Reitgoos
| Reitgoos; Saatgoos | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||
| Anser fabalis | ||||||||||||||||
| Latham, 1787 |
De Reitgoos (Anser fabalis) , ok Saatgoos oder Slackergoos, is en Aart vun de Echten Göse (Anser), un höört dor to de Feldgöse mit to. Se sütt bannig ut, as de Lüttje Reitgoos (Anser brachyrhynchus), man de warrt hüdigendags as en egen Aart bekeken. De Reitgoos is to’n eersten Mol 1787 dör Dr. John Latham beschreven wurrn. In Düütschland steiht se vun Enne September af an in grote Tahl as Wintergast. In de Nedderlannen gifft dat vun 1993 af an ok enkelte Kolonien, wo de Göse bröden doot.[1]
Wie de Göse utseht
[ännern | Bornkood ännern]De Feddern sünd griesbruun, an’n Hals un an’n Kopp dunkerbruun. Dor kann een de Reitgoos mit vun de Blessgoos (Anser albifrons) un de Graugoos (Anser anser) ut’neen holen. Bost un Buuk sünd hellbruun, na’n Steert hen witt, de Flunken sünd wedder dunkerbruun. An de Flanken, an de Butensieten vun de Flunken un an de Steertspitz finnt sik in de Feddern fiene witte Lienen. De Snavel mit siene Kusen an’e Sieten is an’n Ansatz un an de Spitz swatt, dortwuschen vun orange Farv. Orange sünd ok de Föte mit de Swemmhüde. De Ogen sünd dunkerbruun.
In’n Döörsnitt sünd de Vagels 65 bit 90 cm groot. De Flunken könnt se 140 bit 170 cm wiet ut’nanner spannen. Ganner un Goos seht liek ut, man de Ganner is meist en beten grötter. Wenn se utwussen sünd, weegt de Göse bi 3 bit over 4 kg. Vun Reitgöse mit Ring weet een, datt se in Freeheit mehr as 20 Johre oold weern könnt.
Stimm
[ännern | Bornkood ännern]De Reitgoos röppt lang nich so veel, as Graugoos un Blessgoos. Wenn se fleegt, roopt se so, as een dat vun annere Göse kennt. Meist klingt dat so ungefähr, as gaga oder agagag, hen un wenn ok, as käjak oder gock.
Wat se freten doot
[ännern | Bornkood ännern]
In de Gemarken, wo se bröden doot, freet Reitgöse Flechten, allerhand Gras, Krüder un Waterplanen, in’n Harvst ok Beeren, as Moos- un Ruuschbeeren, dorto noch Bohnen. Dor kummt ok ehr engelsche Naam "bean goose" vun her, un ok ehr latiensch Epitheton fabalis (lat. faba=Bohn).
In’t Winterquarteer freet se Wuddeln, sunnerlich vun Queeken, Kortuffeln un Körner, Gras un wat na de Aarnt up’n Feld over bleven is (sunnerlich Zuckerrövenstibbels oder Mais). Reitgöse fleegt ok up Feller, wo Koorn frisch utseiht is, vundeswegen ehr tweede Naam „Saatgoos“. Bi mehr as 1.500 Gösedage pro Hektar gifft dat Freetschaden. Jungvagels freet nich bloß Blöten un Knuppen, man ok Insekten, Sniggen, lütje Kreefte un Fischeier.
Wo se leven doot
[ännern | Bornkood ännern]In de Gemarken, wo se bröden doot, leevt de Reitgöse in de Taiga, midden in Nadel- oder Barkenholt, in Moore oder Sümpe, up Reiteilannen un an stille Waters, oder noch höger in’n Norden in de Tundra, dor denn meist an Seen un Siedland bi de Ströme. Gifft avers ok Paare, de bröödt wietaf vun Water up grote Schotterfeller. In’n Winter leevt se in grote Kolonien up Ackers, Wischen un Fennen. Se slaapt geern up open Water, ok up Ies, un wannert elken Dag hen un her twuschen Slaap- un Freetplätze. Dat sünd towielen mehr, as tein Kilometers.
Wo se vörkamen doot
[ännern | Bornkood ännern]
Reitgöse sünd Treckvagels mit regelrechte Treck-Traditschonen. Je na Familie fleegt se to’n Bröden un to’n Overwintern jummers wedder an desülvigen Stäen. Bröden doot se in de nordische Tundra un Taiga vun Skandinavien sien Norden bit na Sibirien un na de Ochotsksche See in’n Osten hen. In’n Winter sünd se to finnen in Middeleuropa, sunnerlich in Süüdsweden, Däänmark un an de düütsche Oostseeküst, man ok in dat noordüütsche Siedland mit de Region Nedderrhien twuschen Wesel un Emmerich, ok in de Nedderlannen, in Deele vun dat Vereenigte Königriek un Süüdwest-Schottland. Dor kaamt denn noch Gemarken dune bi de Alpen to, vun West-Öösterriek over de Swiez bit wiet hen na Frankriek un up de annere Siet in dat Siedland vun de Donau. In kole Winters treckt se ok de Atlantikküsten dal na Spanien un Portugal, af un to ok bit na Marokko hen. In de Gemarken um de Middellannsche See finnt se sik in’n Winter an de Côte d’Azur un an de Küsten vun de Adria in Italien un Kroatien, wieter na Osten to ok an de Küsten vun Bulgarien un Rumänien an de Swarte See. Populatschonen ut Oostsibirien staht in’n Winter in Zentralasien, sunnerlich in’n Iran un wieter na Osten to bit hen na de Volksrepubliek China, Süüdoostasien, Korea un Japan.
