Georges Braque

Vun Wikipedia
Georges Braque, 1908

Georges Braque (* 13. Mai 1882 in Argenteuil, Département Val-d’Oise; † 31. August 1963 in Paris) weer en franzöösch Maler, Grafiker un Bildhauer. Nah en fröh fauvistisch Schaffensphase weer Braque tosommen mit Pablo Picasso de Mitbegrünner vun den Kubismus.

Leven un Wark[ännern | Bornkood ännern]

Georges Braque wurr as Söhn vun Charles Braque (1855–1911) un Augustine Johanet (1859–1942) in en Vöroort vun Paris boren. Sien Vader weer Dekoratschonsmaler. 1890 is de Familie nah Le Havre trucken, wo de junge Braque 1899 en Lehre as Dekoratschonsmaler maaken dee u nto glieker Tiet in de Avendklass vun de der École des Beaux-Arts Malünnerricht nehm. Van 1902 bit 1904 hett he sien Studien in Paris an de Académie Humbert fortsett, wo he Marie Laurencin un Francis Picabia drapen dee. Sien eerste Warken weern impressionistisch beinfloot.

De Warken vun Braque gullen bi de Nazis as „entartet“, un 1937 wurrn nahwiesbaar acht dorvan in de Aktschoon „Entartete Kunst“ ut düütsch apenlich Sammlungen ünner Beslag nommen.[1] Wiedere Warken wurrn ünner annern jöödsch Sammler wegnommen, so Johanna „Hansi“ Ploschitzki (Hansi Share), Max Silberberg, Heinrich Stahl un den Wiener Ünnernehmer Friedrich Wolf-Knize (1890–1949).

1906 bit 1907[ännern | Bornkood ännern]

Braque hett in’n März/April 1906 dör en Utstellung in den XXII. Salon des Indépendants, up de he söben Biller wies (de all later verneelt wurrn), de Bekanntschap vun Henri Matisse, Albert Marquet un André Derain maakt, de hör fauvistisch Warken utstellen deen. Braque wurr vun den Stil vun disse „Fauves“ (franzöösch för Wilde) nöömt Künstler beinfloot un hett sück verstärkt mit disse Richt befaat. He hett eng mit Raoul Dufy un Othon Friesz tosommenarbeit, de ok in Le Havre wahnen deen.

Paul Cézanne, Die Bucht von Marseille, von L’Estaque aus gesehen, um 1885, Art Institute of Chicago

De Salon d’Automne wies in’n Harvst 1906 en Utstellung mit teihn Biller vun Paul Cézanne, de wiels den Verloop vun de Utstellung an’n 23. Oktober storven is. Braque, deep beindruckt vun Cézanne, is noch in’n Oktober nah L’Estaque reist, wo he sück bit Februar 1907 uphollen hett. Cézanne harr dfat Fischerdörp nich wiet vun Marseille in den 1880er Johren besöcht un dor en groot Tall vun Landschapsbiller malt, deren bekannteste Das Meer bei l’Estaque (Musée d’Orsay, Paris) un Die Bucht von Marseille, von L’Estaque aus gesehen (Art Institute of Chicago) sünd; letztere harrn grooten Infloot up Braque. Nah L’Estaque kehr Braque in‘n Harvst 1907 un in de Johren 1908 un 1910 torüch.

In‘n März/April 1907 geev dat in’n XXIII. Salon des Indépendants weer en Utstellung vun fauvistisch Arbeiten, an de he mit söss Gemälden bedeeligt weer. De düütsch Kunsthändler Daniel-Henry Kahnweiler hett dat Bild Das Tal köfft, de annern fief Biller hett de düütsch Kunstsammler Wilhelm Uhde to’n Gesamtpries vun 505 Francs köfft. In’n Juni un Oktober 1907 wurr Cézanne in Paris mit twee umfangriek retrospektiv Utstellungen ehrt. De sullen de Richt vun de Avantgarde beinflooten un den Weg to’n Kubismus bahnen. Ganz entscheedend för Braque wurr sien tweet Upenholt in L’Estaque in’n Harvst. Mit Gemälden as Terrasse des Hotel Mistral (Privatsammlung, New York) un Viadukt bei L’Estaque (Minneapolis Institute of Arts) hett sück Braque vun den Fauvismus weg bewegt un sück den struktureerten Stil vun Cézanne nähert.[2]

