Koine Greeksch
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Koiné (Spraakwetenschop).
| Koiné | ||
|---|---|---|
|
Snackt in |
in de Kuntreien üm dat Middelmeer ümto | |
| Sprecher | is keen lebennige Spraak mehr | |
| Klassifikatschoon |
| |
| Spraakkoods | ||
| ISO 639-1 |
grc | |
De Koiné (greeksch: κοινή (γλώσσα), koinē glōssa, „De Allgemeene (Spraak)“) is de ooltgreeksche Allgemeenspraak vun’n Hellenismus an bit in de röömsche Kaisertiet (üm un bi 300 v. Chr. bit 600 n. Chr.). Mangs wödt dat laat antike Greeksch (ca. 300–600 n. Chr.) nich mehr bi de Koiné Spraak tellt. Greeksch was over Hunnerte vun Johren de wichtigste Verkehrsspraak in’n östlichen Middelmeerruum, un ok in’t latiensche Westen was de Spraak best wall wiet verbreet.
Neegreeksch utspröcken wödt dat Wort Koiné [kinˈi], diverse rekonstrueerte Utspraakemöglichkeden ut de Tiet sünd [koiné], [kyné], [kyní].
In de hüütge Spraakwetenschop wödt as Koiné (in’t Hoogdüütsche ok `Gemeinsprache´) ok jeden Dialekt betekent, de sik binnen ene Spraakgemeenschop as allgemeen akzepteerde overregionaale Standard döörsetten kann (vgl. ok lingua franca).
Entwicklung
[ännern | Bornkood ännern]Dat Koiné-Greeksch (or Koiné Alexandriní) kwömp up dör dat Vermischen vun de eenzelen greekschen Dialekte (Attisch, Doorsch, Ioonsch) in de Tiet vun de mehrere Johre durenden Feldtöög vun Alexander de Grote un vun de siene Armee, de sik ut Makedoniers un unnerwörpen Greken ut verschedenste Regionen rekruteerde. Upgrund vun de grote politische un kulturelle Bedüden vun Athen in’t 5. un 4. Jh. v. Chr. was de Grundlaag vun de Koiné dat Attische.
De grote territoriale Utdehnen vun’t makedonsche Riek unner Alexander de Grote möök dat Greeksche to de allgemene Verkehrsspraak in Südeuropa, Syrien un Palästina bit na Ägypten (Ptolemäer-Dynastie). De Bedüden vun’t Koiné-Greeksch in Vörasien un Ägypten nömmp sölls met dat Verbreden vun de Latiensche Spraak dör de Römers nich af un wööd na’t Delen vun’t Röömsche Riek in enen westlichen un enen östlichen Deel (in’t Johr 395 n. Chr.) in Oostrom üm 630 to de alleenige Amtsspraak. Dormet wööd’t de Grundlaag för’t Greeksche vun’t Middeloller un vun de Neetiet.
De Koiné tellt bi’t Oldgreeksche, men unnerscheedt sik best wall düütlik vun’t klassische Greeksch vun enen Sophokles or Platon un heel wesentlich vun de Spraak in Homer siene Ilias un Odyssee unner anner dör Vereenfachen vun de Grammatik un de Luden. De moderne Kunstspraak Katharevousa boot mehr up de Koiné as up dat klassische Attisch up.
Greeksch in’t däägliks Leven in de Tiet vun de Bibel
[ännern | Bornkood ännern]De Schriften vun’t Ne’e Testament sünd in de Koiné, de allgemene (vun alle spröken) Spraak, schreven. De Septuaginta is de in neetestamentliche Tiet verbrete Koiné-Oversetten vun’t Olde Testament un Born vun de meeste oldtestamentlichen Zitate in’t Ne’e Testament. Se lätt Spraakwetenschoppers Inblicke dorin to, wo de jöödschen Gelehrten vun de leste vörchristliche Johrhunnerte dat Hebräische vun de Thanach (uns Old Testament) verstahn hebbt. Dorbi kann sehn wöden, datt de greeksche Oversetten best präzise un dördacht anleggt wööd.
In Palästina gaff’t seent de Tiet vun’n Hellenismus ok greeksche Städte, besünners de gebildete Bovenlaag brukte dat Greeksche, wieldat in’t eenfache Volk meest Aramäisch spröcken wööd. Een neetestamentlich Tüügnis för de greekschen Kolonien is dat Nömen vun de as Dekapolis (gr. δέκα, déka, „tien“ un πόλις, pólis, „Stadt“) betekende Bund vun greeksche Städte in’n Nordosten vun Palästina.
Ok wödt in’t Johannesevangelium (Joh. 19:19, 20) dorup heenwesen, datt bi’t Heenrichten vun Jesus een Brött met de in Hebräisch, Greeksch un Latienisch oversetten Upschrift „Jesus vun Nazaret, Könnig vun de Jöden“ anbracht wesst had, wat dat allgemeene Verbredt ween vun’t Greeksche as Verkehrsspraak illustreert. Dat Utbreden vun de ne’e Religion wööd dör her heel wat lichter: Dördat de Evangelien (greeksch ευαγγελιoν, euangelion = „Gode Naricht“, „bliede Boschup“) up Greeksch verfatt wöden, kunn sik dat Christendom goo unner de städtsche Meenschen in’n helen östlichen Middelmeerruum verbreden (up’t Land sprack man meest annere, lokale Spraken, worüm sik de ne’e Religion hier heelwat langsamer verbrede).
Kiek ok bi: Katharévousa, Dimotikí, Phonologie vun de Koiné
Oorgreeksch (ca. 3.000 v. Chr.) |
Mykeensch (1600–1100 v. Chr.)
Ooldgreeksch (800–300 v. Chr.) |
Koine (300 v. Chr.–600 ) |
Middelgreeksch (600–1453) |
Neegreeksch(sied 1453)