Seepapagooy
| Seepapagooy; Seepapagei | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Systematik | ||||||||||
| ||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||
| Fratercula arctica | ||||||||||
| Linnaeus 1758 |
De Seepapagooy oder Seepapapagei (Fratercula arctica) is en Vagel ut de Familie vun de Alkenvagels (Alcidae). Düsse Aart brott in Eerdlöcker an un up Klippen un an de ehren Foot. Se sünd tohuse in'n nöördlichen Atlantik un in de westliche Iessee. Vunwegen, datt de Populatschonen to'n Deel duchtig achterut gaht, meent de IUCN vun 2015 af an, de Seepapagooy weer vulnerable (in Gefohr).[1]
Kennteken
[ännern | Bornkood ännern]Adulte Vagels
[ännern | Bornkood ännern]
Mit en Lief, dat bi 28 bit 34 cm lang is un Flunken, de he 50 bit 60 cm ut'neenspannen kann, is de Seepapagooy meist liek so groot, as en Huusduve. Heken sünd en beten grötter un swaarer, as Seken. In Europa is de Aart dör de witten Koppsieten un de dreefarvten Snavels nich to verwesseln.
In't Slichtkleed sünd de kräftigen Klören vun den Snavel blass, just so, as de orangen Been, de denn blassgeel sünd. De Koppsieten sünd in't Slichtkleed grau. De grote Snavelscheed ut Hoorn warrt bi dat Ruden afsmeten un wasst denn nee.
Wo he vorkamen deit
[ännern | Bornkood ännern]
Wo he bröden deit
[ännern | Bornkood ännern]In de Nearktis brott de Seepapagooy an de Atlantikküst vun Noordamerika vun Labrador bit Maine un up Gröönland. De süüdlichsten Kolonien finnt sik in'n Golf vun Maine um den 43. Graad nöördliche Breede rüm. De nöördlichste liggt up Coburg Island in de Baffin Bay, in de Hööchde vun den 79. Graad nöördliche Breede.[2]
.jpg)
In Europa brott de Vagel up Iesland, Jan Mayen, Spitzbargen, dat Boreneiland un Nowa Semlja, langs de Murmanküst bit na Süüd-Norwegen hen, up de Färöers, in Grootbritannien un Ierland un hen un wenn an de Küsten vun Sweden un de Bretagne. In'n Oostatlantik finnt sik Brödelkolonien twuschen den 50. un 80. nöördlichen Bredengraad. Bit 1830 hett de Aart ok brott up Helgoland. Hüdigendags is he dor in'n Sommer wedder fökener to sehn, man he hett noch nich wedder versocht, dor to bröden.[3]
Wenn dat so wiet is, besocht he de Uppersieten oder Afhänge vun steile Klippen, oder Steen- un Schuttfeller an ehren Foot. He siedelt meist dor, wo tominnst 20 cm dick Eer to finnen is, wo he in buddeln kann oder wo al Löcker in buddelt wurrn sünd. Buten de Brödeltied hoolt sik de Seepapagoyen noch mehr up de hoge See up, as de annern europääschen Lummen, un as Doggers.
Wannertied
[ännern | Bornkood ännern]Wenn nich brott warrt, also vun Enne Augustmaand bit hen to'n April, is de Seepapagooy man bloß up'e hoge See antodrepen un nich an Land.
Wat he freten deit
[ännern | Bornkood ännern]
Adulte Seepapagoyen freet sunnerlich Fisch, man in'n Winter ok Veelbössen un Kreefte. En utwussenen Vagel bruukt bi 80 bit 100 g Freten an'n Dag.[4] Ok for de Nestvagels gifft dat in de meisten Gemarken meist nix anners, as man Fisch to freten. Büte maakt de Seepapagooy sunnerlich bi de bekannten Swarmfische, de he over Dag fangen kann, sunnerlich bi Sandaale (Ammodytidae), Sprotte, Lodde un Atlantschen Hering, hen un wenn ok allerhand Aarden vun Dorsche, sunnerlich Gele Kohlmüler, Kabeljau, Wittling, Ciliata sp. un Gaidropsarus sp.. In de Noordpolarsee kriegt de Jungen regelmotig ok Veelbössen un Kreefte. Sien Freten finnt he bi dat Dükern unner Water. Vörut kummt he dorbi, wenn he mit de Flunken sleiht (Flunkendükern). Wenn he Fisch fungen hett, driggt he den dwars in'n Snavel. Normolerwiese fangt he de Büte nich mehr, as tein Kilometers af vun siene Kolonie, man up Neepundland sünd al Seepapagoyen funnen wurrn, de hefft de Fische ut 70 km ranhoolt.[5] Seepapagoyen könnt bit to 70 m deep dükern. Normolerwiese finnt se ehr Freten avers wieter boven. Seepapagoyen, de vor de Isle of May in Schottland unnersocht wurrn sünd, weern in 80 % minner, as 39 Sekunnen unner Water. De längste Tied unner Water weer 115 Sekunnen.[6] Twuschen dat Dükern weern se in mehr as 95 % minner, as 20 Sekunnen an'e Luft.[7]
Wie se sik vermehren doot
[ännern | Bornkood ännern]Bröden deit de Seepapagooy an'n leevsten in bannig dichte Kolonien. Up de Orkney-Insel Sule Skerry hefft sik minnst 47.000 Höhlen mit Vagels up 5 ha funnen. Up dat Eiland Røst in Norwegen weern dat 352.000 Paare up 90 ha. .
