroog weer johrteintenlang Urlaubsziel vun de Familie Rau, de dor en Ferienhuus hebbt. Hier hett sück Johannes Rau vun de Strapazen vun de Politikeralldag verhaalt un Kraft tankt nah sien swoor Operatschoonen. An de Dag nahdem he ut dat Amt as Bundspräsident utscheeden is, is he glieks nah Spiekeroog fohren. Toletzt weer he in’ Sömmer 2005 veer Week up Spiekeroog, deren Ehrenbörger he 2000 wurr.

Rau keem in sien Leven lang mit dree Wahnsitzen ut: He is upwussen tüschen de Barmer Nordpark un Klingelholl in de Wahnen vun sien Öllern nun is dor bit Enn’n vun de 70er Johren bleven. To sien Ministerpräsidenten-Tiet wahn he in en eegen Huus in de Wupperdaaler Stadtdeel Elberfeld. Eerst as he sien Amt as Bundspräsident antreden harr, keem he nah Berlin in dat Slott Bellevue un, wiel de dor an’t umboen weern, noch in de Deenstwahnen vun de Bundspräsident, de he aber nich nutzt hett.

Sien Oort un Wies, sien christlich Glooven apenlich to leven, drog Rau de Beteknung „Bruder Johannes“ in, aber ok vun Wiglaf Droste en satirisch Wertung as „gefürchteter Kirchentagsschwätzer“.^[2]

Siet 1995 wuss Rau vun sien gefährlich Aneurysma in de Buukslagaader, hett aber lang Tiet en Operatschon aflehnt. In dat Johr 2000 hett he sück denn doch in de Universiätsklinik Essen opereeren laaten. 2004 hett he en künstlich Hartklapp kreegen. Blots twee Maand nah disse Operatschoon hebbt se hümm an’ 19. Oktober 2004 en Blooderguss ut de Buukruum ruthaalt.

Sein letzte apenliche Uptreden weern de Priesverleihungen vun de düütsch-törkisch Fruendschapspries in Solingen (29. Mai 2005) un de Inweehn vun de Fruenkark in Dresden (30. Oktober 2005).An de Empfang to sien 75. Geburtsdag an’ 16. Januar 2006 in’t Slott Bellevue in Berlin kunn he ut gesundheetlich Grünnen nich mehr deelnemmen.

Johannes Rau is an’ 27. Januar 2006 tegen 8:30 Uhr in Berlin in Kreis vun sien Familie storven. An’ 7. Februar is he up den Dorotheenstädtischen Karkhoff in Berlin begraben wurrn.

Politisch Karriere

Gesamtdüütsch Volkspartei

1950 is de eerst Bundsbinnenminister Gustav Heinemann ut Protest tegen de plaant Wedderbewaffnung vun sien Amt torüchtreden un twee Johr later ok ut de CDU, de he mitgrünnd harr. Heinemann grünn denn de Gesamtdüütsch Volkspartei (GVP), Rau wurr Liddmaat un ok glieks Kreisvörsitter in Wupperdaal. Fiev Johr later, 1957, hett sück de GVP aber weer uplööst un Rau wurr tosommen mit Heinemann un annern Liddmaat vun de SPD.

Böverbörgermeester in Wupperdaal

Van 1969 bit 1970 weer Johannes Rau Böverbörgermeester in sien Heimatstadt Wupperdaal.

SPD-Parlamentarier

Van 1958 bit 1962 weer Rau Vörsitter vun de Jungsozialisten in Wupperdaal. 1958 wurr he eerstmalig in de Landdag vun Noordrhien-Westfalen wählt. Bit 1999 bleev he dor ok. 1962 wurr he Liddmaat in de SPD-Fraktschoon und 1967 deren Vörsitter. Van 1964 bit 1978 weer he dorto noch in de Stadtrat vun Wupperdaal un 1969 un 1970 ok Böverbörgermeester.

1968 wurr Rau in den Bundsvörstand vun de SPD wählt. Af 1973 weer he Liddmaat vun des Landsvörstand Noordrhien-Westfalen un van 1077 bit 1998 ok noch deren Vörsitter. Af 1978 weer he Liddmaat vun dat SPD-Präsidium un af 1982 stellvertredend Bundsvörsitter.