Enn’n November/Anfang Dezember 1907 hett Guillaume Apollinaire Braque in dat Atelier vun Picasso in Bateau-Lavoir, Rue Ravignan 13 begleit. Vermootlich weer dat Braque sien eerst Besöök, villicht harr aber ok all in dat Fröhjohr, wiels de Indépendants, eerste Kuntakte stattgfunnen. Hier hett Braque eerstmals dat in‘n im Sommer 1907 fardig wurrn Gemälde Les Demoiselles d’Avignon (Museum of Modern Art, New York) un dat anfungen Gemälde Drei Frauen (Eremitage Sankt Petersburg) sehn. Beindruckt vun dissen Besöök, hett ok Braque in‘n Dezember an Figurenkompositschonen arbeit un fung en groot Gemälde mit den Titel Frau (wo dat bleeven is, weet man nich; vermootlich verloren oder verneelt). Dat Atelier vun Picasso weer nu de Oort, in den nich blots över Picasso sien Arbeiten ok etwa Akt mit Kleidungsstück –, sonnern ok över de vun Braque diskuteert wurr.[3] So wurr ok Braque in sien Daakatelier in de Rue d’Orsel vun Picasso besöcht, tomal dat Bateau-Lavoir blots wenige hunnert Meter weg leeg.[4][5]

1908 bit 1911[ännern | Bornkood ännern]

Anfang 1908 hett Braque an en anner figurativ Motiv arbeit, den Großen Akt (Ööl up Lienwand, 140 × 100 cm, Sammlung Ales Maguy, Paris). In‘n XXIV. Salon des Indépendants – Picasso hett sien Arbeiten nie in’n Salon wiest – stell Braque neben dat Gemälde Frau (dt in’n Katalog nich upführt wurr), veer wiedere Arbeiten ut. Picasso hett sück tegenöver sien Früendin Fernande Olivier ütert, dat Braque „ein großes Bild mit kubistischer Konstruktion heimlich gemalt“ ahn irgendwell de „Quelle seiner Inspiration“ zu verraten.[6] So harr Picasso sien Vörbehollen tegenöver Braque eerst in‘n Harvst 1908 upgeven, de he tovör in Verdacht harr, sien Arbeiten un Ideen verwerten to willen, ahn deren Oorhever antogeven. [7][8]

In‘n Sömmer 1908 hull sück Braque wedder in L’Estaque up un hett en Reeg vun kubistisch Landschapen malt, vun denen Straße bei L’Estaque (Museum of Modern Art, New York), dat bekannteste is. Picasso, de den Sömmer in dat Val-d’Oise verbroch un ebenfalls Landschapen malen dee, keem, völlig unafhängig, to ganz ähnlichen malerischen Ergevnissen: „[…] einer verknappenden Bildsprache aus facettierten Formen, Mehransichtigkeit der Gegenstände und Zurücknahme der Farbe um der Form willen.“[9]

Grand Palais, Paris, Utstellungsoort vun den Salon d’Automne (Postkoort um 1900)

