Globale Upwärmen

Linken ännern
Vun Wikipedia
Anstieg van de Temperatuur weltwied in de Tied van 1850 – 2020 vergleken med 1850–1900
Lokale Temperatuur weltwied sied 1880 vergleken med 1951–1980, Dörsnid över fiev Jare in Gebeden je 1200 km²[1]

Globale Upwärmen – ook Klimawannel oder Eerdupwärmen – betekent den Anstieg van de dörsnidlike Temperatuur, de upstunds de Eerdatmosphere un de See upwärmt. Düsse Temperatuuranstieg veroorsaket de Minschen, de sied de Industrielle Revolutschoon fossile Brennstoffe, os Kölen, Eerdgas un Eerdöölge, Maschienen antodrieven un Energie to winnen verbrennt, un so Drievhuusgase in de Luft puust. De Drievhuusgase maket de Troposphere, de underst Schicht in de Eerdatmosphere, meer infrorode Stralen binnen de Atmosphere hoolden, dat so de natüürlike Drievhuuseffekt up de Eerden stärker werd. Dat wichtigste Direvhuusgas is upstunds Kölenstoffdixoid (CO2), man ook ander Gase os Methaan un Distickstoffmonoxid dreget bi de Eerden heter to maken. Dat Kölenstoffdioxid is nu al van oorsprünlgik 280 ppm up över 410 ppm anstegen.

De Temperatuur es in die Tied van 1850 bet 2010 wat bi1,1 °C stegen, os de Wetlklimaraad (kort: IPCC för Intergovernmental Panel on Climate Change) vertellt.[2][Anm. 1] 2023 was dat heetste Jaar, sied denn de Minschen de Temperatuur systemaatsch uptekent; de Temperaturen weren wat bi 1,45 °C över den Snidd in de Tied vör de industrielle Revolutschoon. De verleden negen Jare weren medsams de heetsten Jare sied dat de Minschen dat Uptken begünnen.[3] Verglieken kann een düt Temperatuurniveau bloot med de Eem-Warmtied vör 115.000 Jaren.[4] De IPCC schreev 2021 in den sessten Assesment Report (plattdüütsch: „Uutweerdbericht“ oder „Tostandsbericht“), dat wi nich an twieveln könnt, dat de Minschen up de Atmosphere, de Seen, Ozeanen un Landmassen inwärkt un so upwärmt. De IPCC taxeert dat 1,07 °C van den 1,09 °C, de sik de Eerden upwärmd het, up minschlik Doon trüggegaat.[2] Dat stüüt ook andere Assesment Reports.[5] De Wetenschop is sied den 1990er Jaren enig, dat de Minschen meest alleen de Temperatuur up de Eerden upwärmt.[6][7][8] Dat Tempo, in den sik de Eerden upstunds upwärmt, is düchtig wat swänker os in allen anderen Perioden in de Eerdnietied, also sied 66 Millionen Jaren Tied.[9][10][11] Wenn de Minschen upstunds nich so enen groten Inflood up dat Klima hädden, köle sik de Temperatuur sachtens eer af, os dat in den Jaardusenden vörweg de Richte was, de wi waarnemen können.[12]

Szenairen för Drievhuusemisschonen in de Tokumst. Wenn wi dat, wat de Pariser Klimaövereenkumst tosegt, vulldoot, könnt wi dat Maal, dat sik de de Eerden bet 2100 nich över 2 °C upwärmt, nich to Stande kriegen.

De IPCC is sik in sienen sessten Assesment Report verwachten, dat sik de Eerden bet to’n Ende van den 21. Jaarhunderd sachtens 1,0 °C bet 1,8 °C upwärmt, ook wenn wi bloot wenig Drievhuusgase uutstööt, bi middelstarken Uutstoot verwacht se 2,1 °C bet 3,5 °C, un 3,3 °C bet 5,7 °C, wenn de Minschen jümmers noch meer Direvhuusgase uutstööt un de Emisschonen anstieget.[13] Wat de Politik un de Klimaschuul bet 2020 ümmesetten können, stüürt de Eerden up to, dat se bet 2100 wat bi 3,2 °C wärmer werd. Wenn de Möge bi’n Klimaschuul upstunds minder werd könnt dat ook meer os 4 °C werden.[14] De International Energy Agency seggt in den World Energy Outlook 2021, dat de Temperatuur ümme 2,6 °C anstigt, wenn de Maatregels un Aktschonen upstuns Grundlage sind den Anstieg to bereken.[15] De Climate Action Tracker (Stand: November 2022) is sik verwachten, dat de Temperatuur bet 2100 weltwied 2,7 °C anstigt.[16]

