Schietkleiers

Schietkleiers; Peertieken; Scharntieken;

Scharnwevers; Schiettieken

Woold-Schietkleier (*Anoplotrupes stercorosus*)

Stamm:	Liddfööt (Arthopoda)
Ünnerstamm:	Tracheendeerter (Tracheata)
Böverklass:	Sessfööt (Hexapoda)
Klass:	Insekten (Insecta)
Ünnerklass:	Fleeginsekten (Pterygota)
Böverornen:	Neeflunken (Neoptera)
Ornen:	Kävers (Coleoptera)
Ünnerornen:	Polyphaga
Böverfamilie:	Scarabaeoidea
Familie:	Schietkleiers (Geotrupidae)

Wetenschoplich Naam

Geotrupidae

Latreille, 1802

Bi de Schietkleiers, in Oostfreesland ok Peertieken, Scharntieken, Scharnwevers oder Schiettieken, (Geotrupidae) hannelt sik dat um en Familie mank de Kävers (Coleoptera). Se höört to de Böverfamilie Scarabaeoidea mit to. Vörmols sünd se as Unnerfamilie to de Scarabäuskävers (Scarabaeidae) mit torekent wurrn. Dat is noch nich lang her, dor wurr ok de hüdige Familie Bolboceratidae as Unnerfamilie to de Schietkleiers mit torekent. Man de is vun Browne & Scholtz 1995 in den Rang vun en Familie böört wurrn. De Deerter leevt in'n Woold, up Feller un in'e Steppen. En beten mehr as 150 Aarden sünd bekannt, dormank 59 in Europa. In Middeleuropa leevt 11 Aarden in fief Geslechter.

Kennteken

De Kävers sünd 10 bit 45 Millimeters lang. Vun 'e Farven sünd se dunkelbruun, vigelett oder swatt, faken glimmert se as Metall.

Wie se leven doot

De Imagines sünd Dag un Nacht togange un sünd man wat traag, wenn se flegen doot. Se scheert sik um ehr Broddels: Heken un Seken buddelt Gäng oder en Kamer to'n Bröden unner de Eer un leggt dor ok Freten for de Budden hen. De Geotrupinae freet Schiet bit hen to Swämme un Humus. De Lethrinae sammelt as eenzige Unnerfamilie frische Blöder. De Taurocerastinae vertehrt de Schiete vun Söögdeerter, de Planten freten doot. Bi de Lethrinae is rutfunnen wurrn, datt se den Weg vun de Brödelkamer na dat Freten unner annern mit Hölp vun dat Steernlicht finnt. 2016 is rutbrocht wurrn, datt Schietenkleiers sik dor en Bild vun den Nachthimmel un siene Lichter for marken doot. Dat kriegt se hen, wenn se sik upsteilt un up de Mestkogel dreiht.^[1]

Systematik

De Familie warrt in dree Unnerfamilien updeelt. Se sünd her uptellt, tohopen mit en poor Aarden:

Unnerfamilie Geotrupinae (25 Geslechter, bi 150 Aarden; Holarktis, Nee Welt un een Aart (Geotrupes spiniger) in Australien insleept)
- Slichten Schietkleier (Geotrupes stercorarius)
- Woold-Schietkleier (Anoplotrupes stercorosus)
- Vörjohrs-Schietkleier (Geotrupes vernalis)
- Bullenkäver (Typhaeus typhoeus)
- Odonteus armiger

Unnerfamilie Lethrinae (eenzig Geslecht Lethrus, bi 80^[2] bis 120^[3] Aarden; Oosteuropa bit hen na Zentralasien)

Unnerfamilie Taurocerastinae (2 Geslechter, 3 Aarden; Süüdargentinien un Chile)

Belege

↑ http://science.orf.at/stories/2773942/ Wie Mistkäfer ihren Weg finden, science.orf.at, 12. Mai 2016, afropen 12. Mai 2016.
↑ Vasily V. Grebennikov & Clarke H. Scholtz (2004): The basal phylogeny of Scarabaeoidea (Insecta:Coleoptera) inferred from larval morphology. Invertebrate Systematics 18: 321–34.
↑ David Kral & Oliver Hillert (2013): Three new Lethrus species close to L. raymondi (Coleoptera: Geotrupidae) from the Balkan Peninsula. Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae 53(1): 219–244.

Weblenken

Schietkleiers. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

[1] ttp://science.orf.at/stories/2773942/ Wie Mistkäfer ihren Weg finden, science.orf.at, 12. Mai 2016, afropen 12. Mai 2016.

[2] Vasily V. Grebennikov & Clarke H. Scholtz (2004): The basal phylogeny of Scarabaeoidea (Insecta:Coleoptera) inferred from larval morphology. Invertebrate Systematics 18: 321–34.

[3] David Kral & Oliver Hillert (2013): Three new Lethrus species close to L. raymondi (Coleoptera: Geotrupidae) from the Balkan Peninsula. Acta Entomologica Musei Nationalis Pragae 53(1): 219–244.

[1]

[2]

[3]