Archaikum

Vun Wikipedia
Äon Ära/Tietöller Periood Anfang
vör Ma
P
H
A
N
E
R
O
Z
O
I
K
U
M
Känozoikum
Eerdneetiet
Duer: 65,5 Ma
Neogen 23,03
Paläogen 65,5  
Mesozoikum
Eerdmiddelöller
Duer: 185,5 Ma
Kried 145,5  
Jura 199,6  
Trias 251,0  
Paläozoikum
Eerdöllerdom
Duer: 291 Ma
Perm 299,0  
Karbon 359,2  
Devon 416,0  
Silur 443,7  
Ordovizium 488,3  
Kambrium 541,0  
P
R
O
T
E
R
O
Z
O
I
K
U
M
Neoproterozoikum
Nee
Proterozoikum
Duer: 458 Ma
Ediacarium 630    
Cryogenium 850    
Tonium 1.000    
Mesoproterozoikum
Middlere
Proterozoikum
Duer: 600 Ma
Stenium 1.200    
Ectasium 1.400    
Calymmium 1.600    
Paläoproterozoikum
Fröh
Proterozoikum
Duer: 900 Ma
Statherium 1.800    
Orosirium 2.050    
Rhyacium 2.300    
Siderium 2.500    
A
R
C
H
A
I
K
U
M
Neoarchaikum
Duer: 300 Ma
2.800    
Mesoarchaikum
Dauer: 400 Ma
3.200    
Paläoarchaikum
Dauer: 400 Ma
3.600    
Eoarchaikum
Duer: n. def.
4.000    
Hadaikum
Duer: n. def.
  4.600    

Dat Archaikum is en Äon vun de Eerdhistorie, dat de Tietduer vun 3.800 bit 2.500 Millionen Johren vör de hüütigen Tiet ümfaat. En öllere Beteken för dit Tietöller is dat Azoikum.

Dat Archaikum kummt in de chronologschen Affolg na dat Hadaikum un warrt vun dat Proterozoikum aflööst, nipp un nau vun de eerste Ära dorin, dat Siderium. Dat Archaikum ümfaat veer Äras:

  1. Eoarchaikum (af 4.000 Ma vör hüüt)
  2. Paläoarchaikum (af 3.600 Ma vör hüüt)
  3. Mesoarchaikum (af 3.200 Ma vör hüüt)
  4. Neoarchaikum (af 2.800 Ma vör hüüt)

In den Anfang vun’t Archaikum warrt de Isua-Gneis ut dat Rebeet vun Nuuk in Grönland dateert. Eerst 1999 is bekannt worrn, dat sogor al vör dit Äon – in’t Hadaikum – as Steen billt worrn sünd. De öllste is de Acasta-Gneis vun 4.0300 Ma vör hüüt. ut den westlichen kanaadschen Schild. De – hypotetsche – eerste Grootkontinent Ur künn sik vör 3 Millionen Johren ut disse eersten hadaischen Fastlandeilannen (Kratonen) billt hebben.

Lange Tiet hebbt de Wetenschopplers glöövt, dat ut dat Archaikum keen Fossilen överduert hebbt. Man, nu hett sik rutstellt, dat al in bannig korte Tiet na’t Billn vun bestännige Eerdköstdelen Evolutschoonsvörgäng insett hebbt, toeerst mit de cheemschen Evolutschoon af 3.800 Mio. Johren. Makromolekülen weern in de Laag, sik dör Anlagern vun annere Molekülen to vergröttern un sik sülvst to reproduzeeren. In’t fröhe Archaikum kann disse Tietpunkt as de Anfang vun dat Leven op de Eer ansett warrn.

De öllsten bit hüüt opdeckten Chemofossilen, also fossile Sporen vun Leevwesen, sünd mikroskoopsche ‚Fadens‘ in Stenen de as Överresten vun 3,5 Milliarden Johr olle Cyanobakterien oder Blaualgen gellen künnen. Se weern toeerst in Süüdafrika opdeckt. Later, aver noch in’t Archaikum, sünd denn eendüdig biogene Fossilresten folgt, neemlich in Form vun Stromatolithen.

Dat liggt in de Saak sülvst, dat ut dit Äon blots noch roor Fossilen un Stenen to finnen sünd. De meisten Landmassen ut de Tiet, de fossile Sporen drägen künnen, sünd in all de Johrdusenden to fienen Sand erodeert, dör Metamorphoos ümwannelt, Grundlaag för ne’e Sedimentiten oder in’n Eerdmantel opsmölt worrn. Blots in de öllsten Kratonen, de siet jemehr Entstahn nich mehr ännert worrn sünd, de so nöömten Archonen, besteiht noch de Mööglichkeit mit Help vun Deepbohren in mehrere dusend Meters solke Saken optofinnen. Archonen vun disse Oort sünd to’n Bispeel dat Kola-Halfeiland, Simbabwe, de kanaadsche Schild oder West-Australien.

De Atmosphäär barg in’t fröhe Archaikum noch keen fre’en Suerstoff. De Fotosynthees vun de eersten Prokaryoten hett toeerst mol de Mineralen vun’n Oorozean oxideert. Eerst gegen’t Enn vun’t Archaikum, üm 2.500 Ma vör hüüt, is Suerstoff in de Atmosphäär afgeven worrn.

Kiek ok[ännern | Bornkood ännern]