Anfang September hett Braque negen Biller, dorünner Häuser in L’Estaque, bi den Salon d’Automne inreicht, de aber vun de Jury, ok mit de Stimm vun Matisse, aflehnt wurrn. De Kunstkritiker Louis Vauxcelles hett över en Gespräch mit Matisse bericht: „Braque hat ein Bild eingereicht, das aus kleinen Kuben besteht […] Um sich besser verständlich zu machen, nahm er [Matisse] ein Stück Papier und zeichnete in drei Sekunden zwei aufsteigende, sich schneidende Linien, zwischen die kleine Würfel gesetzt werden, die das L’Estaque von Georges Braque darstellen sollten.“ Apollinaire hett disse Geschcihte mehrfach wedderhalt un de gebruukt Begreep „Kubus“ un „Kubismus“. In dat Johr 1912 sull dit de offizielle Verkloren för den Oorsprung vun den Begreep „Kubismus“ ween hemm,[10] woll ok dör en in dat glieker Johr herutkommen Afhandlung mit den Titel „Du Cubisme“ vun Albert Gleizes un Jean Metzinger. Allerdings düükt de Begreep all in dat Fröhjohr 1909 in en Artikel vun Charles Morice in‘n Mercure de France up, eenige Maand later nömmt Vauxcelles dissen Stil „kubistisch“ un Enn’n 1909 is de Utdruck bi all Maler und Kritiker in Gebruuk.[11]

Enn’n vun dat Johr 1908 fungen Picasso un Braque en regen Dialog an.[12] Braque hett later dorto seggt: „Es dauerte nicht lange, und ich tauschte mich täglich mit Picasso aus; wir diskutierten und prüften die Ideen des anderen, […] und verglichen unsere jeweiligen Arbeiten.“[13] Dr gemeensame Drapenspunkt wiels de Daag weer dat Restaurant Azon.

In‘n November 1909 stell Daniel-Henry Kahnweiler sluutend de Landschapen ut L’Estaque as ok de eersten kubistischen Stillleven vun Braque mit Musikinstrumenten in sien Galerie ut. In’n Winter hett sück Braque mit Motiven as Teller und Obstschale un Obstschale en wieder Grundthema vun Cézanne befaat. Picasso hett to de glieker ebenfalls Früchtestillleven malt, wat de wassend Nähe vun de beid Künstler dokumenteert.

Den Sömmer 1909 verbroch Braque in La Roche-Guyon in dat Seinedaal, wo Cézanne sück 1885 uphull. En verfalen Borg un de Wälder vun de Gegend hemm hüm to fief in Gröön- un Grautönen hollen Biller brocht. Nah en Militärdeenst in Le Havre entstunn in’n Winter en Reeg vun grootformatig Gemälde mit Musikinstrumenten, wobi he en Spieker as Trompe-l’œil-Motiv in de kubistische Malere einführen dee. In dat Motiv Feuerzeug und Zeitung (Privatsammlung) sünd eerstmals mit „GILB“ Bookstaven in en Gemälde updüükt. In’n Winter hemm beid Künstler jewiels de Kark Sacré-Cœur malt, de, vör allen bi Braque, all abstrakter wurrn Formen annehm.

In dat Fröhjohr 1910 entstunn mit Frau mit Mandoline dat eerste ovale kubistische Gemälde, worup Picasso ebenfalls en oval Bild mit glieker Sujet malen dee. De folgend twalf Maand hett he, sowohl in L’Estaque as ok in Paris, wiedere Stillleven malt, to’n Deel in ovaler Form. Anfang September 1910 hett Kahnweiler veer Gemälde vun Braque un dree Gemälde vun Picasso as Lehn to en Utstellung vun beid Künstler in de Galerie Thannhauser nah München schickt.

