System (Geologie)
| Chronostratigrafie | Geochronologie |
|---|---|
| Äonothem | Äon |
| Ärathem | Ära |
| System | Periood |
| Serie | Epoch |
| Stoop | Öller |
En System is, betogen op de Eerdhistorie en Tieteenheit vun de Chronostratigrafie. Se is gliektosetten mit de Eenheit vun de Periood in de Eerdchronologie. En System oder Periood ümfaat in de Regel Tietduern vun mehrere teihn Millionen Johren.
Definitschoon
[ännern | Bornkood ännern]In de Affolg vun de Rangstopen bi de chronostratigraafschen Eenheiten is dat System de middlere vun tosamen fief Eenheiten. De Begreep steiht in de Literatur faken in de glieken Bedüden as de Periood ut de Eerdchronologie, wat aver nich nipp un nau richtig is. De chronostratigraafschen Eenheit System warrt dör isochroone (tietglieke) stratigraafsche Flachen afgrenzt, de dör biostratigraafsche Markers oder annere Begeevnissen defineert sünd. De Systemen sünd dör de Grenzflachen twüschen twee opfolgen Systemen un jemehrn Afloop in de Tiet relativ defineert. Dat heet, dat dat aflsuute Öller vun de Grenzflachen un de afsluute Tietruum vun en System nich in disse Definitschoon binnen is, vun wegen dat sik de afsluuten Öller vun de Grenzen dör annere oder ne’ere Methoden to’n Öllerbestimmen jümmer noch ännern künnt. Fastleggt warrt de Grenzen an een sünnere Steed an en nipp un nau bestimmten Punkt in’t Profil (GSSP). Vunaf de Ediacarium-Grenz torüch in de Eerdhistorie warrt ok de Systemgrenzen afsluut eerdchronoloogsch defineert. Af disse Grenz sünd de ölleren Systemen gliek mit de tohören Perioden. Man, dat gifft Anstalten, ok disse Grenzen chronostratigraafsch to defineeren un en GSSP fasttoleggen. De afsluute Duer vun en System oder Periood is tomeist histoorsch bedingt. Se kann sik dorüm bannig ännern vun wenige Millionen Johren bit mehrere hunnert Millionen Johren in’t Proterozoikum.
Indelen
[ännern | Bornkood ännern]In de Rangfolg vun de chronostratigraafschen Eenheiten is dat System en Ünnereenheit vun dat Ärathem. Mehrere Systemen billt also tosamen en Aräthem. In de Eerdchronologie warrt jüst so mehrere Perioden to en Ära tosamenfaat. En System kann ok wedder in mehrere ünnerordente Serien indeelt wesen, analoog dorto is de Periood in verscheden Epochen indeelt.
Naams
[ännern | Bornkood ännern]Dat gifft vundaag Naams för de chronostratigraafschen Systemen oder Epochen, de internatschonal gellen doot. De sünd tomeist all al in’t 19. Johrhunnert nöömt worrn. De Naam is afleidt vun histoorsche Landschoppen (t. B. dat Kambrium), fröhere Volksstämm (t. B. dat Silur), Egenheiten vun’t Steenutbilln (t. B. Kried), Boddenschätz (Karbon), Utbilln vun’t System in Europa (t. B.Trias = Dreeheit) usw. Man, över de Naams vun enkelte Systemen weer man sik faken nich eenig. So stünn to’n Bispeel de Begreep Dyas gegen dat Perm. Enkelte öllere Systemen sünd ok in twee Systemen ünnerdeelt worrn, as dat öllere Silur, dat in dat hüütige Silur un Ordovizium splitt worrn is. Dat Tertiär is sogor eerst vör korte Tiet in de Systemen Paläogen un Neogen opdeelt worrn.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Felix Gradstein, Jim Ogg, Jim & Alan Smith: A Geologic timescale. Cambridge University Press 2005 ISBN 9780521786737
- North American Commission on Stratigraphic Nomenclature (NACSN): North American stratigraphic code. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 89: 1547-1591, Tulsa, Oklahoma 1983 ISSN 0149-1423 PDF
- F.F. Steininger & W.E. Piller: Empfehlungen (Richtlinien) zur Handhabung der stratigraphischen Nomenklatur. Courier Forschungsinstitut Senckenberg, 209: 1-19, Frankfort an’n Main 1999 ZDB 530500-7.