Smunt
| Smunt; Schmundt;
Piepaant(e); Qietscher | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||
| Anas penelope | ||||||||||||||||
| Linnaeus, 1758 |
De Smunt (Anas penelope) höört to de Familie vun de Aantenvagels mit to, un dor nu wedder to de Aanten an sik (Anas). Bröden deit he in’n Norden vun Eurasien vun Iesland bit na de Beringstraten hen. Wenn dat in’n Winter mit’n Frost losgeiht, treckt de Smunten in grote Schaar na Oostafrika, Zentralindien un Indochina.
Plattdüütsche Naams
[ännern | Bornkood ännern]De Smunt warrt ok Lütje Aant, Pielaant, Schmeenk, Schmeet, Smeenk, Smeent, Smient, Sminke, Schmundt, Piepaant(e) un Quietscher nömmt. De Naam Smunt kummt in de Gegend vun Stood vör as „Schmundt“, in Westfreesland heet de Vagel „Smjunt“, in Noordfreesland warrt he „Smen“, „Smjen“ un „Smün“ nömmt. In de Nedderlannen heet he „Smient“. All düsse Naams schöllt ut sunnerliche Formen vun small/smahl/smee = lüttsch herleit wurrn sien.[1] Tohopen mit „Aante“ hett dat denn „Smallaante“, up Düütsch „Schmilente“, up Nedderlannsch Smêend geven. Tohopentrocken un afslepen is tolest de „Smunt“ in siene allerhand Formen rutkamen. Bedüden deit düsse Naam an un for sik so veel, as „Lüttje Aante“[2]. Dat stimmt so wiet, as se lüttjer is, as de Graue Aante. Man se is doch grötter, as en Kricke. „Piepaante“ is wohrschienlich ut dat Hoochdüütsche oversett, dor heet se „Pfeifente“. Dat betreckt sik just so up dat Ropen vun de Aante, as de plattdüütsche Naam „Quietscher“, de wohrschienlich een vun de veelen plattdüütschen Spaaßnaams is, de dat gifft.
Bestand
[ännern | Bornkood ännern]Annahmen warrt, datt in Europa bi 300.000 bit 360.000 Paare vun den Smunt bröden doot. In’n Winter liggt de Bestand in Europa bi mehr, as 1,7 Mio. Smunten. Sunnerlich in de Wintertied kann een sik de Aanten in Middeleuropa good ankieken, wenn se sik in grote Tahl an de Waterkant versammelt. Hen un wenn gifft dat ok Smunten, de in’n Summer in Middeleuropa staht un en lüttje Populatschoon vun 35-60 Paare, de in de Nedderlannen un in Sleswig-Holsteen bröden doot.[3] Alltohopen kann seggt weern, datt de Bestand in Westsibirien un Noordeuropa tonehmen deit. Dat liggt dor an, datt de Vagel minner dull jaagt warrt, datt minner veel Veeh up de Soltwischen freten draff un datt Dieke an de Küsten afboot weert. Vundeswegen gifft dat mehr Land, wo Queller up wassen kann.[4]
Kennteken
[ännern | Bornkood ännern]_Im_Picture_1056.jpg)
Dat Lief vun den Smunt is bi 41 bit 51 cm lang. De Flunken kann he 75 bit 86 cm wiet ut’neenspannen un wegen deit he 500 bit 900 Gramm. Dor is he en beten lüttjer mit, as de Graue Aante. Waart un Aante verscheelt sik bannig. In sien Smuckkleed hett de Waart en roodbrunen Kopp. In sien Slichtkleed verscheelt sik de Waart nich groot vun de Aante.
Wo de Smunt vorkamen deit
[ännern | Bornkood ännern]De Smunt brott in Europa sien Norden un leevt in’n Sommer vun Iesland bit hen na Sachalin un Kamtschatka.[5] De Noordgrenz vun ehren Levensruum loppt ungefähr langs de Noordgrenz vun de Taiga. In ehre Wohnstäen in Asien bedutt dat um un bi 70° N. In de Tundra brott de Smunt normolerwiese nich.[6] De Süüdgrenz vun den Smunt liggt in’n Baltikum bit to’n süüdlichen Altai, um un bi bi 55° N.[7]
In Europa brott de Smunt regelmotig up Iesland, in Schottland, Noordengland, Norwegen, in’n Norden un in’e Midden vun Sweden un in grote Deele vun Finnland. Hier liggt de Noordgrenz vun sien Vorkamen up de Halfinsel Kola. Hen un wenn brott de Smunt ok in Wales un in England sien Osten.[8] Man roor is dat, datt de Smunt in Middeleuropa bröden deit. Towielem is he dor in de Nedderlannen, up Jütland, in Düütschland sien Norden un in Polen bi sehn wurrn.[9] Bi ehren Treck un in’n Winter hoolt sik de Smunten in grote Tahl ok in Middeleuropa up. Dor möögt se sunnerlich flack Water un overswemmt Siedland bi. An Belgien un de Nedderlannen ehre Waterkant staht denn meist bi 100.000 Vagels vun düsse Aart. Ok an de düütsche Küst gifft dat Stäen, dor könnt se denn to Dusende andrapen weern. Sogor an’n Bodensee finnt sik af un an Hunnerte vun Smunten in.[10] As schiere Plantenfreters bruukt se in’n Winter bannig veel Tied for dat Upnehmen vun Freten. Tohopen mit annere Göse un Aanten sünd se denn up de Fennen langs de Küst to sehn. In düsse Tied staht se faken tohopen mit Rottgöse. Vunwegen den groten Barg Planten, de se freten doot, gifft dat hen un wenn Schandaal mit Buern.
