Nordlannsk

Nordlannsk (Nordlannske schriivwiis) is de Naam van ene Schrievwiese för dat Plattdüütsche, de Snorre Björkson in den 1990-er un fröhen 2000-er Jaren uutsunnen het un betekent ook een Kunzept de plattdüütschen Dialekten to ene „nordlannske“ Kultuurspraak uuttobuen. De Vöörsläg sall för alle plattdüütschen Dialekte güllig sien, is man nienich wiedhen bruukt worrn oder in ene Publikatschoon ruutbrocht worrn. Ook Björkson sülvenst het de Schrievwies nich kunsequent in sienen läter Publiktaschonen bruukt.

Schrievregels

De Nordlannsk-Schrievwiese versöcht so wied mööglich jeed Phoneem mit enen Grapheem to schrieven. Se leent sik an de plattdüütschen „Süsterspraken“ Engelsch, Nedderländsch un de skandinaavsche Spraken an un will sik vergleken mit anner Schrievwiesen, so as Sass’sche Schrievwiese, stärker van’n Hoogdüütschen afsetten. Vergleken mit anner alternativen Schrievwiesvöörslägen, so as to’n Bispeel de Algemeyne Schryvwyse, knütt de Nordlannsk-Schrievwiese starker an anner moderne plattdüütsche Schrievwiesen, so as de Lübecker Richtlinien oder de Sass’sche Schrievwiese, an.

Substantive warrt lütt schreven, so dat sik de Nordlannsk-Schrievwiese hier stärker van’t Hoogdüütsche afgrenzt. So as ook de Sass’sche Schrievwiese warrt lange Vokale in sloten Sülven dubbelt schreven, in open Sülven man nich kenntekent. Annerster as anner hoogdüütsche un nedderländsche Schrievwiesen bruukt de Nordlannsk-Schrievwiese keen <ie> för lang i un schrivt eenfach <i> in open Sülven un dubbelt <ii> in sloten Sülven, so as in schriver un schriivwiis. Dubbelkonsonanten wiest korte Vokale, so as ook in anner plattdüütschen Schrievwiesen mit ene hoogdüütsche Grundlage. Annerster as up Hoog bruukt de Nordlannsk-Schrievwiese man <kk> statts <ck> un is kunsequenter mit de Dubbelkonsoanten un schrivt so to’n Bispeel ook upp statts up. För dat lange düüster a bruukt de Schrievwiese dat Sünnerteken <å>, dat in slaten Sülven ook dubbelt schreven warrt, so as in språåk. Dat /v/ an’n Woordanfang warrt so as in anner plattdüütschen Schrievwiesen mit <w> schreven. In’n Inluud warrt de w/b-Luud, de twischen [b] un [v] wesselt, jümmers <v> schreven. Annerster as de plattdüütschen Schrievwiesen mit hoogdüütsche oder nedderländsche Grundlage schrivt de Nordlannsk-Schrievwiese dat /f/ an’n Woordanfang jümmers <f>, nienich <v>, so as in föör fele nije såken. So as ook to’n Bispeel in de Sass’sche Schrievwiese warrt de Diphthonge /ɛ^ɪ̯/, /o^ʊ̯/ un /œ^ʏ̯/ nich extra kenntekent un slicht <e(e)>, <o(o)> un <ö(ö)> schreven, so as in book statts bouk. De Diphthonge /aɪ̯/, /aʊ̯/ un /ɔɪ̯/ warrt <ai>, <au> un <oi> schreven, so as ailand statts Eiland. Anner Dipthongen so as dat westfäälsche [iɛ] schöölt so schreven warrn as se uutspraken warrt, also as <ie>. De Schrievwiese bi Konsonanten in’n Uutluud richt sik nich so as in de Sass’sche Schrievwies na dat hoogdüütsche Schriftbild, man na den plattdüütschen Woordstamm un bruukt dat morphologische Prinzip na dat Woordstämm so wied mööglich in verscheden bögten Formen gliek schreven warrn schöölt. Een Bispeel is de SchrievwiesTiid – Tieden statts Tiet – Tieden so as in de Schrievwiese na Sass.

Achtergrund

„Nordlannsk“ sall nich alleen ene plattdüütsche Schrievwiese beteken, man ook de Idee de plattdüütschen Dialekte to ene egenstännige un moderne „nordlannske“ Kultuurspraak uuttobuen. Düsse „nedderdüütsch-freesche Bewegung“, so as Snorre Björkson dat betekent, het de Afsicht mit düsse „nordlannske“ Spraak, ene uutbuut överregionale Spraak, ene„ allgemeen tåål“, uut verscheden plattdüütschen Dialekten to schapen, de Amts-, Unnerrichts- un Medienspraak sien kann un sik döör niege plattdüütsche Wöör van’t Hoogdüütsche afsett. Daar söllt de Plattdüütschen för ook bi de „Süsterspaken “ Engelsch, Nedderländsch un de skandinaavschen Spraken na Ideen för niege Wöör kieken. So een skandinaavschen Anklang is ook dat Sünnerteken <å>. De Schrievwiese is daarbi alleen as enen eersten Anfang för den Spraakuutbu dacht un sall eer ene Richtsnoor as ene faste Norm sien. De Schrievwiese un dat Kunzept för den Spraakuutbu griepet so den plattdüütschen Spraakmythos up un versöökt düsse Ideen kunsequent ümtosetten, ook indem dat de plattdüütsche Spraak un ene „nordlännske“, also noordsche Identiteet, verknütt warrt.

Textbispeel

Uut dat Informatschoonsbladd Wat is nordlannsk, ziteert na Birgit Kellner:

De allgemeen nordlannske språåk is een missingsk ut fele platt-tungen (dialekte). Fele lüüd schriivt in jümeer dörpstungen, un dat is ook good. Man dat gifft fele junge lüüd, welke düsse tungen neet meer snakket. Un wi wullt ook en amtssprååk un en medientåål hebben. Ditwegen wullt wi tungenschriven un ookso en allgemeen tåål hebben, so as de lüüd fan annere språken ook. Föör fele nije såken mööt mi nije wörr söken, un neet jümmer gliiks de dütsken wörr benutten. Af un to finnt sik en gode idee, wänn wokeen sik nederlannsk or skandinavsk ankiikt. Man en schriver kann neet alleen de hele nije allgemeensprååk buun. Een kan jüst man en beginnen måken, un en föörslag för dat fundament. Man alle, welke de idee good finnet, mööt hölpen, dat huus to buun.

Kiek ook bi

• Plattdüütsche Orthographie

Literatuur

• Birgit Kellner: Zwischen Anlehnung und Abgrenzung – Orthographische Vereinheitlichung als Problem im Niederdeutschen, (= Hubertus Menke (Ruutgever): Sprachgeschichte Band 7) Universitätsverlag C. Winter: Heidelberg 2002.
• Snorre Björkson: Wåår is dat Nordland?, In: Soltauer Schriften Band 6 1998, S. 75–77.
• Jan Peter Wiborg: Überleben wird nur die Summe der Mundarten. Freudenthal-Preisträger Björkson entwickelt nordländische Sprache, In: Niedersachen 1 (2000), S. 38.