Mönsterlänsk Platt

Mönsterländske Plat (mönsterländsk: Mönsterlänner Platt, mönsterlännsk Platt, Mönsterländsk Platt), auk kort Mönsterländsk, is een van d' westfäölske Tungsliägen, de in 't Mönsterland küert wät. Et giw twe Foumen daovan: 't Mönsterländke söws un dat westmönsterläöndske Plat, wat westlik un tüsken Mönsterländsk un dän nedderländske Achterhoeks ligt.

Wat makt 't mönsterländske Plat uut?

Wat dat mönsterländske Plat uutmakt sint de Twetöne (Diphtongen) äs t. B. /uo/, /üö/, /üe/.

De Toon /ao/, wat auk <ao> schwrif wät, is 'n egenstännigen Bukstabe un d' tüsken dat aa un oo lig ([ɔ:]); de Toon wät in Skandinavien <å> schrewen un äs oupen /o/ [ɔ] küert.

Mönsterländske Plat un Gaudaiwsproaken

De Gaudaiwsproake van Masematte (Rotwelsch), wat in olle Titen in märe Kanten van dat Mönsterland küert wuorden, hadden mannig van 't mönsterländske Platt afkriegen.

Spraokgeschichte

Van dän 17. Jaorhunnert af wüör 't mönsterländske Plat de Modersproake för de miärsten westfäölske Kinners. Uut d' Fransenstiet, wat in d' 19. Jaorhunnert wüör, kuëmen auk fransööske Wäörder in dat mönsterländske Plat. Af 1815 wöür 'n Plicht op Besök van 'n Schole (Schulplicht) infört. Bes to dän twedden Wiältkrieg wüörn dat mönsterländske Plat allerwäggens äs Sproake van Familge en Naoberschup (Haus- und Umgangssprache) bruukt. Nao dän twedden Wiältkrieg is in Westfaolen Haugdüütsk Modersproake van de westfäölsken Kinners un mönsterländkse Plat op 'n Stand van een nedderdüütske Tungsliag.

Dat mönsterländske Plat is van dän 5. November 1992 af, äs Deel van 't hele Nedderdüütsk, in d' Europäische Charta der Regional- und Minderheitensprachen upnuomen wuorden.