Minister in Noordrhien-Westfalen

1970 hett hüm Ministerpräsident Heinz Kühn Rau in’t Kabinett beropen un överdroog hüm dat Wetenschap un Forschung. Während sien Amtstiet wurrn in Noordrhien-Westfalen tallriek Hoochschoolen grünnd (t. B. Bergische Universität Wupperdaal, FernUniversität in Hagen). Aber ok, dat Joseph Beuys ut sien Professorenamt 1972 entlaaten wurrn is, full in sien Amtstiet.

Ministerpräsident vun Noordrhien-Westfalen

1978 wurr Rau Nahfolger vun Heinz Kühn as Ministerpräsident. Ünner sien Föhrung kunn de SPD bi de Landdagswahlen 1980, 1985 un 1990 de abslute Mehrheit von de Mandaten kriegen un hollen. Dorbi sünd de CDU-Konkurrenten Kurt Biedenkopf 1980, Bernhard Worms 1985, Norbert Blüm 1990 und Helmut Linssen 1995, allesamt bekannt Vertreder vun de NRW-CDU, scheitert, de in de vull un ganz up Rau toschneeden Wahlkämpen de SPD ünnerlegen weern. 1985 kreeg de SPD in NRW ünner Rau mit 52,1 % dat best Ergebnis in hör Historie, wat ok up de Kampagne "Wir in Nordrhein-Westfalen" torüchgeiht.

1995 verlor de SPD mit 46 % Stimmenandeel de absolute Mehrheit un hett denn en Koalitschoon mit De Gröönen bildt. Nahdem he as Ministerpräsident torüchtreden weer, wurr Wolfgang Clement an’ 27. Mai 1998 sien Nahfolger. Van 1. November 1982 bit 31. Oktober 1983 weer Rau eerstmalig Bundsratspräsident. Dat Amt hett he denn nochmals van 1. November 1994 bit 31. Oktober 1995 utöövt.

Stellvertredend SPD-Bundsvörsitter

Johannes Rau weer ünner de Parteichefs Willy Brandt, Hans-Jochen Vogel, Björn Engholm, Rudolf Scharping, Oskar Lafontaine un Gerhard Schröder stellvertredend SPD-Bundsvörsitter. Nahdem Björn Engholm torüchtreden weer, hett Rau van 5. Mai bit to de Wahl vun Rudolf Scharping an’ 23. Juni 1993 kommissarisch den SPD-Bundsvörsitt övernommen.

Kanzlerkandidat

Bi de Bundsdagswahl 1987 weer Rau Kanzlerkandidat vun de SPD, hett aber de Wahl tegen den amteerenden Bundskanzler Helmut Kohl verloren.

Rücktree

1998 is he vun sien Ämter as Landsvörsitter vun de SPD un as Ministerpräsident vun Noordrhien-Westfalen torüchtreden. Sien Nahfolger in’t Parteiamt wurr Franz Müntefering, to’n Ministerpräsidenten wurr Wertschapsminister Wolfgang Clement wählt.

Bundspräsident

Bundespräsident Rau an’ Dag vun de Düütsche Eenheit 2002 in Berlin

1994 wurr Johannes Rau eerstmals Kandidat vun de SPD för dat Amt vun de Bundspräsident, hett aber damals in de darte Wahlgang tegen de Kandidat vun de CDU, Roman Herzog, verloren.

1999 wurr he nochmals Kandidat för dat Amt un is denn an’ 23. Mai 1999 in den tweeten Wahlgang to’n Bundspräsidenten wählt wurrn. Sien Gegenkandidaten weern för de CDU de latere döringsche Wetenschapsministerin Dagmar Schipanski un för de PDS, de Tant vun sien Fru, de parteilose Theologin Uta Ranke-Heinemann. An’ 1. Juli 1999 wurr Rau as Bundspräsident vereedigt

De vun sien Amtsvörgänger Roman Herzog 1997 anfungen Rieg vun de Berliner Reden hett Rau fortföhrt. Anners aber as Herzog hett de jährlichen Reden sülvst hollen un dorbit sellschapsrelevante Themen, as Towannerung, Bio- un Gentechnik oder Globaliseerung upgrepen. Sien letzte Berliner Rede hett he in’ Mai 2004 to dat Thema Vertrauen in Deutschland – eine Ermutigung hollen. Dorin hett he in en för hüm ungewöhnlich direkt Oort un Wies Politiker un Ünnernehmer to mehr Ehrlichkeit und Verantwortungsbewusstsein upfordert.

