Cherokee (Volk)

De Cherokee oder Ah-ni-yv-wi-ya sünd en Indianer-Volk in de USA. Hüdigendags leevt de meisten Cherokee in de Bundsstaten Oklahoma un North Carolina. Bi 250.000 Liddmaten höört to dat Volk, man, wenn een de Mischlingen dor torekent, kann een ok up en Tahl vun 750.000 kamen. Dor weern de Cherokee mit Afstand dat gröttste Indianervolk in de USA mit. De Cherokee sünd in de Geschichte een vun de Fiev ziviliseerten Natschonen ween.

Stämme un Naam

De Stämme, de vun de Bundsregeerung vun de Vereenigten Staten as Cherokee gellen laten weert, un wo bi 250.000 Lüde tohöört, hefft ehre Hööftquartiere in Tahlequah in Oklahoma (de Cherokee Nation un de United Keetowah Band of Cherokee Indians), in Georgia, Missouri un in Alabama. Wat lüttjere Gruppen un ok so'n Gruppen, de vun den Staat nich offiziell as Cherokee ankeken weert, hefft ehre Hööftquartiere in Arkansas, in Missouri, in Tennessee un an annere Plätze in de Vereenigten Staten.

1984 is de Dokumentatschoon "Spirit of the fire" rutkamen. Dor is de Geschicht vun de Keetoowah Nighthawk Society in kunnig maakt wurrn, un ok de olen Zeremonien un Rituale, de jummers noch utöövt wurrn sünd vun de Cherokee in de Johren, siet se in Oklahoma ankamen weern. Düsse Grupp hett vun den Anfang vun dat 20. Johrhunnert af an de ole Spiritualität mank de Cherokesen nee Leven inblaast. Hüdigendags gifft dat in Oklahoma söven traditschonelle Danzplätze. De Schrievwiese vun dat Woort Cherokee kümmt vun de Cherokesen ehre Spraak Tsalagi oder vun dat Woort Cha-la-kee ut de Choktaw-Spraken. Kann angahn, dat düsse Wöer över dat Portugeesch un Franzöösch in de Engelsche Spraken översett' wurrn is un dor is denn Cherokee bi rutkamen. De Cherokee-Spraak keent den r-Luut nich. Vundeswegen warrt Cherokee in de egene Spraak as Tsa-la-gi utspraken.

Spraak un Schrift

Sequoyah

De Cherokesen snackt en Irokesenspraak. Se is polysyntheetsch un warrt in Sülvenschrift schreven. Dat Schriftsystem hett Sequoyah utfunnen. Hüdigendags warrt avers annahmen, datt dat al vör de Tied vun Sequoyah en Schrift geven hett un datt düsse ole Schrift sien Wark inspireert hett. Düsse Schrift schall dör den olen Preesterorden vun de Ah-ni-ku-ta-ni överlevert wurrn sien. Jahrelang hefft veel Minschen ümschreven Cherokee in dat Internet schreven oder se mössen Bookstaven för ehre Spraak bruken, de man nich goot passen döen. Man nu is just de Cherokeeschrift an Unicode toföögt wurrn un so bleiht de Cherokeespraken in't Internet richtig up.

a			e		i		o	u	v [ə̃]
Ꭰ a			Ꭱ e		Ꭲ i		Ꭳ o	Ꭴ u	Ꭵ v
Ꭶ ga	Ꭷ ka		Ꭸ ge		Ꭹ gi		Ꭺ go	Ꭻ gu	Ꭼ gv
Ꭽ ha			Ꭾ he		Ꭿ hi		Ꮀ ho	Ꮁ hu	Ꮂ hv
Ꮃ la			Ꮄ le		Ꮅ li		Ꮆ lo	Ꮇ lu	Ꮈ lv
Ꮉ ma			Ꮊ me		Ꮋ mi		Ꮌ mo	Ꮍ mu	Ᏽ mv
Ꮎ na	Ꮏ hna	Ꮐ nah	Ꮑ ne		Ꮒ ni		Ꮓ no	Ꮔ nu	Ꮕ nv
Ꮖ qua			Ꮗ que		Ꮘ qui		Ꮙ quo	Ꮚ quu	Ꮛ quv
Ꮝ s	Ꮜ sa		Ꮞ se		Ꮟ si		Ꮠ so	Ꮡ su	Ꮢ sv
Ꮣ da	Ꮤ ta		Ꮥ de	Ꮦ te	Ꮧ di	Ꮨ ti	Ꮩ do	Ꮪ du	Ꮫ dv
Ꮬ dla	Ꮭ tla		Ꮮ tle		Ꮯ tli		Ꮰ tlo	Ꮱ tlu	Ꮲ tlv
Ꮳ tsa			Ꮴ tse		Ꮵ tsi		Ꮶ tso	Ꮷ tsu	Ꮸ tsv
Ꮹ wa			Ꮺ we		Ꮻ wi		Ꮼ wo	Ꮽ wu	Ꮾ wv
Ꮿ ya			Ᏸ ye		Ᏹ yi		Ᏺ yo	Ᏻ yu	Ᏼ yv

