Zum Inhalt springen

Liter

Linken ännern
Vun Wikipedia
(wiederwiest vun Hektoliter)
Eenheit
Norm as SI-Eenheed tolaten
Naam Liter
Grött Volumen
Eenhedenteken l oder L
Formelteken V

De Liter (SI-Symbole L un l, ook: ℓ) es ene metrische Eenheed Volumen to mèten. Een Liter kümt enen Kubikdezimeter (dm3), 1000 Kubikzentimeter (cm3) oder 0,001 Kubikmeters (m3) liek. Een Kubikdezimeter (oder Liter) het een Volumen van {10 cm × 10 cm × 10 cm un es so een Dusendste Deel van enen Kubikmeter.

Dat oorsprünglike fransche metrische Enhedensysteem bruke den Liter as ene Grundmaateenheed. Dat Woord „Liter“ stamt van de Namen för de öldere fransche Eenheed litron, de uut’r byzantinsch-greekschen Sprake kümmt un eerst ene Maateenheed för Wichte nich för Volumen beteke.[1] De Liter worde so tiedens de Fransche Revolutschoon een Deel van metrischen Eenhedensysteem. De Liter kann een tohope med anderen SI-Eenheden bruken, man de Standaard-SI-Eenheed Volumen to mèten es de Kubikmeter.[2]

Een Liter het exakt de Masse van meest enen Kilogramm, ümme dat de Definitschoon van enen Kilogramm 1795 eerst de Masse van enen Kubikdezimeter Water bi de Temperatuur van smelten Ies(0̈° C) was. As de Mèter un dat Kilogramm läter niege Definitschonen krègen stimmt düsse Betog to ene nich meer exakt œvereen.[3]

Definitschoon

[ännern | Bornkood ännern]
Bloge Wörpel, an Sieden de Länge van den Sieden (10 cm)
Een Wörpel med 10 cm langen Sieden het een Volumen van enen Liter

Een Liter es een Kubikdezimeter, wat dat Volumen van enen Wörpel med 10 Zentimeter × 10 Zentimeter × 10 Zentimeter langen Sieden es (1 L ≡ 1 dm3 ≡ 1000 cm3). So es 1 L ≡ 0.001 m3 ≡ 1000 cm3; un 1 m3 (also een Kubikmeter, de SI-Eenheed för Volumen) es up’n Punkt 1000 L.

Van 1901 bet 1964 was de Definitschoon van den Liter dat Volumen van enen Kilogramm iedel Water bi de maximale Dichte (+3.98 °C) un Standaarddruck. Dat Kilogramm wedder hadde den internatschonalen Prototyp för dat Kilogramm as Grundlage un solle de sülve Masse as enen 1 Liter Water in den Tostand as bòven hebben. Nu kamm man ruut, dat de Prototyp 28 ppm to groot was un so enen Liter egens 1.000028 m³ was. Daarümm kamm 1964 de Definitschoon vandage up. De Liter es kene SI-Eenheed man de General Conference on Weights and Measures, de Institutschoon, de SI-Eenheden defineren dööt, seggt dat een den Liter tohope med den SI-Eenheden bruken kann un leggt ook de Definitschoon för de Liter un siene Symbole fast.

Een Liter kümt enen oder Milli-Ster liek, ene metrische Eenheed, ene Unnereenheed van den Ruummeter, de nich bi den SI-Eenheden tohöört.

SI-Präfixe för den Liter

[ännern | Bornkood ännern]

Den Liter, ook wenn he nich bi den offitschellen SI-Eenheden tohöört, kann een med SI-Präfixen bruken. Faken bruukt een de Milliliter, de dusendeste Deel van enen Liter, vœr al in’n Medizin, den Inginuerswèsen man ook bi’n Kòken. .[4] Internatschonaal givt et twee Standaardsymbole för den Liter: L un l.

Poteggens Name Symbole Äquivalent Volumen
10−30 L Quektoliter ql qL 103 pm3 dusend Kubikpikometers
10−27 L Rontoliter rl rL 106 pm3 ene Millionen Kubikpikometers
10−24 L Yoktoliter yl yL nm3 Kubiknanometer
10−21 L zeptoliter zl zL 103 nm3 dusend Kubikpikometers
10−18 L Attoliter al aL 106 nm3 Ene Millionen Kubiknanometers
10−15 L Femtoliter fl fL μm3 Kubikmikrometer
10−12 L Pikoliter pl pL 103 μm3 dusend Kubikmikrometers
10−9 L Nanoliter nl nL 106 μm3 Ene Millionen Kubikmikrometers
10−6 L Mikroliter μl μL mm3 Kubikmillimeter
10−3 L Milliliter ml mL cm3 Kubikzentimeter
10−2 L Zentiliter cl cL 101 cm3 teggen Kubikzentimeters
10−1 L Deziiliter dl dL 102 cm3 hunderd Kubikzentimeters
100 L Liter l L dm3 Kubikdezimeter
101 L Dekaaliter dal daL 101 dm3 teggen Kubikdezimeters
102 L Hektoliter hl hL 102 dm3 hunderd Kubikdezimeters
103 L Kiloliter kl kL m3 Kubikmeter
106 L Megaliter Ml ML dam3 Kubikdekameter, 1 Ene Millionen Liters
109 L Gigaliter Gl GL hm3 Kubikhektometer
1012 L Teraliter Tl TL km3 Kubikkilometer
1015 L Petaliter Pl PL 103 km3 dusend Kubikkilometers
1018 L Exaliter El EL 106 km3 ene Millionen Kubikkilometers
1021 L Zettaliter Zl ZL Mm3 Kubikmegameter
1024 L Yottaliter Yl YL 103 Mm3 dusend Kubikmegameters
1027 L Ronnaliter Rl RL 106 Mm3 ene Millionen Kubikmegameters
1030 L Quettaliter Ql QL Gm3 Kubikgigameter