All tohoop hett Rau 76 Utlandsreisen as Staatsböverhoopt makt. Bi sien Staatsbesöök in Israel in dat Johr 2000 weer he de eerste düütsch Politiker, de in disse Eegenschap vör de Knesset stunn. Sien dor an’ 16. Februar hollen Reed, weer de eerste, de up Düütsch hollen wurrn is. He hett dorbi üm Vergeven för de Verbreken vun de Holocaust beden.

Johannes Rau hett an’ 22. Juni 2002 dat Parteienspektakel üm dat Towannerungsgesett scharp kritiseert. De Parteien harrn sück in Bundsrat bannig doröver in de Wull kregen un hebbt denn afstimmt, wobi sück de Vertreter vun Brannenborg nich eenheitlich entscheeden hebbt. He dat dat Gesett denn aber doch ünnerschreben, dat Gesett is dann nahst aber vun dat Bundsverfatengericht „kippt“ wurrn.

An’ 4. September 2003 geev Rau bekannt, bi de nächst Wahl an’ 23. Mai 2004 nich mehr för dat Bundspräsidentenamt to kandideeren. To de Tiet gung man dorvan ut, dat dat dormit to doon harr, dat he dorvan utgahn dee, kien Mehrheit in de Bundsrat to kriegen. Man kann aber ok to dat Ergebnis kommen, dat Rau domols all wuss, wu slecht dat gesundheetlich um hüm stahn de un dorum all keen twete Kandidatur wull.

An’ 23. März 2004 hett Rau en Afrika-Reis afbroken, kört bevör he en Truppenbesök bi düütsch Suldaten in Dschibuti maken sull. De Geheimdeenst sall dorvan utgahn wesen, dat en Mordanslag up en hochrangig europäisch Repräsentanten veröövt wurrn sull. An’ 23. April is he vun sien letzte Staatsbesök ut Poolen torüchkommen.

An’ 29. Juni 2004 wurr he mit en Grooten Zappenstriek vun de Bundswehr verafscheed.

Bewertung vun sien Politik dör annern

Vör en evangeelsch-freekarklich Achtergrund weer he immer up sellschaplichen Utgliek bedacht und gell as moralisch Instanz. Zentraal Motiv vun sien Politik weer ok dat Werben för soziale Gerechtigkeit („Versöhnen statt Spalten“).

Kritiker ut de Riegen vun de CSU^[3] hebbt hüm aber vorhollen, dat dat Bundsland Noordrhien-Westfalen in de letzte 20 Johr ünner Johannes Rau in de binnerdüütsche Vergliek wertschaplich, technologisch un sozial bannig torüchfallen is. Rau harr to lang an olde Industrien, besünners an de Köhlnbargbo, de blots rood Tallen schrieven de, fasthollen un nee Techniken to wenig fördert. Disse Kritiker kriegen aber ok immer to hörrn, dat de Strukturwannel in de Stahlindustrie un in de Bargbo up dat land överproportionale Utwirkungen harrt hett un de Politik vun Rau dorto bidragen hett, en Massenverelendung as Folg vun de Strukturwannel to verhinnern.

Sonstiges Engagement

Ehrenämter

Johannes Rau weer Schirmherr vun de Initiative Schüler helfen Leben un Ehrenpate vun dat weltwiet millionsten Patenkindes vun dat Kinnerhülpwark Plan International. De Ehrenpatenschap harr he vun sien Amtsvörgänger Roman Herzog övernommen. He weer ok Schirmherr vun de Düütsche Stiftung Denkmalschutz. Johannes Rau hett sück ok för de Stiftung Museum Slott Moyland, deren Vörsitter vun’t Kuratorium he bit 1998 weer un de Festspeelen Balver Höhe insett. In dat Johr 2000 övernehm he ok noch de Schirmherrschap för de Börgerinitiative Gesicht zeigen!, de in Düütschland tegen Utländerhass un so nömmt No-Go-Areas kämpt.

Van 1965 bts 1999 hörr Johannes Rau de Landssynode vun de evangeelsch Kark in’t Rhienland an un weer stellvertredend Liddmaat in de Karkenleitung vun disse Institutschoon. Den Düütschen Karkendag weer Rau eng verbunnen; van 1966 bit 1974 weer he Liddmaat vun dat Präsidium un nehm dornah ok regelmäßig an de Karkendag in offiziell Funktschoon as ok as Privatmann deel.

