Zum Inhalt springen

Carolyn Ruth Bertozzi

Vun Wikipedia
Carolyn Bertozzi in‘n November 2011

Carolyn Ruth Bertozzi (* 19. Mai 1966 in Boston, Massachusetts) is en US-amerikaansch Biochemikerin un Hoochschoollehrerin. Se is Perfessersche an de Stanford University un hett dor den Anne T. and Robert M. Bass Lehrstohl inne an de School of Humanities and Sciences.[1] Doröver herut is se siet 2006 wetenschaplich Leiden för dat Rebeet biologische Nanostrukturen an de Molecular Foundry vun dat Lawrence Berkeley National Laboratory.[2] 2022 wurr hör gemeensam mit Morten Peter Meldal un Karl Barry Sharpless de Nobelpries för Chemie tospraaken för den teelricht Upbau vun Molekülen mit Click-Chemie, de se nah de Laudatio in nee Dimensionen führt hett dör den Gebruuk to Karteeren vun Zellen. Buterdem wurr hör Erforschung vun bioorthogonaler Markierungen würdigt.

Werdegang

[ännern | Bornkood ännern]

Carolyn Bertozzi is de Dochter vun den Physiker un MIT-Perfesser William Bertozzi[3] un de sien Fru Norma.[2] Hör Grootmoder is in de 1920er Johren ut dat dormals faschistisch Italien in de USA flücht.[4] Carolyn Bertozzi is in Lexington (Massachusetts) upwussen. Hör Studium fung se as Undergraduate in Harvard tonächst mit en Biologiestudium an. Dornah is se to de Orgaansch Chemie wesselt. In’n Rahmen vun hör senior thesis – vergliekbar mit en Diplom-Arbeit – hett Bertozzi en photoakustisches Kalorimeter entwickelt.[5] Wiels hör Harvard-Studium speel se Keyboard in de Band Bored of Education, in de ok de Gitarrist Tom Morello (later weer he Gitarrist bi Rage Against the Machine) speel.[6] För hör Dokterarbeit is se an de University of California, Berkeley wesselt, wo se 1993 bi Mark Bednarski över dat Thema Synthesis and biological activity of carbon-linked glycosides promoveert wurr. As Post-Doktorandin hett Bertozzi an de University of California, San Francisco up dat Rebeet vun de Oligosaccharide vermiddelten Zelladhäsion arbeit. 1996 gung se weeder torüch nah Berkeley,[2] wo se bit 1999 Assistenz-Professorin för Chemie weer. Van 1999 bit 2002 weer Bertozzi außerordentliche un af 2002 ordentliche Professorin för Chemie un Molekular- un Zell-Biologie in Berkeley för Chemie un Professorin för Molekular- un Zellbiologie an de University of California, Berkeley (T.Z. and Irmgard Chu Distinguished Professor). Siet 2000 is se buterdem Perfessersche för Molekular- un Zellpharmakologie an de University of California, San Francisco (UCSF) un Wetenschaplerin an dat Howard Hughes Medical Institute[7] (Howard Hughes Medical Institute Investigator).[8] 2015 wurr se Perfessersche an de Stanford University.

As bit to dissen Tietpunkt jüngste Wetenschaplerin kreeg Bertozzi 1999 en MacArthur Fellowship, den „Genie-Pries“ vun de USA. 2010 kreeg se as eerste Fru den mit 500.000 US-Dollar (nich zweckbunnen) doteerten Lemelson-MIT-Pries.[9]

Carolyn Bertozzi hett twee Süsters. Een dorvan is de Mathematikerin Andrea Bertozzi (* 1965).[10]

Wark

[ännern | Bornkood ännern]
En Bispeel för di Staudinger-Ligatschoon nah Bertozzi.