Wie se sik vermehrt
[ännern | Bornkood ännern]
Reitgöse söökt sik in’n tweeten oder drüdden Johr in’n Winter en Partner un blievt dor denn dat ganze Leven mit tosamen. gegen Määrt treckt se na Norden to un sünd gegen Enne April in de Taiga un Midden bit Enne Mai in de Tundra. Dor liggt to düsse Tied noch Snee un Ies. Dor sünd de Reitgöse de artische Göseaart mit, de toeerst wedder to’n Bröden torüch kaamt.[2]
De Goos boot denn dat Nest unner Strüker un Büsche, in Reit oder in’n Sump up dröge Huckels, un staffert dat denn ut mit Gras, Moos, Flechten, later ok mit Duunfeddern. Se leggt bloß enmol in’t Johr Eier un treckt Junge up.[3]
In de Taiga vun Midden Mai af an, in de Tundra um un bi vun Midden Juni af an leggt de Göse twee bit acht, meist man veer bit sess gele Eier. De Goos brott eerst, wenn dat leste Ei leggt is. So kruupt de Lüttjen man tämlich tosamen ut’t Ei. In de Tundra is dat na 25, in de Taiga na 28 bit 29 Dage. De Ganner brott nich mit, as bi all de Echten Göse, man he passt de Goos un de Eier up. In Gfohr duukt sik beide Deerter flach up’n Grund.
Na um un bi annerthalf Maand könnt de Lüttjen flegen. To düsse Tied hefft de Olen al dat Ruden achter sik, wa meist in’n Juli un Augustmaand is. De Familie flüggt denn Anfang September tohopen mit annere Göse torüch na’t Winterquarteer. Dor blievt de Jungen bit in’t neegste Johr bi ehre Ollern. Mit twee oder dree Johre könnt se denn sülms bröden. De ollste Wildvagel mit Ring is 29 Johre oold ween.[4]
De Reitgoos verpaart sik nich bloß mit Göse vun de egen Aart: Vun Hybriden mit de Blessgoos (Anser albifrons), de Graugoos (Anser anser), de Lüttje Reitgoos (Anser brachyrhynchus), de Sneegoos (Anser caerulescens) un ok de Gröönlandgoos (Branta leucopsis), de doch to de Seegöse tohören deit, warrt vertellt.
Bestand
[ännern | Bornkood ännern]De Reitgoos is de Wildgoos, de dat an’n drüddmeisten gifft, un is vundeswegen alltohopen nich in Gefohr, ut to starven. De Bestand in Europa warrt up 200.000 Vagels taxeert. In de wecken Regionen maakt se Probleme in de Landweertschop, vunwegen, datt se de frische Saat freten deit. Vundeswegen warrt se in Düüschland as Fedderwild ankeken, wat jaagt weern draff. In’n November un Dezember kann se afschaten weern.
Unneraarden
[ännern | Bornkood ännern]
Dat gifft fiev Unneraarden, man de leevt to’n groten Deel tohopen un könnt vundeswegen nich akraat ut’neen holen weern. Düsse fiev Unneraarden weert faken in twee Gruppen updeelt, dat sünd de Tundra- un de Taiga-Reitgöse. Midderwielen weert de faken as egene Aarden ankeken.
In Westeuropa finnt sik twee Formen:
- Anser fabalis rossicus , de to de Tundra-Reitgöse tellt. Se is en beten stebiger, as de annere Form, dat is de
- Anser fabalis fabalis. Se warrt to de Taiga-Reitgöse tellt un hett en langern Hals, en ehrder smallen Snavel un is alltohopen grötter, as de Tundra-Reitgoos.
Annerwegens in de Welt gifft dat noch dree fuddere Unneraarden vun de Reitgoos:
- de Johansen-Reitgoos (Anser fabalis johanseni),
- Middendorff sien Reitgoos (Anser fabalis middendorffi)
- de Dicksnavel-Reitgoos (Anser fabalis serrirostris
De Unneraarden johanseni un middendorffi tellt to de Taiga-Reitgoos, serrirostris to de Tundra-Reitgoos.
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Bauer u. a., S. 62
- ↑ Uspenski, S. 39
- ↑ Collin Harrison, Peter Castell: Field Guide Bird Nests, Eggs and Nestlings. Harper Collins Publisher, 2004, ISBN 0-00-713039-2, S. 65.
- ↑ Sächsisches Landesamt für Umwelt und Geologie (Rutg.): Wildlebende Gänse und Schwäne in Sachsen – Vorkommen, Verhalten und Management. Dresden 2006, Veröffentlichung im Rahmen der Öffentlichkeitsarbeit des Sächsischen Landesamtes für Umwelt und Geologie, S. 11.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel, Wolfgang Fiedler (Rutg.): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel. Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2.
- Hans-Heiner Bergmann, Helmut Kruckenberg, Volkhard Wille: Wilde Gänse - Reisende zwischen Wildnis und Weideland. G. Braun Verlag, Karlsruhe 2006, ISBN 3-7650-8321-6.
- J. Madsen, G. Cracknell, Tony Fox: Goose Populations of the Western Palearctic. Wetlands International, Wageningen 1999, ISBN 87-7772-437-2.
- Johan H. Mooij: Development and management of wintering geese in the Lower Rhine area of North Rhine Westfalia/Germany. In: Die Vogelwarte. 37 (1993), S. 55-77.
- Erich Rutschke: Wildgänse, Lebensweise - Schutz - Nutzung. Parey, Berlin 1997, ISBN 3-8263-8478-4.
- H. Kolbe: Die Entenvögel der Welt. 5. Upl. Eugen Ulmer Verlag, 1999, ISBN 3-8001-7442-1.
- S. M. Uspenski: Die Wildgänse Nordeurasiens. Westarp Wissenschaften-Verlagsgesellschaft, Hohenwarsleben 2003, ISBN 3-89432-756-1. (Nadruck vun de 1. Uplage vun 1965)