Wonnehr he mit dat Bröden anfangt, hangt vun de geographsche Lage un vun den Snee af. An Schottland siene Westküsten leggt he toeerst in de tweede Aprilweeken los, in Middelnorwegen fangt he toeerst Anfang Maimaand, meist avers eerst Midden Mai rüm an. De Eier weert in'e Höhlen meist eenfach up'e Eer leggt oder up en dünne Lage vun Feddern, Plantendeele un Seetang. Dat gifft bloß man een Ei. Dor warrt 35 bit 38 Dage up brott.
Wenn dat goot Freten gifft, könnt de Lüttjen dat Nest na 37 bit 41 Dage verlaten, anners duert dat 46 bit 54 Dage. Wenn se bi de See ankamen sünd, swemmt de Jungvagels sülvstännig rut un kehrt nich wedder torüch na de Olen. Wenn de Jungen rut sünd, blievt de Olen noch bit hen to dree Weken bi de Kolonie.
Bestand un Gefohr
[ännern | Bornkood ännern]BirdLife International taxeert den Bestand vun 1990 bit 2003 mit 5,7 bit 7,3 Mio. Paare. Dor mit Afstand de meisten vun leevt up Iesland, mit siene 3 bit 4 Mio. Paare. Grote Populatschonen gifft dat ok in Norwegen mit 1,5 bit 2 Mio. Paare, in Grootbritannien mit bi 621.000 Paare un up de Färöers mit bi 550.000 Paare.[8]
Up Iesland un up de Färöers hefft de Inwahners bannig veel Seepapagoyen fungen un eten. Anfang vun dat 20. Johrhunnert weern dat up de Färöers bi 270.000 Vagels in't Johr, in de 1970er Johre weern dat jummers noch bi 100.000 in't Johr. Hüdigendags weert woll up Iesland noch Vagels fungen, man nich mehr in grote Masse. Dor is de Bestand nich vun in Gefohr. Anners sütt dat in de Bretagne, in den St.Lorenz-Golf un in den Golf vun Maine ut, wo de Tahlen torüchloopt, weil de Minsch sik an de Brödelkolonien dor vergriepen deit.[9] To'n Deel vun de 1980er Johre af an, to'n Deel man ok eerst vun de 2010er Johre af an loopt de Tahlen in sunnerliche Populatschonen up Iesland un annere Kolonien in den Noordatlantik bannig torüch,[10] Nadem de Seepapagoyen johrelang as Least Concern (mösst di keen Sorgen maken) intaxeert wurrn weern, kemen se 2015 up de IUCN-List glieks twee Treede höger un weert nu unner vulnerable (in Gefohr) insorteert.
Kiek ok bi
[ännern | Bornkood ännern]- List vun Vagels, List mit plattdüütsche Vagelnaams, to'n Lesen, Mitmaken un Sülms Rinschrieven
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel, Wolfgang Fiedler (Rutg.): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel. Aula-Verlag, Wiebelsheim 2005, ISBN 3-89104-647-2.
- Urs N. Glutz von Blotzheim, Kurt M. Bauer: Handbuch der Vögel Mitteleuropas, Band 8/II, Charadriiformes (3. Deel) Schnepfen-, Möwen- und Alkenvögel. Aula-Verlag, Wiesbaden 1999, S. 1229–1257, ISBN 3-923527-00-4.
- Anthony J. Gaston, Ian L. Jones: The Auks. Oxford University Press, Oxford 1998, ISBN 0-19-854032-9.
- Collin Harrison, Peter Castell: Jungvögel, Eier und Nester der Vögel Europas, Nordafrikas und des Mittleren Ostens. Aula-Verlag, Wiebelsheim 2004, ISBN 3-89104-685-5.
- L. Svensson, P. J. Grant, K. Mullarney, D. Zetterström: Der neue Kosmos-Vogelführer – Alle Arten Europas, Nordafrikas und Vorderasiens. Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co., Stuttgart 1999, ISBN 3-440-07720-9.
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ BirdLifeSpecies: Fratercula arctica|Linktext=BirdLife Factsheet to den Seepapagooy, 6. Januar 2015}}
- ↑ Gaston et al., S. 284.
- ↑ Bauer et al., Band 1, S. 560.
- ↑ Bauer et al., S. 560.
- ↑ Gaston et al., S. 286.
- ↑ Gaston et al., S. 287.
- ↑ S. Wanless, J. A. Morris and M. P. Harris (1988): Diving behaviour of guillemot Uria aalge, puffin Fratercula arctica and razorbill Alca torda as shown by radio-telemetry. In: Journal of Zoology Band 216, S. 73–81, doi:10.1111/j.1469-7998.1988.tb02416.x.
- ↑ Fratercula arctica. BirdLife International 2004: Detailed species account from Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status] (PDF, engl.)
- ↑ Gaston et al., S. 286.
- ↑ Artensterben: Papageientaucher und Co verschwinden aus alten Brutgebieten|Online=http://www.spektrum.de/news/papageientaucher-und-co-verschwinden-aus-alten-brutgebieten/1306540%7CAbruf=2017-03-28}}