Symbool

[ännern | Bornkood ännern]

Eerst was dat Symbool för den Liter alleen l (een lütk L), na SI-Richtlinie, dat bloot de Eenheden, de den Namen van ene Persoon drèget, enen groten Bookstaven krieget. In vèlen engelschsprakigen Länndern schrievet de Lüde de arrabsche Tall 1 man as enen lootrechten Streek. Daarümme süüt de Ziffer „1“ faken so uut as een lütk „l“. Ook bi welke Schriftaarden up’n Reekner sind bede swaar uutenetohoolden. Daarweègen het de CIPM dat grote „L“ 1979 as enen Alternative tolaten.[5] Dat Symbool „ℓ“, wat as een lütk „l“ in Schrievschrift uutsüüt es sunderlik in China, Japan un Korea begäng. Vele Reeknerschrivtaarden för chineesche Schrivtteken bruket dat „ℓ“ un ook Extrateken för Mikroliter, Milliliter, Deziliter un Kiloliter (㎕, ㎖, ㎗, un ㎘)[6]

Historie

[ännern | Bornkood ännern]

De Liter hete eerst „cadil“. Prototypen wist dat Musée des arts et métiers in Paris.[7] Frankriek make 1795 den Liter as niege „republikaansche Maateenheed“ ene offitschelle Eenheed med de Defintischoon van enen Kubikdezimeter.[8] 1879 sette dat Comité International des Poids et Mesures de Definitschoon van enen Liter un dat Symbool l (lütk L) fast.

1901 sette de drüdde General Conference on Weights and Measures de Defintschoon för den as den Ruum van enen 1 kg ielen Water bi de Temperatuur van’r Maximaaldichte (3.98 °C) un enen Druck van enen 1 atm. Dat make den Liter liek to 1.000028 dm³. De twelvde General Conference on Weights and Measures kamm wedder to de oolde Definitschoon trügge, un sette de Definitschoon in’n Betog to den Meter, as enen anderen Namen för enen Kubikdezimeter.[3] De sessteggende General Conference on Weights and Measures stemme den alternativen Symbool L to.[9]

Litteratuur

[ännern | Bornkood ännern]

Nawiese

[ännern | Bornkood ännern]
  1. ↑ „Liter“, in: Digitale Wörterbuch der deutschen Sprache, binnennets, upropen den 30.11.2023.
  2. ↑ Bureau International des Poids et Mesures, 2006, p. 124.
  3. ↑ a b NIST, 2000. Ts.nist.gov.
  4. ↑ Kenneth Butcher, Linda Crown, Elizabeth J. Gentry (2006), The International System of Units (SI) – Conversion Factors for General Use. NIST Special Publication 1038.
  5. ↑ The International System of Units (SI) (2006).
  6. ↑ Unicode Consortium (2019): The Unicode Standard 12.0 – CJK Compatibility ❰ Range: 3300—33FF ❱.
  7. ↑ Visite Générale au Musée des arts et métiers. Musée des arts et métiers. „Comment s'est appelé cet étalon de mesure avant de s'appeler le litre ? - Le Cadil [What was the name of this measurement before called being called a litre? - a Cadil].“
  8. ↑ Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795) (fr). Association Métrodiff (7 April 1795). „Litre, la mesure de capacité, tant pour les liquides que pour les matières sèches, dont la contenance sera celle du cube de la dixièrne partie du mètre.“
  9. ↑ Bureau International des Poids et Mesures, 2006.
SI-Präfixen
Symbol Y Z E P T G M k h da - d c m µ n p f a z y
Faktor 1024 1021 1018 1015 1012 109 106 103 102 101 100 10−1 10−2 10−3 10−6 10−9 10−12 10−15 10−18 10−21 10−24
SI-Basiseenheit

Ampere | Candela | Kelvin | Kilogramm | Meter | Mol | Sekunn

 
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Liter&oldid=1003731#SI-Präfixe_för_den_Liter“