Dat Arbeitsrebeet vun Bertozzi umfaat vör allen de Glykane. Sie hett de eerste vun hör so nöömt bioorthogonale Markierung entwickelt, dat heet en Kombinatschoon vun en metabolischen Markierung mit en nahfolgend chemischen Reaktschoon, de in en levend Zelle aflöppt, ahn de normale biochemische Funktschon vun de jewielig Teelsubstanz to stören. Mit Hülp vun disse Technik is dat mögelk, bestimmte Teelstrukturen in levend Zellen un höhgere Organismen, bispeelswies Müüs oder Zebrafischen, sichtbar to maken.[11] Dorto hett se tonächst en Variante vun de Staudinger-Reaktschoon, de Staudinger-Ligatschoon bruukt.[12][13] Mit de Staudinger-Ligatischon können in vivo mit Zellkulturen goot Markierungsergevnisse erhollen wurrn, för Anwennen in vivo (an’n levend Organismus) is de Reaktschoon aber to langsam. Bertozzi hett dorum de kopperfree Click-Chemie entwickelt, de up de vun Rolf Huisgen opdeckt 1,3-Dipolaren Cycloadditschoon foot. Bertozzi hett de Azid-Alkin-Reaktschoon dör den Gebruuk vun „vörspannten“, mit Fluorgruppen versehn Cyclooctinen (dat heet zyklischen Alkinen mit acht C-Atomen, de lüttsten isolierbaren Cycloalkine), um mehrere Gröttenordnungen flinker maakt, so dat se bi Ruumtemperatur binnerhalv wenig Minüüten ahn Katalysator meest quantitativ un bioorthogonal aflöppt. De sonst för de Click-Chemie bruukt Kopper-I-Katalysator is för Zellen un Organismen toxisch.[14] Den Begriff bioorthogonal prägte Bertozzi erstmals 2003.[15]

2008 hett Carolyn Bertozzi tosommen mit David Rabuka, en vun hör fröhere Studenten, dat Ünnernehmen Redwood Bioscience' grünnd'.[16] Siet 2015 tell Thomson Reuters Bertozzi to de Favoriten up en Nobelpries för Chemie.[17]

Utteknungen un Ehrungen

[ännern | Bornkood ännern]
Carolyn Bertozzi bi de mit 10.000 € doteerten Emanuel-Merck-Vorlesung 2011

Bertozzi is Liddmaat vun de National Academy of Sciences (2005), dat Institute of Medicine (2011), de American Academy of Arts and Sciences[20] un de Deutschen Akademie der Naturforscher Leopoldina (siet 2008),[24][25] as ok Utwärtig Liddmaat vun de Royal Society (siet 2018).

Worför se sück insetten deiht

[ännern | Bornkood ännern]

Siet den 1980er Johren leevt Carolyn Bertozzi apen lesbisch, wat dormals en mögelk Hinnernis för en wetenschaplich Karriere weer.[26] Se trett apenlich för Diversität in de Wetenschap in un sett sück as Aktivistin vör allen för Minschen, de lesbisch, schwul, bisexuell oder transgender (LGBT) sünd.[27][28] De Wetenschaplerin tellt dormit to de ganz wenig Minschn, de en Nobelpries kreegen hemm un apenlich kunddoon, dat se en Deel vun de LGBT-Community sünd.[29] 2022 kreeg Bertozzi den Wolf-Pries in Chemie, de in de Naturwetenschaplen nah den Nobelpries to de ansehnst Priesen weltwiet tellt. In de Begrünnen hett dat heeten, Bertozzi würr de Interessen vun de Minnschheit as Ganzes vertreedenm ahn Ünnerscheed in Betoog up Natschonalität, sexuelle Orientierung oder politische Ansichten. Up hör beroplichen Weg harr se dat Teel verfolgt, de Togangshürden för Fruen rünner to setten un Völfalt in de Wetenschap sichtbar to maken. [30][31]

Böker (Utwahl)

[ännern | Bornkood ännern]
[ännern | Bornkood ännern]
Carolyn Ruth Bertozzi. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Enkeld Nahwiesen