Johannes Rau weer langjohrig stellvertredend Vörsitter vun de Friedrich-Ebert-Stiftung un Mitherutgever vun de evangeelsch Tietschrift Zeitzeichen. In dat Johr 2000 hett he sien eegen Stiftung, de „Johannes-Rau-Stiftung“ grünnd.

Wo he Liddmaat weer und he sück engageert hett

Liddmaat vun de Düütsch-Israelisch Sellschap
Gründner vun de „Wald vun de düütsch Länner” in de Negev-Wöst, Israel
Ehrenliddmaat vun de Lions-Club Düütschland
Ehrenliddmaat Ruhrkohle-Chor
Liddmaat vun de Herrnhuter Brüdergemeine (ok sien Fru Christina, deren Grootvader Gustav Heinemann ok Liddmaat vun disse gemeenschap weer, is dor Liddmaat).

Gedenken un Utteknungen

Bundspräsident Horst Köhler hett to’n Gedenken an Johannes Rau för den 7. Februar 2006, elf Daag nah sien Dood, en Staatsakt nah de Gottesdeenst in de Berliner Dom anördnt.

De Düütsche Post hett an’ am 2. März 2006 en Sonnerbreefmark to’n Dood vun Johannes Rau rutgeven.

Ehrendokterwürden

1985 - Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf,
1986 - Universität Haifa, Israel (as eerster Düütsch)
1991 - FernUniversität in Hagen, Fakberiek Wertschapswetenschap
1997 - Ruhr-Universität Bochum (RUB), Evangeelsch-Theologisch Fakultät
1985 - Theologische Akademie Budapest
1998 - Ben-Gurion-Universität des Negev in Beerscheba, Israel
2000 - Technion Israel Institute of Technology (Technion Haifa), verlehnt an de TU Berlin
2003 - Nanjing-Universität in Nanjing, Volksrepublik China
2004 - Technische Universität Dortmund, Fakultät för Bauwesen

Ehrenbörgerschap

1991 - Wupperdaall, sien Heimatstadt
1996 - Maroldsweisach
2000 - Spiekeroog
2001 - Bonn
2004 - Berlin

Sonstige Utteknungen

1979 - Ehrenring vun de Stadt Wupperdaal
1983 – Grootkrüüz vun de Verdeenstoorden vun de Bundsrepubliek Düütschland
1986 - Ridder des Orden wider den tierischen Ernst
1989 - Ehrensenator vun de Bergische Universität Wupperdaal
1993 – Düütsch Füerwehr-Ehrenkrüüz in Gold
1995 – Ehrenliddmaat vun dat Jerusalemer „Israel-Museums“
1995 - Ehrensenator vun de Europäischen Akademie der Wetenschapen un Künste
1995 - Leo-Baeck-Pries
1997 - KulturPries Europa
1997 - Goldene Schwebebahn
1998 - „Minerva Preis Jülich“ för sien Insatz för Kultur, Wetenschap un Forschung as ok för sien besünners Engagement um de Belange vun de Stadt Jülich
1998 - Ehrensenator vun de Universität Builefeld
1999 - Heinrich-Albertz-Freedenspries vun de Arbeiterwohlfahrt
1999 - „Reinhold-Schneider-Plakette“
1999 - Goldenes Schlitzohr
1999 – Sünnerstuuf vun dat Grootkrüüz vun de Verdeenstoorden der Bundsrepublike Düütschland
2000 - Oorden des weißen Löwen (I. Klasse mit Kette) verlehnt vun de Präsident vun de Tschechische Republik
2000 - Kollier des Ordens des Marienland-Kreuzes verliehen vom Präsidenten Estlands
2001 - Leo-Baeck-Medaille
2002 - VdK-Pries för besünnere Verdeenste um de Belange vun behinnert un chronisch krank Minschen
2003 - „Georg-Schulhoff-Pries“ für sien Engagement för de beroplich Bildung
2004 - „Gegen Vergessen – Für Demokratie“ förr sien Insatz tegen dat Vergeeten vun de Historie un för uns Demokratie
2004 - Karl-Barth-Pries vun de Union Evangeelsch Karken (UEK) för dat Levenswark
2004 - „Kulturgroschen“ vun de Düütsch Kulturrat
2004 - Golden Kugelkrüüz vun Arbeitsgemenschap der Evangelischen Jugend (aej) för sien besünners Engagement för de Evangelisch Jöögd
2004 - Verleihung vun’n Piusorden dör Papst Johannes Paul II.
2004 - Beröhmt Hann’n in Wittmund
2005 - Badenweiler Ehrengast des Jahres
2005 - Gustav-Adolf-Pries för en „christlich motivierten europäischen Brückenbauer“
2005 - Deutsch-Türkischer Freundschaftspries in Solingen
2006 - de Platz vör dat Wupperdaaler Raathuus kriggt den ne’en Naam Johannes-Rau-Platz
2006 - Georg-Meistermann-Pries der Stiftung Stadt Wittlich
2006 – Utgaav vun en Sonnerbreefmark dör de Düütsch Post (posthum)
2006 - de Platz vör dat Eschweiler Raathuus kriggt den ne’en Naam Johannes-Rau-Platz
2006 - Ude Wupperdaaler School Gymnasium Siegesstraße kriggt den ne’en Naam Ganztagsgymnasium Johannes Rau^[1]
2007 - de Gesamtfläche vör de ehemaligen Staatskanzlei (Villa Horion) in Düsseldörp kriggt den Naam Johannes-Rau-Platz

