Fritz Reuter

Heinrich Ludwig Christian Fritz Reuter (* 7. November 1810 in Stemhagen; † 12. Juli 1874 in Iesenack) is een vun de wichtigsten plattdüütschen Schrieverslüüd.

Biografie

Reuter is 1810 in Stemhagen, Mekelnborg op de Welt kamen. Sien Öllern weern de Börgermeester Georg Johann Jakob Reuter un sien Fru Johanna. Bit dat he veerteihn weer, kreeg he private Ünnerwiesen. Denn keem he op de Latiensche School in Friedland. Sien Persepter Horn wies em de Ideen vun de Düütschen Burschenschapen. Dormit harr he de Grunnlaag för sien demokratsche Menen kregen. Dat harr later denn bannigen Influss op sien Leven.

1828 güng he op dat Gymnasium in Parchen, un mook 1831 sien Abitur. Denn studeer he Juristeree in Rostock un vun 1832 weg in Jena. Dor güng he in de Burschenschap Germania. Vun dütwegen weer he in dat sülvige Johr fastnahmen.

An’n 31. Oktober 1833 harr de Obrigkeet em denn op de Reis trüch na Stemhagen in Berlin fastnahmen. He weer interneert op de Festung Silberberg. An’n 4. August 1836 kreeg he wegen „Majestätsbeleidigung und versuchtem Hochverrat“ een Urdeel op Dood. 1837 harrn se em denn de Gnaad wiest un dat Urdeel to 30 Johr Haft op de Festung afmildert. De Groothertog vun Mekelborg hett denn henkregen, dat Reuter blots noch 8 Johr sitten schull. Seten harr Reuter denn in Groß Glogau, Meideborg, Graudenz und Däms. An’n 25. August 1840 weer he denn in Däms frielaaten.

Reuter schreew later dorto: „Un wat hadden wi denn dahn?“ „Nicks, gor nicks. Blot in uns’ Versammlungen un unner vir Ogen hadden wi von Ding’ redt, de jetzt up apne Strat fri utschrigt warden, von Dütschlands Friheit und Einigkeit, Äwer taum Handeln wiren wi tau swack, taum Schriwen tau dumm, dorum folgten wi de olle dütsche Mod’, wi redten blot doräwer.“ (Ziteert na Julius Stinde)

Reuter probeer denn, in Heidelbarg to studeern. Denn trock he to sien Ohm, den Paster in Jabel. 1842 fung Fritz Reuter as „Strom“ (Volontär) bi en Gutspächter in Demzin an. Dor bemööt em sien latere Fru Luise. Se weer de Dochter vun den Paster Kuntze ut Roggensdörp un arbeed as Kinnsdeern bi den Paster Augustin in Rittermannshagen.

An’n 3. März 1845 bleev de Vadder vun Fritz Reuter dood. He harr sien Söhn keen Arv geven. Reuter fung nu dat Schrieven an. Toers op hooch, denn op plattdüütsch. Dormit harr he mehr Erfolg.

1850 güng Reuter as Privatlehrer na Treptow an de Tollense (hüüt Altentreptow). He kreeg dat Börgerrecht vun Preußen un bleev Stadtverordneter. An’n 16. Juni 1851 hierot he sien Luise in Roggensdörp.

1853 harr he dat lütte Book Läuschen un Rimels rutbröcht. Dat weer sien ersten grötteren Spood. De Oplaag vun 1200 Exemplarens weer al na en poor Weken utverköfft. 1856 trock Reuter na Nigenbramborg. De Universität Rostock geev Reuter 1863 den Ehrendokter. 1867 hett he för sien Stromtid den Tiedge-Pries kregen. 1863 weer he na Iesenack trocken, wo he an’n 12. Juli 1874 doodbleev.

Wark

Reuter sien Wark wiest to’n een en präzisen Bruuk vun de plattdüütsche Spraak. Dormit wies he de Lü, dat plattdüütsch ok för Literatur geiht. To’n annern hett sien Wark smusterigen Humor un mennig satirsche Formuleern. Reuter wies, dat he de Lü op dat Muulwark kieken kunn. Dorbi bröch he ok jümmers wedder soziale Frogen to Papeer un bruuk de plattdüütsche Spraak, dat he an de Zensur vörbi ok Kritik an de Aristokratie un de Obrigkeet moken kunn.

Läuschen un Riemels (mehrere Bände von 1853 an)
De Reis’ nah Belligen (1855)
Polterabendgedichte in hoch- und niederdeutscher Mundart (1855)
Kein Hüsung (1857)
Olle Kamellen (1860)
Woans ick tau ’ne Fru kamm (1860)
Ut de Franzosentid (1860)
Hanne Nüte un de lütte Pudel (1860)
Schurr-Murr (1861)
Olle Kamellen. Zweiter Theil. Ut mine Festungstid (1862)
Ut mine Festungstid (Aus meiner Festungszeit), 1862; Neuauflage: Hinstorff, Rostock 1997, ISBN 3-356-00746-7
Olle Kamellen III., IV, V. Ut mine Stromtid. (1862)
Olle Kamellen VI. Dörchläuchting (1866)
Olle Kamellen VII. De meckelnbörgschen Montecchi un Capuletti oder De Reis’ nah Konstantinopel (1868)
Kleinere Schriften I: Die Reise nach Braunschweig. - Ein gräflicher Geburtstag. - Aus dem Unterhaltungsblatt.
Kleinere Schriften II: Abweisung der Angriffe des Dr. Klaus Groth. -Ein Heimatloser in Mecklenburg. -Urgeschicht’ von Meckelnborg (1874). -Festgedichte. -Aus den „Liedern zu Schutz und Trutz“.
De Eikboom vertont von De Plattfööt op CD „Evergreens des Nordens“

Kiek ook bi

List vun plattdüütschen Schrievers

Weblenken

Fritz Reuter. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Fritz Reuter in de Datenbank Die niederdeutsche Literatur (hoogdüütsch)
Naroop vun Julius Stinde op Fritz Reuter (1874) (hoochdüütsch)
Fritz Reuter op Zeno.org (hoochdüütsch/plattdüütsch)
Fritz Reuter op Projekt Gutenberg.de (hoochdüütsch/plattdüütsch)
Reuterstadt Stemhagen (hoochdüütsch)
Fritz-Reuter-Literaturmuseum Stemhagen (hoochdüütsch)
Reuter 200! §1: Allens bliwwt bi'n Ollen. Nettsiet tau'n 200. Geburtstag (hoochdüütsch)