Carl Maria von Weber

Vun Wikipedia
Carl Maria von Weber, Bild vun Caroline Bardua, 1821
Büste in' Weberhain Eutin

Carl Maria Friedrich Ernst von Weber (* 18. oder 19. November 1786[1] in Eutin, Sleswig-Holsteen; † 5. Juni 1826[2] in London) weer en düütsch Komponist, Dirigent un Pianist.

Leven[ännern | Bornkood ännern]

Dat Gebortshuus vun Carl Maria von Weber in Eutin

De Familie vun sien Moder, de Opernsingerin un Schauspelerin Genovefa Weber, stamm ut Marktoberdorf in dat bayerische Schwaben; de Vörfohren vun sien Vaders Siet keemen ut Stetten (Lörrach). Carl Maria von Weber wurr Enn' 1786 in Eutin boren. Weber sien Vader Franz Anton von Weber, de dat Adelsprädikat wohrschienlich sülvst inführt harr,[3] weer as Offizier, Beamter, Musiker un Kapellmeester tätig. He hett en Schauspeeltrupp grünnd un wurr reisen Theaterdirekter.

De jung Weber, en Cousin vun Mozart sien Fru Constanze, kreeg den eersten, entscheeden Musikünnerricht in't Klaveerspeel, in Harmonielehre un Toonsatz vun Kammermusiker Johann Peter Heuschkel, de in de Kapell vun den Hildburghäuser Hartog Friedrich as Organist, Pianist un Oboist anstellt weer. Wiedere Lehrer vun Weber weern in München Johann Evangelist Wallishauser (Künstlernaam: Valesi; Gesang) un Johann Nepomuk Kalcher (Kompositschoon). Johann Michael Haydn, de Bröer vun Joseph Haydn, un de wietreist Abbé Georg Joseph Vogler weern sien wichtigst Mentoren in de Tiet vun de Utbillen to'n Komponisten un Musiker.

Van 1804 bit 1806 weer Weber Kapellmeester in Breslau. Hier hett de Achtteihnjohrige dat inführt, wat an Operhüüs bit hüüd sien Gültigkeit hett: de Orchestersittordnung un de Probenafloop vun den Soloproov mit de Sänger över de Ensembleproben, de Orchestersittproben (mit Sänger, aber ahn Szene) bit to de Hööft- un Generalproov.

Van September 1806 an bit Februar 1807 weer Weber Kapellmeester an den Hoff vun den Hartog Eugen von Württemberg, de en Slott in Carlsruhe (hüüd Pokój bi Oppeln in Polen) bewahnen dee. 1808 hett he sück in Margarethe Lang verleevt un hett sück wegen hör in Schulden stött. Wegen disse Affäär un Ünnerslaagen vun sien Vader wurrn beid ut Württemberg verbannt. In de folgen Tiet leev Weber mit Utnahm vun de verscheeden Konzertreisen, vun de hüm 1810 een nah Mannheim führen dee, as Pianist in München, Leipzig un Berlin as ok an' Hoff in Gotha un Weimar. Tüschen 1813 un 1816 weer he Operndirekter an dat Ständetheater in Prag, af 1817 Königlicher Kapellmeester un Direkter vun de deutschen Oper an dat Dresdner Hofftheater. Dat italienische Operndepartement vun de Hoffoper wurr vun Francesco Morlacchi leit, de sück to en erbitterten Gegner vun Webers entwickel.

Dresden[ännern | Bornkood ännern]

Statue vun Carl Maria von Weber vör den Zwinger an' Theaterplatz in Dresden

Sien Beropen nah Dresden harr Weber den Direktor vun de musikalischen Kapelle un de beid Theater, Heinrich Carl Graf Vitzthum von Eckstädt (1770–1837) to verdanken. Ünner stark Wedderstännen vun den sassschen König un den Minister Grafen Einsiedel harr Graf Vitzthum de Beropen vun Weber dörsetten können. Ok de Inführen vun de düütsch Oper in' Gegensatz to de in Dresden bit dato ahn Utnahm bevörtoogt italieensch Oper is Graf Vitzthum to verdanken.