Siet etwa 1911 leev Braque mit Marcelle Laprè tosommen, mit de he in’n Januar 1912 en gemeensam Wahnen in de Impasse de Guelma 5 betruck. In de Literatur wurrd se siet 1912 as „Marcelle Braque“ betekent; tatsächlich hett dat Paar aber eerst 1925 heiraadt.[14] Marcelle Laprè (1879–1965) sull sien levenslang Begleiterin wurrn. Den Sömmer 1911 hemm Braque un Picasso eenige Weeken in de süüdfranzöösch Lüttstadt Céret verbrocht. Se hemm hier ehrn intensiven, in Paris anfungen uttuusch fortsett, de Tiet vun de produktivsten Tosommenarbeit vun beid Künster fung an. Wiels Braque den Mann mit Gitarre malen dee, hett Picasso mit de kongenialen Akkordeonspielerin anwoort. In de Stillleven Kerzenleuchter (Braque) un Stillleben mit Fächer (Picasso) hemm beid Künstler den in Fraktur schreven Titel vun dat Daagblatt L’Indépendant in hör Motive inbetrucken. Picasso kehr Anfang September nah Paris torüch, Braque bleev bit Januar 1912 in Céret, hett sück aber faken mit Picasso uttuuuscht. In disse Tiet wurrn ok de eersten Papeerplastiken vun Braque dateert, de hüm bi Picasso den Ökelnaam Wilbur Wright (nah den Konstrukteur vun Düppeldecker-Floogtüüch) inbroch.[15]

1912 bit 1914[ännern | Bornkood ännern]

Utstellungsplakat vun de Armory Show, New York 1913

Ut Céret kehr Braque mit dat Gemälde Hommage an J. S. Bach torüch, in dat he eerstmals Pochoir-Bookstaven bruken dee. Buterdem hett he in dat Motiv en naturalistisch malt Holtmaserung inföögt. In Paris hett he dat runde Stillleven Soda un Mann mit Violine malt. Enn’n April is Braque tosommen mit Picasso för eenig Daag in sien Heimatstadt Le Havre fohren, en Besöök, de Picasso to dat Gemälde Souvenir du Havre anreegt hett. Anfang August sünd Braque un Marcelle nah Sorgues (sur-l’Ouvèze) upbraken, en lütt Stadt nördlich vun Avignon, wo se en lütt Villa betrucken hemm un wo Braque wiederhen an sien Papeerskulpturen arbeiten dee. To sien Mal-Pigmenten hett he eerstmals Sand bimischt. In Sorgues hemm se Picasso drapen, de sück in de Nahberskopp mit sien Früendin Eva Gouel inhüert harr.[16] Anreegt dör sien Papeerskulpturen, entstunnen Midden September de eersten Papiers collés, Warken, bi de he Holtimitat-Papeer, later ok Zeitungsutsnitte kompositorisch as Bildelemente insetten dee. Picasso greep Braque -iens „Utfinnen“ glieks upnommen un hett todem Notenpapeeren un Tapetenmuster in sien Kompositschonen bruukt. De Papier collés hemm mit hör flächig, tweedimensionalen Anmooden un hör tonehmend Farvigkeit, de Övergang to’n Synthetischen Kubismus inleit.

In‘ Januar 1913 betruck Braque en nee Atelier in Paris in dat böverste Stockwark vun dat Hôtel Roma in de Rue Caulaincourt, en hell Ruum mit groot Glasfenster. Up de Anfang 1913 entstahn Gouache Obstschale, Kreuz-As hett he up en fuchtig Farvflach en Malerkamm insett un kunn dormit en filigrane, an Holtmaserung erinnern Flachenwirkung recken. Picasso hett disse Technik glieks upgreepen un he de later noch fiener maakt. In’n Februar un März hett sück Braque an de berühmt Armory Show in New York mit dree Gemälden bedeeligt, dorünner Violine (MOZART/KUBELICK). In’n Juni hett he weer en Landhuus in Sorgues betrucken un wurr vun den Maler André Derain besöcht. Wiel Picasso den Sömmer in Céret verbroch, locker sück de eng Betrecken vun de beid Künstler. In Sorgues entstunnen in’n Sömmer ovale Gemälde (Tischchen), dat grotßformatige Frau mit Gitarre un in’n Harvst en Reeg vun grootformatig Papier collés, ünner annern Schachbrett (tivoli-cinema) un Gitarre und Programm, mit en Programmzettel vun den Tivoli.