[ännern | Bornkood ännern]
  1. ↑ Carolyn R. Bertozzi. Afropen an’n 6. August 2019.
  2. ↑ a b c T. Davis: Profile of Carolyn Bertozzi. (Memento von dat Original von’n 15. September 2019 in dat Internet Archive)  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.pnas.org In: PNAS. Band 107, Nummer 7, S. 2737–2739. doi:10.1073/pnas.0914469107
  3. ↑ mit.du: William Bertozzi – Professor of Physics. Afropen an’n 15. November 2011
  4. ↑ Reactions - Carolyn Bertozzi. Afropen an’n 15. November 2011
  5. ↑ J. J. Grabowski, C. R. Bertozzi, J. R. Jacobsen, A. Jain, E. M. Marzluff, A. Y. Suh: Fluorescence probes in biochemistry: an examination of the non-fluorescent behavior of dansylamide by photoacoustic calorimetry. In: Analytical biochemistry. Band 207, Nummer 2, Dezember 1992, S. 214–226, ISSN 0003-2697. PMID 1481973.
  6. ↑ jdhz.: Chemie-Nobelpreisträgerin hat mal gerockt – mit Tom Morello. In: FAZ.net. 6. Oktober 2022, afropen an’n 6. Oktober 2022.
  7. ↑ a b scheringstiftung.de: Preisträgerin Prof. Carolyn R. Bertozzi. (Memento von’n 3. Januar 2011 in dat Internet Archive) Afropen an’n 15. November 2011
  8. ↑ innovations-report.de: Assembling cells into artificial 3-D microtissues, including a tiny gland. Van’n 26. März 2009
  9. ↑ lemelson.org: Chemical biologist and entrepreneur Carolyn Bertozzi awarded $500,000 Lemelson-MIT Prize. (Memento von’n 5. Juni 2010 in dat Internet Archive) Abgerufen am 15. November 2011
  10. ↑ E. H. Oakes: Encyclopedia of world scientists. Band 1, Infobase Publishing, 2007, ISBN 0-8160-6158-0 eingeschränkte Vorschau in der Google-Buchsuche
  11. ↑ E. M. Sletten, C. R. Bertozzi: Bioorthogonale Chemie – oder: in einem Meer aus Funktionalität nach Selektivität fischen. In: Angewandte Chemie. Band 121, Nummer 38, 2009, S. 7108–7133. doi:10.1002/ange.200900942.
  12. ↑ M. Köhn, R. Breinbauer: Die Staudinger-Ligation – ein Geschenk für die Chemische Biologie. In: Angewandte Chemie. Band 116, Nummer 24, 2004, S. 3168–3178. doi:10.1002/ange.200401744
  13. ↑ C. Erger, M. Marek u. a.: Die Staudinger-Ligation – ein Geschenk für die chemische Biologie. (PDF; 166 kB) Universität Marburg, afropen an’n 15. November 2011
  14. ↑ W. Peters: Neue Anwendungen von (S)-Adenosyl-L-methionin-Analoga mit Protein-Methyltransferasen und Click-Chemie zur sequenzspezifischen Markierung von Proteinen. (PDF; 5,5 MB) Dissertation, RWTH Aachen, 2009, S. 23.
  15. ↑ Ellen M. Sletten, Carolyn R. Bertozzi: From Mechanism to Mouse: A Tale of Two Bioorthogonal Reactions. In: Accounts of Chemical Research. Band 44, Nr. 9, 20. September 2011, S. 666–676, doi:10.1021/ar200148z.
  16. ↑ S. Martinovich: Chemical biologist and entrepreneur Carolyn Bertozzi awarded $500,000 Lemelson-MIT Prize. Vom 2. Juni 2010
  17. ↑ Announcing the 2015 Citation Laureates, bi Thomson Reuters.
  18. ↑ a b c d e f g h i Carolyn R. Bertozzi. University of California, Berkeley. Afropen an’n 15. November 2011
  19. ↑ Past Fellows. (Nich mehr online verföögbor.) Alfred P. Sloan Foundation, archiveert von dat Original am 14. März 2018; afropen an’n 20. August 2019.  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/sloan.org
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o J. Bertola: Carolyn R. Bertozzi. The Rochester Section ACS, afropen an’n 15. November 2011
  21. ↑ rsc.org: Professor Carolyn R Bertozzi. (Memento von’n 18. Januar 2016 in dat Internet Archive) Afropen an’n 15. November 2011
  22. ↑ TU Darmstadt: Carolyn Bertozzi Preisträgerin der Emanuel-Merck-Vorlesung 2011. Afropen an’n 15. November 2011
  23. ↑ Wolf-Preis 2022
  24. ↑ J. M. Baskin, C. R. Bertozzi: Copper-Free Click Chemistry: Bioorthogonal Reagents for Tagging Azides. (PDF; 3,8 MB) In: Aldrichimica Acta. Band 43, Nummer 1, 2010, S. 15–23.
  25. ↑ Vörlaag:Leopoldina
  26. ↑ Pauline Navals: One on one with Carolyn Bertuzzi. In: Chemical and Engineering News. 8. April 2022, afropen an’n 7. Oktober 2022 (engelsch).
  27. ↑ Katie Hunt: 5 women who should have won a Nobel Prize. 30. September 2022, afropen an’n 7. Oktober 2022 (engelsch).
  28. ↑ Erster Nobelpreis für eine Frau in diesem Jahr: „Das ist einfach wundervoll.“ In: Der Tagesspiegel Online. ISSN 1865-2263 (tagesspiegel.de [afropen an’n 7. Oktober 2022]).
  29. ↑ Nobelpreise sind immer noch Männersache. Afropen an’n 7. Oktober 2022 (öösterrieksch Hoochdüütsch).
  30. ↑ Katie Hunt: 5 women who should have won a Nobel Prize. 30. September 2022, afropen an’n 7. Oktober 2022 (engelsch).
  31. ↑ El Espectador: ELESPECTADOR.COM. 6. Oktober 2022, afropen an’n 7. Oktober 2022 (spaansch).
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Carolyn_Ruth_Bertozzi&oldid=995106“