An' 30. Januar 1817 hett Weber (to sien groot Verdreet tonächst lediglich in de Funktschoon as Musikdirekter) mit en Upführen vun Méhul sien Joseph (ünner den Titel Jakob und seine Söhne) dat nee düütsche Departement vun dat Dresdner Hofftheater apen maakt. In Dresden führ Weber sien in Breslau un Prag anfungen Opernreformen vun de Upführenspraxis wieder. Ok dat Dörsetten vun den Taktstock weer dat Wark vun Weber. Bit dorhen harrn de Dirigenten vun dat Klaveer oder Cembalo ut de Upführen leit un blots af un to de Insatzen geven.

1817 hett Weber de Singersche Caroline Brandt (1796–1852) heiraadt. Hör gemeensam Söhn Max Maria von Weber weer en wichtig Iesenbahningenieur vun dat 19. Johrhunnert (as sien Vader in de Musik, hett he dor völ Grundlagen schaffen), en bekannt Schriever un de eerste Biograf vun sien Vader.

Sien bekanntste Oper Der Freischütz entstunn tüschen 1817 un 1820 in Dresden un wurr an' 18. Juni 1821 ünner de Leitung vun Weber in dat Berliner Schauspeelhuus an' Gendarmenmarkt spoodriek eerstmals upführt.

Dat Carl Maria von Weber ok en bedüüden Schriever weer, is weniger bekannt. Sien musikalischen un dramaturgischen Artikel funnen dormals bi dat Publikum groot Interesse. Sien literarischen Essays, Dichtungen un Körtgeschichten teken sück dör hör sleepen Spraak, hör Ideen un hör an Heinrich Heine erinnern Wortwitz ut.

Dat Carl-Maria-von-Weber-Museum in Hosterwitz

In den hüüdigen Dresdner Stadtdeel Hosterwitz bi Pillnitz befind sück dat Carl-Maria-von-Weber-Museum. He hull sück dor mit sien Fru Caroline in de Sömmermaanden vun de Johren 1818/19 un 1823/24 up un schreev wesentlich Deelen vun de Opern Euryanthe un Oberon. In' Winter leev Weber in de Stadt Dresden in dat Huus Altmarkt 9.

Dat Graff vun Weber up de Olt Kathoolsch Karkhoff in Dresden

Weber reis to de Eerstupführen vun de Oper Oberon an' 12. April 1826 nah London. Ofschons he gesundheitlich bannig swaak weer, dirigeer he dor noch dree Upführen. En lütt Sett later is he an Tuberkulose storven. An' 21. Juni 1826 wurr he in en Bleesarg in en Gruft vun de röömsch-kathoolsch Kark St Mary Moorfields in London bisett; wiels dat Begrävnis hett man dat Requiem vun Mozart upführt.[4] 18 Johr later hett Richard Wagner de Överführen vun Weber sien Sarg nah Dresden veranlaat. Dor wurr Weber up de Olt Kathoolsch Karkhoff bisett.

Siet 1951 finnen in de Gebortsstadt vun Weber, Eutin, in de ok en (vun Perfesser Paul Peterich schaffen) Büste in den Weberhain an den Komponisten erinnert, jedes Johr Festspelen to sien Ehren statt. Siet 2007 veranstalten de Eutiner Festspiele tosätzlich ganzjohrige Kamerkonzerte, de vörweegend ok de Pleeg vun dat Wark vun Weber verplicht sünd.

Kuriosa[ännern | Bornkood ännern]

Schnuff-Steen in Erinnerung an Carl Maria von Weber sien Aap Schnuff an de Müer vun de Hosterwitzer Kark in Dresden

Bi en Upenholt in Hamburg is Weber gemeensam mit sien Fru up Matrosen drapen, de Kapuzineraapen to'n Verkoop anbeeden deen.

Zitat: Einer derselben, ein kleiner allerliebster, kaum spannenhoher Capuzineraffe, zeigte sich so liebenswürdig, schnitt so charaktervolle Gesichter, kratzte sich so tiefernst und bedenklich hinterm Ohr, daß Caroline ausrief: ‚den muß ich haben, der sieht S… zu ähnlich!‘|Max Maria von Weber, 1864|ref=[5]}}

Weber hett den Aap köfft, den he Schnuff Weber nömmen dee un in Hamburg un later in Dresden an sein Siet harr. Vör allen in Dresden sörg he mit sien Huusdeert för Upsehn. Den handzaam Aap hett de Bildhauer Joachim Zehme en Epitaph widmet. En Reproduktschoon vun den Steen befind sück hüüt an de Müer vun de Hosterwitzer Kark Maria am Wasser.