Wo de Smunt leven deit
[ännern | Bornkood ännern]Bröden deit de Smunt an’n leevsten in de Bröke in’e Taiga-Region mit Meere un Dieke, wo veel Planten wassen doot. Man bit na de Strükertundra hen is de Smunt to finnen. Man in’n dichten Woold un in’e Barge geiht de Smunt nich.
Wat he freten deit
[ännern | Bornkood ännern]Smunten sünd over Dag, in’e Schummertied un ok in’e Nacht togange. In’e Nacht könnt se sunnerlich good kieken. Se leevt gesellig un sünd jummers in gröttere Gruppen an to drepen. Freten doot se man Planten, dor bruukt se twuschen 300 un 400 g vun. Um de tohopen to kleien, sünd se bi 15 Stunnen pro Dag togange. Wenn dat sunnerlich veel Insekten in en Gegend gifft, wo de Smunten leven doot, denn könnt se ok mol afwieken vun dat schier vegetaarsche Freten un neiht ok Insekten weg. So passeert dat in Iesland an’t Meer vun Myvatn (up Platt „Muggen-Water“) un in de wecken Gemarken vun Russland.[11]
Wie sik de Smunt vermehren deit
[ännern | Bornkood ännern]
Utwussen is de Smunt mit um un bi 2 Johre. De Paare finnt sik meist gegen Enne vun’n Winter tohopen, bröden deit he denn vun Mai- bit Julimaand. Mit dat Eierleggen fangt he meist nich vör Midden Mai an, man faken geiht dat ok eerst Anfang Juni los. Wiet in’n Norden hangt dat dor vun af, wonnehr Ies un Snee smölten doot. Smunten bröödt up’e Eer. Dat Nest warrt twuschen de Planten an’t Över versteken un mit Dunen utstaffeert. De Aante leggt meist sess bit tein Eier, de sünd bi 50 mm lang. Bröden deit de Aante bi 22 Dage, de Waart hollt sik meist nich wiet af vun dat Nest up. Ut bi 70 – 80 % vun de Eier kruupt Küken ut. Dat duert nich lang, denn büxt se ut dat Nest ut un folgt de Mudder in’t Water na. Dat duert bi 45 Dage, denn könnt se flegen. Man bloß bi 50 % vun de Jungvagels weert so oold. Dat liggt an slecht Weer un an Roofdeerter.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Einhard Bezzel (1995): BLV Handbuch Vögel. BLV Verlagsgesellschaft, München
- Hendrik Brunckhorst: Ökologie und Energetik der Pfeifente (Anas penelope L. 1758) im schleswig-holsteinischen Wattenmeer. Kovac, Hamborg 1996. ISBN 3-86064-454-8
- John Gooders und Trevor Boyer: Ducks of Britain and the Northern Hemisphere, Dragon's World Ltd, Surrey 1986, ISBN 1-85028-022-3
- Chuck Hagner: Guide to ducks and geese Stackpole, Mechanicsburg 2006. ISBN 0-8117-3344-0
- Manfred Kästner: Gründelenten, Urania Verlag, Leipzig 1994, ISBN 3-332-00546-4
- P. W. Mayhew: The feeding ecology and behaviour of wigeon (Anas penelope). Glasgow 1985.
- Erich Rutschke: Die Wildenten Europas – Biologie, Ökologie, Verhalten, Aula Verlag, Wiesbaden 1988, ISBN 3-89104-449-6
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ [https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/Afbeeldingen/Hoofdpagina/pdf_files/vogeletymologie.pdf
- ↑ https://www.fryske-akademy.nl/fileadmin/Afbeeldingen/Hoofdpagina/pdf_files/vogeletymologie.pdf
- ↑ Bauer et al., S. 88
- ↑ Bauer et al., S. 88
- ↑ Kästner, S. 47
- ↑ Rutschke, S. 179
- ↑ Rutschke, S. 180
- ↑ Rutschke, S. 179
- ↑ Bezzel, S. 114
- ↑ Bezzel, S. 115
- ↑ Gooders und Boyer, S. 30