Juan Gris: Die Bordeauxflasche, 1915, Pinakothek der Moderne

In‘n Winter un in’t Fröhjohr 1914 hemm beid Künstler weer in Paris arbeit. Up den engen Kuntakt laaten de Titel vun de Arbeiten sluuten: Stillleben mit Herz-As (Braque) un Weinglas mit Kreuz-As (Picasso). In‘n Juni brook Braque to en Fohrradtour up, deren Teel dat Sömmerhuus in Sorgues weer. Dor hemm all Picasso un André Derain up hüm töövt. Picasso harr mit Eva in dat benahbert Avignon en Huus betrucken. Nah de Kriegsverkloren vun Öösterriek an Serbien wurrn Braque un Derain to’n Kriegsdeenst intrucken, Picasso weer as Spanier nich wehrplichtig.

An‘n 2. August 1914 wurrn beid Maler vun Picasso to’n Bahnhoff vun Avignon brocht. Picasso hett sück later (wenn ok metaphorisch) ütert, dat he Braque siether nie nich weer sehn hett. In’n Dezember 1914 wies Alfred Stieglitz’ Galerie 291 in New York zwanzig Biller vun Braque un Picasso ut de Sammlung vun Francis Picabia.

Nah 1914[ännern | Bornkood ännern]

In de Kunsthalle Basel wurr1933 to’n eersten Mal en Rückblende to dat Gesamtwark vun den Künstler veranstalt

1915 wurr Braque bi en Frontinsatz swoor an den Kopp besehrt. Nah lang Rekonvaleszenz in Sorgues kehr he in dat Fröhkohr 1917 nah Paris torüch wo he faken up Juan Gris un de Bildhauer Henri Laurens drapen dee. To Picasso harr he kien persönlichen Kuntakt mehr. He hett sück vun den Kubismus immer mehr afwennd un hett en eegen Stil entwickelt, bi den he vörnehmlich Stillleven malen dee. 1922 wurr Braque inladen, in en eegen Ruum an de Utstellung vun den Salon d’Automne deeltonehmen. He hett dorbi all 18 utstellt Arbeiten verköfft.[17]

1930 hett he en Landhuus in den Badeoort Varengeville-sur-Mer (bi Dieppe) baut. 1933 hett de Kunsthalle Basel in de Swiez to’n eersten Mal en Rückblende to dat bit dormals entstahn Œuvre vun den Künstler. In den 1930er un 1940er Johren hett Braque Motive malt, bi de sück Figur un Ruum (Malende Frau, 1936) un Ruum un Interieur (Der Billardtisch, 1945) dördringen deen. In sien 1946 entstahn Atelier-Billern hett Braque en groot witten Vagel bruukt, oorsprünglich dat Motiv vun en Gemälde, da Braque weer verneelt hett. Af 1947 hett he mit den Steendrucker Fernand Mourlot in Paris tosommenarbeit, de sietdem sien Lithografien drucken dee. 1948 keem bi Maeght in Paris de Lithografien-Suite Cahier de Georges Braque herut. 1953 kreeg he den Updrag, Deckengemälde för de Etruskische Galerie in‘n Louvre uttoführen: Blau Himmel, witt Steerns mit Maandsichel un de mit witt Lien ümrahmt swaart Vageln, de mit utbreedt Schwingen, de in hör Flächigkeit an Swaartfigurige Vasenmaleree erinnern. Inmidden vun vergoldet Snittereen an de Deck sünd Les Oiseaux en vun de wenig Warken vun modern Kunst in‘n Louvre[18]. 1954 hett Braque för den Chor vun de Saint-Valery-Kark vun Varengeville en deepblau Glasfenster schafft, dat den Stammboum Christi dorstellt, un för de Saint-Dominique-Kapelle vun dat sülvig Dörp söben figurative Glasfenster. 1958 wurr he mit en internatschonalen Antonio-Feltrinelli-Pries uttekent. 1951 wurr he all as utwärtig Ehrenliddmaat in de American Academy of Arts and Letters upnommen.[19] 1959 wur he in de American Academy of Arts and Sciences wählt. För de 1964 apen maakt Fondation Maeght bi Saint-Paul-de-Vence hett he en Waterbecken un en Glasfenster in de dortohörend Kapelle maakt.[20]