Warken (Utwahl)[ännern | Bornkood ännern]

De Afkörten „J.“ betreckt sück hier noch up dat Warkverteken, dat Friedrich Wilhelm Jähns 1871 in Berlin herutbrocht hett. In Tokunft sünd de Warkverteken-Nummern vun de Nee Carl-Maria-von-Weber-Gesamtutgaav gültig.

Opern[ännern | Bornkood ännern]

Bühnenmusik[ännern | Bornkood ännern]

(Utwahl)

  • Preciosa, J. 279, UA 1821; Musik to dat Schauspeel vun Pius Alexander Wolff nah Cervantes; Choreografie vun de Danzen vun Constantin Michel Telle. Ouvertüre un 11 Musiknummern.
  • Turandot, op.37; J.75, 1809; Schauspeel vun Friedrich Schiller nah Gozzi. Ouvertüre un 6 Musiknummern.
  • König Yngurd, J.214, 1817; Musik to dat Truerspeel vun A. Müllner. 10 Musiknummern un en unbegleit Leed för Mezzosopran: „Lasst den Knaben nicht den Raben“.
  • Heinrich IV.. König von Frankreich, J. 257, 1818; Musik to dat Truerspeel vun Eduard Gehe. 8 Musiknummern.
  • Lieb um Liebe, J. 246, 1818; Musik to dat Schauspeel vun Anton Rublack. 4 Gesangsnummern, Marsch un Melodram.

Leeder[ännern | Bornkood ännern]

  • Mehr as 90 Sololeeder, dorto tallriek mehrstimmig Leeder un Kanons as ok Vokalduette mit Gitarr- oder Klaveerbegleitung (kiek Weblenken).

Geistlich Warken[ännern | Bornkood ännern]

Vokalwarken mit Orchester[ännern | Bornkood ännern]

50 Pennig-Sonnerbreefmark 1976 to'n 150. Doodsdag
  • Kantate Der erste Ton für Chor (SATB) un Orchester op. 14 J. 58 (1808 / revideert 1810)
  • Rezitativ und Rondo Il momento s'avvicina för Sopran un Orchester op. 16 J. 93 (1810)
  • Hymne In seiner Ordnung schafft der Herr för Solisten (SATB), Chor (SATB) un Orchester op. 36 J. 154 (1812)
  • Kantate Kampf und Sieg för Solisten (SATB), Chor (SATB) un Orchester op. 44 J. 190 (1815)
  • Szene und Arie der Atalia Misera me! för Sopran un Orchester op. 50 J. 121 (1811)
  • Jubel-Kantate to'n 50. Regeerensjubiläum vun König Friedrich August I. von Sachsen för Soli (SATB), Chor (SATB) un Orchester op. 58 J. 244 (1818)

Konzerte[ännern | Bornkood ännern]

  • Klaveerkonzert Nr. 1 C-Dur op. 11 J. 98 (1810)
  • Klaveerkonzert Nr. 2 Es-Dur op. 32 J. 155 (1812)
  • Fagottkonzert F-Dur för op. 75 J. 127 (1811 / revidiert 1822)
  • Klarinettenkonzert Nr. 1 f-Moll op. 73 J. 114 (1811)
  • Klarinettenkonzert Nr. 2 Es-Dur, op. 74 J. 118 (1811)
  • Grand Pot-Pourri för Cello un Orchester D-Dur op. 20 J. 64 (1808)
  • Concertino för Klarinette un Orchester Es-Dur op. 26 J. 109 (1811)
  • Concertino för Horn un Orchester e-Moll op. 45 J. 188 (1806/ umgearbeitet 1815)
  • Konzertstück för Klavier un Orchester f-Moll op. 79 J. 282 (1821)
  • Romanza siciliana för Flöte un Orchester J. 47 (1805)
  • Söss Variatschonen över dat Thema A Schüsserl un a Reind'rl för Olt-Viola un Orchester J. 49 (1800/revidiert 1806)
  • Andante und Rondo Ungarese för de Olt-Viola un Orchester J. 79 (1809)
  • Variatschonen för Violoncello un Orchester d-Moll J. 94 (1810)
  • Adagio und Rondo för Harmonichord (Harmonium) un Orchester F-Dur J. 115 (1811)
  • Andante und Rondo Ungarese för Fagott un Orchester c-Moll op. 35 J. 158 (1813) Umarbeitung von J. 79

Orchesterwarken[ännern | Bornkood ännern]

