Satzteken
| Satzteken |
|---|
| Fraagteken ? |
| Utroopteken ! |
| Streekpunkt ; |
| Rekenteken |
| Gliekheitsteken = |
Satzteken sünd spezielle Teken, de in en Text bruukt warrt, üm de Leesborkeit to verbetern. Dat System vun disse Teken un dat richtige Bruken vun jem warrt Interpunktschoon nöömt. Nich to den Satzteken höört de Bookstaven, de Tallteken un annere Sünnerteken so as Geldsoortteken oder mathemaatsche Symbolen.
Wenn een en Reed höört, warrt en Satz dör den Rhythmus un de Spraakmelodie indeelt. Op Papeer helpt de Satzteken to weten, woans de Spreker (oder Schriever) den Satz indeelt hett un woans he den Satz meent hett.
De öllste Oorkunn, de Interpunktschoon bruukt hett, is de Mescha-Stele ut dat 9. Johrhunnert v. Chr. Dor weern Pünkt zwischen de Wöör un waagrechte Streken twischen de Sinnafsnitten. De ooltgreekschen Schriften hebbt en lotrechten Streek bruukt un een, twee oder dree Pünkt överenanner twischen de Wöör. In röömschen Inschriften warrt de Interpunktschoon fakener bruukt. Pünkt hebbt de Wöör aftrennt, blots an dat Enn vun en Reeg hebbt se fehlt.
In’t 7. Johrhunnert sünd annere Systemen opkamen. In de Tiet vun de Karolingers hebbt se den Punkt as Trennteken bruukt un ok en Streek. In’t Middelöller hebbt de Druckers disse Interpunktschoon övernahmen, aver ahn faste Regeln.
Mit de Tiet hett sik de Satzteken ännert, t.B. gifft dat op Hoochdüütsch mit de Rechtschrievreform niege Regeln för dat Setten vun Kommas. Ok hebbt annere Spraken af un an annere Regeln as op Hooch- oder Plattdüütsch.
De fakensten Satzteken
[ännern | Bornkood ännern]De wichtigsten Satzteken för düütsche Texten sünd in den Kasten an’n Rand oplist.
- De Punkt (.) steiht an’t Enn vun en normalen Satz. De warrt ok bruukt, üm grote Tallen in Dusender-Gruppen to ünnerdelen (1.000.000) un för dat Afkörten vun Wöör oder Begrepen (etc., usw.), blots denn is de Punkt keen Satzteken.
- Dat Fraagteken (?) steiht an’t Enn vun en Fraag.
- Dat Utroopteken (!) steiht an’t Enn vun en Utroopsatz
- De Göösfööt („ un “ oder » un «, handschriftlich un op de Schrievmaschien ok as Tollteken ") staht an den Anfang un an't Enn vun en wöörtlich Reed. Un dat warrt ok bruukt, üm en Stück Text as Zitat to markeeren oder üm to wiesen, dat en Begreep nich so hart meent is as dat villicht klingt.
- Dat Komma (,), steiht twischen Deelsätz un dat trennt Wöör, de Optellt warrt, wenn dor keen „und“ oder „oder“ twischensteiht.
- Dat Leerteken ( ) steiht twischen twee Wöör un na en Satzteken.
- De Streekpunkt (;) (ok Semikolon) steiht af un an twüschen twee Sätz.
- De Dubbelpunkt (:) (ok Kolon) steiht an’t Enn vun en Satz, wenn wöörtlich Reed, en Zitat oder en Optellen anfangt.
- De Apostrof (’) wiest, dat wat utlaten is.