De Graffstäe vun Braque in Varengeville-sur-Mer

An‘n 31. August 1963 is de Künstler in sien Pariser Wahnen storven. Sie Graffstäe liggt up den Karkhoff vun Varengeville-sur-Mer in de Normandie.

Georges Braque weer Deelnehmer vun de documenta 1 (1955), de documenta II (1959) un (postum) dr documenta III in dat Johr 1964 in Kassel.

Warken[ännern | Bornkood ännern]

1937 as "entoort" ut düütsch apenlich Sammlungen beslagnommen Warken[ännern | Bornkood ännern]

  • Flußlandschaft / Le port de l'Estaque (Öl, 38 × 46 cm, 1906; Museum Folkwang Essen; 1939 öber de Pariser Galerie ZaK „verwert“; hüüd in de Stiftung Sammlung E. G. Bührle, Zürich)
  • Bucht bei La Ciotat (Öl, 59,8 × 72,7 cm, 1907; Museum Folkwang Essen; 1939 vun Emanuel Fohn köfft; hüüt in de Pinakothek der Moderne, München)
  • Stillleben mit Früchten (Öl, 31,5 × 65,5 cm, 1924; Städelsches Kunstinstitut un Städtische Galerie Frankfurt/Main; 1939 över de Luzerner Galerie Fischer verstiefgert; hüüd in de Stiftung Sammlung E. G. Bührle)
  • Boote am Strand (Öl, 27 × 46 cm, 1928; Städelsches Kunstinstitut un Städtische Galerie Frankfurt/Main; 1939 över den Galeristen Karl Buchholz in den Kunsthannel brocht; Stand Januar 2019 in de Weintraub Gallery, New York)
  • Stilleben (Tafelbild, 1941; Staatliches Museum Saarbrücken; 1941 to „Verwertung“ up den Kunstmarkt an den Kunsthändler Ferdinand Möller; wo dat bleven is, weet man nich)
  • Komposition (Aquarell; Staatliches Museum Saarbrücken; verneelt)
  • Nature morte II (Konvolut von zwei Radierungen, 32,8 × 45,3 cm, 1912; Kupferstichkabinett Berlin; wo dat bleven is, weet man nich)

Wiedere Warken (Utwahl)[ännern | Bornkood ännern]

Utstellungen (Utwahl)[ännern | Bornkood ännern]

Literatur[ännern | Bornkood ännern]

  • Pierre Assouline: Der Mann, der Picasso verkaufte  –  Daniel-Henry Kahnweiler und seine Künstler. Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 1990, ISBN 3-7857-0579-4.
  • Ingried Brugger: Georges Braque. Hatje-Cantz, Ostfildern 2008, ISBN 978-3-7757-2202-5.
  • Alex Danchev: Georges Braque : a life. Hamish Hamilton, London u. a. 2005, ISBN 0-241-14078-1.
  • Thaddaeus Ropac (Vorw.): Ensemble Moderne. Das moderne Stilleben. The Still-Life in Modern Art. Galerie Thaddaeus Ropac, Salzburg 25. Juli bis 31. August 1998; Paris 12. September bis 10. Oktober 1998. Salzburg/Paris 1998, ISBN 3-901935-03-7. (düütsch/engelsch)
  • William Rubin: Picasso und Braque – Die Geburt des Kubismus. Prestel 1990 (engelsch Originalutgaav: Museum of Modern Art, New York)
  • Bernard Zurcher: Georges Braque — Leben und Werk. (ut dat Franzöösche översett vun Guido Meister) Hirmer Verlag, München 1988, ISBN 3-7774-4740-4.