Doodenmask vun Carl Maria von Weber in dat Ostholstein-Museum Eutin
  • Sinfonie Nr. 1 C-Dur op. 19 J. 50 (1807)
  • Sinfonie Nr. 2 C-Dur J. 51 (1807)
  • Ouvertüre to Peter Schmoll op. 8 J. 54 (1807) ok Ouvertüre in Es oder Concert-Ouvertüre nömmt
  • Ouvertüre zum Beherrscher der Geister op. 27 J. 122 (1811)
  • Jubel-Ouvertüre op. 59 J. 245 (1818)
  • Deutscher J.185 (1815)
  • Tedesco J. 191 (1816)

Kamermusik[ännern | Bornkood ännern]

  • Söss Violinsonaten op. 10 Six Sonates progressives pour le Pianoforte avec Violon obligé dédiées aux Amateurs J. 99–104 (1810)
  • Negen Variatschonen up en norweegsch Arie för Violine un Klavier op. 22 J. 61 (1808)
  • Söben Variatschonen för Klarinette un Klaveer op. 33 J. 128 "Silvana Variatschonen" (1811)
  • Grand Duo concertant för Klarinette un Klaveer Es-Dur op. 48 J. 204 (1816)
  • Divertimento assai facile för Gitarr un Klaveer C-Dur op. 38 J. 207 (1816/17)
  • Trio för Flöte, Violoncello un Klaveer g-Moll op. 63 J. 259 (1819)
  • Klaveerquartett B-Dur J. 76 (1806/09)
  • Klarinettenquintett B-Dur op. 34 J. 182 (1815)

Klaveermusik[ännern | Bornkood ännern]

  • Klaveersonate Nr. 1 C-Dur op. 24 J. 138 (1812)
  • Klaveersonate Nr. 2 As-Dur op. 39 J. 199 (1816)
  • Klaveersonate Nr. 3 d-Moll op. 49 J. 206 (1816)
  • Klaveersonate Nr. 4 e-Moll op. 70 J. 287 (1822)
  • Söss Fughetten op. 1 J. 1–6 (1798)
  • Momento capriccioso B-Dur op. 12 J. 56 (1808)
  • Grande Polonaise Es-Dur op. 21 J. 59 (1808)
  • Rondo brillante Es-Dur op. 62 J. 252 (1819)
  • Aufforderung zum Tanz Rondo brillant Des-Dur op. 65 J. 260 (1819)
  • Polacca brillante E-Dur op. 72 J. 268 (1819) (orchestreerte Version vun Franz Liszt)
  • 12 Allemanden op. 4 J. 15–26 (1801)
  • Söss Variatschonen över en Originalthema op. 2 J. 7 (1800)
  • Acht Variatschonen över en Thema vun Abbé Vogler op. 5 J. 40 (1804)
  • Söss Variatschonen op. 6 J. 43 (1804)
  • Söben Variatschonen över Vien quà, Dorina bella op. 7 J. 53 (1807)
  • Söben Variatschonen över en Originalthema op. 9 J. 55 (1808)
  • Söben Variatschonen över de Romanze A peine au sortir de l’enfance op. 28 J. 141 (1812)
  • Variatschonen över Schöne Minka op. 40 J. 179 (1815)
  • Söben Variatschonen över en Zigeunerleed op. 55 J. 219 (1817)
  • Söss Stücke för Klaveer to 4 Hannen op. 3 J. 9–14 (1801)
  • Söss Stücke för Klaveer to 4 Hannen op. 10 J. 81–86 (1809)
  • Acht Stücke för Klaveer to 4 Hannen op. 10 J. 81–86
  • Acht Stücke för Klaveer to 4 Hannen op. 60 J. 248, 264, 253, 242, 236, 265, 266, 254 (1819)

Literatur[ännern | Bornkood ännern]