Geschichte

De Cherokee sünd en vun de eersten inheemschen Gruppen ween, de bi de Kolonisatschoon vun Noordamerika mit de Briten un Franzosen tohopen kamen sünd. Toeerst hefft de Cherokesen över de hüdigen US-Bundsstaten Georgia, Tenessee, North Carolina un Alabama hen leevt. De eersten Europäers hefft sik an de Küsten ansiedelt, so, as in Jamestown in Virginia un in de Kolonie Massachusetts. De Cherokesen in Georgia un Noord-Carolina sünd mit de Tied jummers mehr na den Westen hen schaven wurrn. Vunwegen dat de Siedlers sik unbannig utbreden döen, hefft amenne meist keen Cherokesen mehr in ehr vörmolig Land leevt. To de Tied vun de Amerikaansche Revolutschoon 1776 hett en grote Tahl vun Cherokesen sik freewillig dat Recht up ehr vörmolig Land begeven un is över den Missouri hen in de Gemarken vun de hüdigen Bundsstaten Arkansas un Missouri umtagen. Düsse Kuntreien sünd 1790 vun de US-Bundsregeerung as Reservaat för de Lüde inricht' wurrn. Üm 1820 rüm güng dat los un de Witten versöchen, in Washington D.C. en Lobby up to richten, üm dat Land vun de Cherokesen in Arkansas in de Hand to kriegen. En Delegatschoon vun Indianers is denn 1828 dwungen wurrn, en Verdrag mit de amerikaansche Overheid to unnerschrieven un dat Land af to treden an de Vereeniggten Staten. Um un bi de Hälft vun dat Volk woll dor nich mitmaken un utwannern. Dor sünd se unner Gewalt wegsleept wurrn na Westen to in dat Indianerterritorium in Oklahoma. Dusende vun Indianers sünd dor bi umkamen un düsse so nömmte Trail of Tears (Tranen-Padd) hett in dat Volk för lange Tied deepe Wunnen slahn.

De Cherokesen, de jummers noch in Georgia bleven weern, harrn sik jummerlos mit de Regeerung vun düssen Staat in de Klatten över ehre Unafhängigkeit. De Cherokesen harrn en egen Regeerung un en egen Verwaltung inricht' un weern an un for sik unafhängig as en egen Natschoon. Se harrn sik al duchtig anpasst an de Levensaart vun de Witten un ehr Baas un Hööftling Major Ridge leev as en witten Planter mit allerhand Slaven up en groot Goot. De Indianers hefft sik avers nich as US-Amerikaners ankeken, un 1827 hefft se ehre Unafhängigkeit utropen un dor en egen Verfaten bi beslaten. Dor hefft se ok studeerte Lüde, as John Ross bi harrt, de up de Amerikaners ehre Universitäten Juristeree studeert harrn. De Staat Georgia hett vun en unafhängigen Staat binnen siene Grenzen nix weten wollt un hett 1830 mit knappe Mehrheit en Gesett rutbröcht, wat de Cherokesen unner dat Gesett vun den Staat Georgia stellen dö. De Saak is avers vör Gericht kamen un ok vör den Supreme Court vun de USA verhannelt wurrn. Amenne hett sik sunnerlich de dormolige US-Präsident Andrew Jackson nich groot scheert um Recht un Gesett un hett na dat Indian Removal Act 1830 anfungen, Indianerland an Witte to verdeelen un de Cherokesen to dwingen, ehr Land to verlaten. Bloß en lüttjen Deel hett denn beslaten, to blieven.