Reden un Schriften

Die neue Fernuniversität. Ihre Zielsetzung, ihr Aufbau und ihre geplante Arbeitsweise. Econ-Verlag, Düsseldorf/Wien 1974, ISBN 3-430-17637-9
LebensBilder. Texte von Johannes Rau. Hrsg. von Rüdiger Reitz und Manfred Zabel. Gütersloher Verlagshaus Mohn, Gütersloh 1992, ISBN 3-579-02192-3
Friede als Ernstfall. Reden und Beiträge des Bundespräsidenten. Hrsg. von Dieter S. Lutz. Nomos, Baden-Baden 2001, ISBN 3-7890-6846-2
Wird alles gut? Für einen Fortschritt nach menschlichem Maß. „Berliner Rede“ des Bundespräsidenten am 18. Mai 2001 im Otto-Braun-Saal der Staatsbibliothek zu Berlin. Suhrkamp, Frankfurt 2001, ISBN 3-518-06649-8
Geschichte in Porträts. Hänssler, Holzgerlingen 2001, ISBN 3-7751-3820-X
Dialog der Kulturen - Kultur des Dialogs. Toleranz statt Beliebigkeit. Herder, Freiburg/Basel/Wien 2002, ISBN 3-451-05332-2
Den ganzen Menschen bilden - wider den Nützlichkeitszwang. Plädoyer für eine neue Bildungsreform. Beltz, Weinheim/Basel 2004, ISBN 3-407-85786-1
Medien zwischen Anspruch und Realität. In: Axel Balzer, Marvin Geilich & Shamim Rafat (Hrsg.): Politik als Marke. Politikvermittlung zwischen Kommunikation und Inszenierung. Lit, Berlin/Mönster 2006, ISBN 3-8258-8146-6, S. 42–51
Wer hofft, kann handeln. Gott und die Welt ins Gespräch bringen. Predigten. Hänssler, Holzgerlingen 2006, ISBN 978-3-7751-4498-8
Lust auf Zukunft. Reden. Ausgew. und eingeleitet von Elisabeth Domanky. Klartext-Verlag, Essen 2006, ISBN 978-3-89861-663-8
Zukunfts-Verantwortung. Reden von Bundespräsident Johannes Rau zu Natur- und Umweltschutz. Oekom-Verlag, München 2007, ISBN 978-3-86581-056-4

Literatur

Birnstein, Uwe: Johannes Rau der Versöhner. Ein Porträt, Berlin 2006. ISBN 3-88981-203-1
Gissendanner, Scott u. Vogel, Dirk: Johannes Rau. Moralisch einwandfreies Scheitern, in: Gescheiterte Kanzlerkandidaten. Von Kurt Schumacher bis Edmund Stoiber, hrsg. v. Daniela Forkmann u. Saskia Richter, Wiesbaden 2007. ISBN 978-3-531-15051-2
Mittag, Jürgen u. Tenfelde, Klaus (Hrsg.): Versöhnen statt spalten. Johannes Rau, Oberhausen 2007. ISBN 978-3-938834-28-2