  • Wilhelm Joseph von Wasielewski: Weber, Carl Maria von. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 41, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, S. 321–333.
  • M. M. v. Weber, Carl Maria von Weber. Ein Lebensbild. Leipzig 3 Bde. (3. Bd. Breef un anner Borns), 1864–66.
  • F. W. Jähns, Carl Maria von Weber in seinen Werken. Berlin 1871 (Warkverteken).
  • J. H. Warrack, Carl Maria von Weber. Eine Biographie. Hamborg, Düsseldörp 1972. ISBN 3-546-49514-4.
  • M. Leinert, Carl Maria von Weber in Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek 1978. ISBN 978-3-499-50268-2 (Neeuplaag 2007).
  • F. W. Jähns, Carl Maria von Weber. Leipzig, 1986 (Nahdruck ut dat 19. Jh.).
  • D. Lohmeier (Hg.), Carl Maria von Weber. Werk und Wirkung im 19. Jahrhundert. Ausstellung der Schleswig-Holsteinischen Landesbibliothek. Kiel 1986
  • Hoffmann, Hans: Carl Maria von Weber – Biografie eines realistischen Romantikers. Düsseldörp1986.
  • K. Laux, Carl Maria Von Weber. Leipzig 1986.
  • M. S. Viertel, Die Instrumentalmusik Carl Maria von Webers. Ästhetische Voraussetzungen und struktureller Befund. Frankfurt/M., Bern, New York 1986.
  • D. Härtwig, Carl Maria von Weber. Mit 60 Abbildungen. Leipzig 1989. ISBN 3-323-00019-6
  • Michael Heinemann: Carl Maria von Webers „neue“ Kirchenmusik, in: Die Dresdner Kirchenmusik im 19. und 20. Jahrhundert, hrsg. von Matthias Herrmann, Laaber 1998, S. 81–88 (Musik in Dresden 3), ISBN 3-89007-331-X
  • K. Höcker, Oberons Horn. Das Leben Carl Maria von Webers. Berlin 1990.
  • Rolf Hänsler: Durch die Wälder durch die Auen. Das Leben Carl Maria von Webers für die Jugend erzählt.. Franckh’sche Verlagshandlung, Stuttgart 1963

Enkeld Nahwiesen[ännern | Bornkood ännern]

  1. „Ein wunderliches Dunkel schwebt bei alledem über den eigentlichen Geburtstag Carl Maria von Weber’s. Das Kirchenbuch zu Eutin registrirt seine Taufe am 20. November 1786, wonach, da bei Katholiken die Taufe am ersten oder zweiten Tage nach der Geburt zu erfolgen pflegt, Carl Maria am 18. oder 19. November geboren sein müßte. Gewisse Zeichen und die Stellung der Niederschrift im Buche selbst, lassen aber der Möglichkeit Raum, daß der Monatsname verschrieben sein könne. Eine Notiz von Franz Anton von Weber’s eigner Hand, die indeß weder mehr Glaubhaftigkeit verdient, als andre Niederschriften des oft sehr flüchtigen Mannes, die offenbar Unrichtigkeiten enthalten, noch auch den mit römischen Ziffern geschriebenen Monatsnamen sehr deutlich giebt, bezeichnet 1/2 11 Uhr Abends am 18. Dezember 1786 als Geburtsstunde des Kindes. Der Umstand, daß letzteres Datum in der Familie stets als Geburtstag Carl Maria’s gefeiert worden ist, giebt der Annahme, daß der 18. December der wahre Geburtstag und der Eintrag im Kirchenbuche ein irriger sei, eine Berechtigung, obwohl auch manche Gründe für den 18. oder 19. November sprechen. In späteren Jahren liebte es Weber, das letztere Datum als echt anzunehmen, da auf diese Weise sein Geburtstag mit dem seiner Gattin Caroline zusammengefallen sein würde.“ Max Maria von Weber: Carl Maria von Weber. Ein Lebensbild. 1. Band, Leipzig 1864, S. 19f.
  2. „Als verbindlich gilt der 5. Juni 1826 als Sterbedatum Webers. Die Biographen berichten zwar, dass er am 4. Juni um 22 Uhr schlafen ging, aber auch, dass man seine Leiche am Morgen des 5. Juni fand. Daher rührt wohl die Uneindeutigkeit vieler Angaben. Präzise wäre wohl: Weber starb in der Nacht vom 4. auf den 5. Juni 1826“. Auskunft der Carl-Maria-Weber-Gesamtutgaav
  3. Friedrich Hefele 1926
  4. Max Maria von Weber: Carl Maria von Weber. Ein Lebensbild. Band 2. Ernst Keil, Leipzig 1866, S. 711 ff. (online)
  5. Der Affe Schnuff. In: Max Maria von Weber: Carl Maria von Weber. Ein Lebensbild. Band 2. Ernst Keil, Leipzig 1864, S. 264.

Weblenken[ännern | Bornkood ännern]

Carl Maria von Weber. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.