Düsse Kilmawandel wärket sik ol vandage ungünstig up de Natuur un de Minschen uut. Verscheden Ökosysteme sind ol nu stärker belast, os se sik up den Wannel anpassen könnt, so dat ol Folgen upkomen sind, de wi nich trüggenemen könnt. Woans sik de Klimawandel uutwärket un wat de Folgen sind, hängt daar stark med tohope wat Maatregels un Aktschonen wi ümmesett dat Klima to schulen. De negativen Folgen werd jümmers stärker, je duller de Temperatuur stigt.[17]

De Vereend Natschonen seggt faken dat ene „Klimakatastrophe“ kümmt un meent dat slimmste Szenario, dat wi med den Vöruutsagen os Grundlage vörstellen könnt.[18] De Folgen, de sik ol wieset, sind dat’t Ies in de arktsche Iessee, up den antarktschen Eerddeel un van den Gletschers weltwied wegsmelt, de Permafrostboddems updagget un so dat Drievhuusgas Methaan in de Atmosphere stigt, dat tovör in’n Boddem froren was, in jümmers meer Eerdelen Dröögden upkomet un dat wi weltwied jümmerto extremer Wedder afkriegt. Ollnes dat nimt enen slechten Inflood up dat Leven van Minschen un Deren un so dregt ook bi, dat Aarden uutstärvet. Wat de Folgen sind hängt daar ook van af, wo lange sik un wo stark sik de Eerden upwärmt. Welke Folgen könnt wi ook nich wedder trüggenemen andere könnt een Wendepunkt sien, t.B. wenn heel Ies up de Iessee medeens wegsmolten es oder de Permafrostboddem in Sibrien gans verlüstig gaan is, de jach ümmekippet un noch gröttere Folgen up dat Klima weltwied hebbet, os wi uus dat uutmalen köönt.

Wat för enen Andeel verscheden Regionen up de CO2Emisschonen in de Tied van 1850–2019 hebbet

Natschonale un internatschonale Klimapolitik versöcht dat Klima to schulen, sik an de Folgen, de ol daar sind, antopassen un so aftoswäcken, dat sik de Eerden upwärmt. De Klimawandel, den Minschen in’n Gang brocht hebbet, heel un deel aftowenden, mött de Minschen dat Uutstöten van Drievhuusgasen Energie to winnen kumplett uut’n Weg gaan un wenn dat nich anders klappt os Drievhuusgase in de Luft to puusten, de Emisschonen med negativen Emisschonen un passliken Technologien os BECCS, DACCS oder indem dat se CO2 in’n Boddem bind, uutglieken. 2016 weren ol wat bi twee Drüddel van den CO2-Budget verbruukt, dat de Pariser Övereenkumst vereenbbard hadde, dat sik de Eerden nich meer os 2 °C upwärmt. Dat heet: de Hoop Drievhuusgase, de wi in de Luft stööt, mööt swanke daal, wenn sik de Eerden nich över 2 °C upheten sall.[19] Villicht sind man ook de 2 °C ol to veel, denn up lange Sicht könnt de 2 °C ol noog sien, dat een Effekt upkümt, de „Drievhuus Eerde“ heet un ene Heettied veroorsaket, de dat Minschen swaar maket up de Eerden to överleven.[20]

Literatuur[ännern | Bornkood ännern]

Nettverwiese[ännern | Bornkood ännern]

Global warming. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Erderwärmung“ (hoochdüütsch).

Anmärkels[ännern | Bornkood ännern]

  1. ↑ De Artikel givt (t. B. je na Born) Temperatuurunderschede in °C (Grad Celsius), K (Kelvin) oder Grad an. De Angaven sind liekweerdig, d. h. wenn bi ene Uutgangstemeperatuur van 20 °C de Temperatuur enen 1 °C/ 1 K/ 1 Grad anstigt, so liggt de Temperatuur nu bi 21 °C.