Weblinks[ännern | Bornkood ännern]

Georges Braque. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Enkeld Nahwiesen[ännern | Bornkood ännern]

  1. ↑ Datenbank zum Beschlagnahmeinventar der Aktion „Entartete Kunst“, Forschungsstelle „Entartete Kunst“, FU Berlin
  2. ↑ Edward F. Fry, Cubism 1907–1908: An Early Eyewitness Account. In: The Art Bulletin. Vol. 48, No. 1, März 1966, S. 70.
  3. ↑ Judith Cousins: Vergleichende biographische Chronologie Picasso und Braque. In: William Rubin: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus, 1990, S. 340–342.
  4. ↑ Alex Danchev: Georges Braque: A Life. Arcade, 2005, ISBN 1-55970-743-7, S. 50.
  5. ↑ William Stanley Rubin, Judith Cousins: Picasso and Braque: Pioneering Cubism. Museum of Modern Art, 1989, ISBN 0-87070-676-4, S. 348.
  6. ↑ Judith Cousins: Vergleichende biografische Chronologie. In: Picasso und Braque - Die Geburt des Kubismus. Prestel, München, 1990, S. 342.
  7. ↑ Carsten-Peter Warncke: Pablo Picasso. 1991, Band 1, S. 182–183.
  8. ↑ Judith Cousins: Vergleichende biographische Chronologie Picasso und Braque. In: William Rubin: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. 1990, S. 343–345
  9. ↑ Uwe M. Schneede, Die Geschichte der Kunst im 20. Jahrhundert: Von den Avantgarden bis zur Gegenwart. C. H. Beck, München, 2001, ISBN 3-406-48197-3, S. 47.
  10. ↑ Edward F. Fry: Cubism 1907–1908: An Early Eyewitness Account. In: The Art Bulletin. Vol. 48, No. 1, März 1966, S. 71.
  11. ↑ Jane Fluegel, William Rubin (Hrsg.): Pablo Picasso. Retrospektive im Museum of Modern Art, New York. Prestel Verlag, München 1980, S. 89.
  12. ↑ Patrick O’Brian: Pablo Picasso. Eine Biographie. Ullstein, Frankfurt am Main/ Berlin/ Wien 1982, S. 201.
  13. ↑ Judith Cousins: Vergleichende biographische Chronologie Picasso und Braque. In: William Rubin: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. 1990, S. 346–347.
  14. ↑ Current Biography, H.W. Wilson Company, 1949.
  15. ↑ William Rubin: Picasso und Braque - Die Geburt des Kubismus. Prestel 1990, S. 24 ff.
  16. ↑ Judith Cousins: Vergleichende biografische Chronologie Picasso und Braque. In: Picasso und Braque. Prestel. München, 1990, ISBN 3-7913-1046-1.
  17. ↑ Herbert Read, In: Kindlers Malereilexikon. Bd. 1, Kindler, 1964, S. 513.
  18. ↑ Gabriela Herpel: "Ich habe mich gefragt, was ihr wohl für ein Scheiß passiert ist", Zeit-online, 30. Oktober 2019.
  19. ↑ Honorary Members: Georges Braque. American Academy of Arts and Letters, afropen an’n 7. März 2019.
  20. ↑ Fondation Maeght (Memento von dat Original von’n 5. Oktober 2011 in dat Internet Archive)  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.fondation-maeght.com, www.fondation-maeght.com, afropen an’n 13. Oktober 2011.
  21. ↑ [1]
  22. ↑ Mitteilung zur Ausstellung (Memento von dat Original von’n 16. Mai 2014 in dat Internet Archive)  Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.guggenheim-bilbao.es, afropen an’n 8. September 2014.
  23. ↑ Utstellungswebsite
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Georges_Braque&oldid=1013449“