De Tranenpadd

Kaart vun de Wege vun den Tranenpadd

1835 hett en Grupp vun Cherokesen, de vun dat Volk nich wählt wurrn weer un de dorüm ok nich för dat ganze Volk hanneln dröffen, den Verdrag vun New Echota unnerschreven. Dör düsse Verdrag hefft sik de Cherokesen dat Land in Osten vun den Mississippi begeven. En Biddschrift vun 1838, unnertekent vun Cherokesen un Amerikaners, hett den US-Kongress beden, den Verdrag för ungüllig to verklaren. Düsse Biddschrift is nich annahmen wurrn un in'n Mai 1838 hett Präsident Martin van Buren 7.000 Suldaten unner en General na Georgia stüert, üm de Cherokesen mit Gewalt um to siedeln na ehr nee Land in Oklahoma. En Week later sünd ok Truppen in Alabama, Tenessee un North Carolina up marscheert. Alltohopen sünd bi 17.000 Cherokesen tosamen mit ehre bi 2.000 swarte Slaven ut ehre Hüser hoolt un na Lagers bröcht wurrn. Denn mössen se tosehn, datt se na dat Indianerterritorium, bi 1.700 km wiet na Westen to, kamen döen. En Reeg vun rieke Indianers sünd mit Peerd un Wagen reist, man de meisten weern to Foot unnerwegens. In de Lagers sünd gau Dysenterie un annere Süken utbraken, wo de Lüde sik mit ansteken hefft. Midderwielen harr de Overheit beslaten, datt de bi 11.000 Cherokesen, de jummers noch in ehre Hüser bleven weern, vun ehre egen Anföhrers umsiedelt weern schollen. Ofschoonst dat bi jem wat beter aflopen dö, sünd doch veel vun jem umkamen. Wie veel Indianers bi düssen Tranenpadd ümkamen sünd, is nie nich akraat tellt wurrn. De Overhed hett dormols vun 424 Dode snackt, man de meisten Wetenschopplers kaamt up 4.000 bit 8.000. Bit up den hüdigen Dag leevt avers noch Cherokesen in Georgia un Noord-Carolina. Se stammt vun Vöröllern af, de dormols al ehr Land köfft harrn un dat nich as Deel vun den Stamm sien Egendom bruken döen. So kemen se nich unner de Bestimmungen vun den Verdrag vun New Echota to stahn. Hüdigendags sünd de Cherokesen na de Navajo dat gröttste Volk vun de Indianers in de USA.

De Cherokee-Nation hüdigendags

De hüdige Cherokee-Nation hett in de leste Tied en sunnerlich Wassen vun de Weertschop, Liekheit un Weeldage för siene Börgerslüde kennen lehrt. Dor speelt Geschäfte, Immobilien, Bueree un en paar Casinos, de groten Winnst afsmieten doot, en Rull bi. In de Hand vun de Cherokee Nation liggt ok de Cherokee Nation Enterprises, en groten Bobedrief, de dusende vun Baantjes för Cherokesen in den Osten vun Oklahoma schapen hett. De Cherokee Nation hett Kliniken över ganz Oklahoma hen boot, mitmaakt bi soziale Projekte, Scholen un Universitäten boot för ehre Lüde, dat Utöven vun Gadugi (Tosamen arbeiden för de Meenheid) vöran bröcht un en Spraakprogramm för de Kinner un de Jöögd upleggt. In den Osten vun Oklahoma is de Natschoon en starke weertschoppliche Kraft.

De Cherokee Natschoon fiert Anfang September en groot Fest. Jedet Johr kaamt 80.000 bit 90.000 Cherokee na Tahlequah in Oklahoma un fiert mit. De Natschoon gifft ok dat Dagblatt Cherokee Phoenixrut. Düt Blatt warrt al vun 1828 af an druckt un kümmt up Engelsch un in de Cherokee-Spraak in Sequoyah siene Schrift rut. Ok warrt dat Cherokee Heritage Center stütt', wo en Cherokee-Dörp naboot wurrn is un wat jedeen sik ankieken kann. Denn gifft dat noch de Sundance and Cherokee Film Festivals in Tahlequah, Oklahomah un in Park City in Utah.

De Schandaal um Joe Byrd

Joe Byrd is vun 1995 bit 1999 Stammhööft vun de Cherokesen ween. Bi de Wahlen vun 1999 is he slahn wurrn vun Chad "Corntassel" Smith. In Byrd siene Amtstied hett dat Schandaal um de Finanzen geven, he schall Informatschonen un Bewiese verdüstert hebben, Telefone illegal afhöört hebben un organiseerte Gewalt gegen Cherokesen utöövt hebben. In dat Johr 2003 hett he sik noch mol för de Wahlen upstellt, is avers wedder vun Chad Smith slahn wurrn.

Trivia

• Elvis Presley weer en halven Cherokee.

Kiek ok bi

• List van Indianer up de noordamerikaansche Kontinent

Böker

• Jack Kilpatrick en Anna Kilpatrick, Friends of Thunder: Folktales of the Oklahoma Cherokee; 1995, University of Oklahoma (ISBN 0-8061-2722-8)
• John Finger, Cherokee Americans: The Eastern Band of Cherokee in the Twentieth Century; 1993, University of Nebraska (ISBN 0-8032-6879-3)

Weblenken

• Artikel över de Cherokee in de Georgia Encyclopedia
• De Cherokee, De Noord Amerikaanse Indianen (Nedderlannsch)