Nawiese[ännern | Bornkood ännern]

  1. ↑ NASA: GISS Surface Temperature Analysis (GISTEMP v3).
  2. ↑ a b IPCC: Summary for Policymakers. In: V. Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, B. Zhou (Hrsg.): Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. 6. Auflage. Intergovernmental Panel on Climate Change, Genf 2021, ISBN 978-92-9169-158-6 (ipcc.ch [PDF; 3,6 MB; afropen an’n 15. Februar 2022]): “It is unequivocal that human influence has warmed the atmosphere, ocean and land. Widespread and rapid changes in the atmosphere, ocean, cryosphere and biosphere have occurred.”
  3. ↑ WMO confirms that 2023 smashes global temperature record. World Meteorological Organization upropen den 16. Januar 2024.
  4. ↑ Stefan Rahmstorf: Was der neue Bericht des Weltklimarats für uns bedeutet. Analyse des IPCC. In: Spiegel. 9. August 2021, afropen an’n 5. September 2021: „Nach Stand der Daten muss man rund 125.000 Jahre zurückgehen, bis in die Eem-Warmzeit vor der letzten Eiszeit, um global ähnlich hohe Temperaturen zu finden.“
  5. ↑ Wuebbles, D. J., D. W. Fahey, K. A. Hibbard, D. J. Dokken, B. C. Stewart, and T. K. Maycock: USGCRP, 2017: Climate Science Special Report: Fourth National Climate Assessment, Volume I, S. 126. In: science2017.globalchange.gov. USA, 2017, afropen an’n 4. Mai 2019.
  6. ↑ Hasselmann K, Bengtsson L, Cubasch U, Hegerl GC, Rodhe H, Roeckner E, von Storch H, Voss R, Waszkewitz J: Detection of anthropogenic climate change using a fingerprint method. In: Peter D. Ditlevsen (Hrsg.): Modern dynamical meteorology: Proceedings from a symposium in honor of Prof. Aksel Wiin-Nielsen. University of Copenhagen. Department of Geophysics, Copenhagen 1995, doi:10.17617/2.2534307 (mpg.de [PDF; 1,2 MB]): “The probability that the observed increase in near-surface temperatures in recent decades is of natural origin is estimated to be less than 5 %.”
  7. ↑ James Lawrence Powell: The Inquisition of Climate Science. New York 2012, S. 178.
  8. ↑ Cook et al.: Quantifying the consensus on anthropogenic global warming in the scientific literature. In: Environmental Research Letters. Band 8, 2013, doi:10.1088/1748-9326/8/2/024024.
  9. ↑ Noah Diffenbaugh, Christopher Field: Changes in Ecologically Critical Terrestrial Climate Conditions. In: Science. 341, Nr. 6145, S. 486–492. doi:10.1126/science.1237123.(engelsch), Binnennetts
  10. ↑ Richard E. Zeebe, Andy Ridgwell, James C. Zachos: . In: . 9. Jaargang, Nr. 4, April 2016, S. 325–329, doi:10.1038/ngeo2681 (engelsch, lta.org [PDF]).
  11. ↑ Frequently Asked Question 6.2: Is the Current Climate Change Unusual Compared to Earlier Changes in Earth’s History? Climate Change 2007: Working Group I: The Physical Science Basis. IPCC, 2007, archiveert von dat Original am 16. Mai 2016; afropen an’n 20. Mai 2016 (engelsch).
  12. ↑ S. A. Marcott, J. D. Shakun, P. U. Clark, A. C. Mix: . In: . 339. Jaargang, Nr. 6124, 7. März 2013, S. 1198, doi:10.1126/science.1228026 (engelsch).
  13. ↑ IPCC: Summary for Policymakers. In: V. Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, B. Zhou (Hrsg.): Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. 6. Auflage. Cambridge University Press, Cambridge (UK) 2021, S. 17 (ipcc.ch [PDF; afropen an’n 7. Dezember 2021]).
  14. ↑ Jim Skea et al. 2022: Sechster Sachstandsbericht des IPCC
  15. ↑ IEA: Scenario trajectories and temperature outcomes. In: World Energy Outlook 2021. International Energy Agency, Dezember 2021, afropen an’n 30. Juni 2022.
  16. ↑ CAT: The CAT Thermometer. In: Climate Action Tracker. Climate Analytics, NewClimate Institute, November 2022, afropen an’n 16. August 2023.
  17. ↑ Sechster Sachstandsbericht des IPCC, Pörtner, H.-O et al.:, in: Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability, Cambridge University Press 2022, S. 7f u. 14.
  18. ↑ World headed for climate catastrophe without urgent action: UN Secretary-General. 27. Oktober 2022, afropen an’n 28. Dezember 2022 (engelsch).
  19. ↑ Joeri Rogelj un ander: Paris Agreement climate proposals need a boost to keep warming well below 2 °C. In: Nature. Band 534, 2016, S. 631–639, doi:10.1038/nature18307.
  20. ↑ Will Steffen u. a.: Trajectories of the Earth System in the Anthropocene. In: Proceedings of the National Academy of Sciences. Band 115, Nr. 33, 2018, S. 8252–8259, doi:10.1073/pnas.1810141115.
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Globale_Upwärmen&oldid=1011753“