Gallwöpsen

Gallwöpsen
Slichte Eken-Gallwöpse (Cynips quercusfolii)
Systematik
Domään: Eukaryota ahn Rang: Veelzellers (Metazoa) Afdeel: Geweevdeerter (Eumetazoa) Ünnerafdeel: Tweesiedendeerter (Bilateria) ahn Rang: Ehrdermünner (Protostomia) Böverstamm: Huututtreckers (Ecdysozoa) Stamm: Liddfööt (Arthopoda) Ünnerstamm: Tracheendeerter (Tracheata) Böverklass: Sessfööt (Hexapoda) Klass: Insekten (Insecta) Böverornen: Neeflunken (Neoptera) Ornen: Huudflunken (Hymenoptera) Ünnerornen: Kneepwöpsen (Apocrita) Infraornen: Leggimmen (Terebrantia) Familie: Gallwöpsen (Cynipidae)
Wetenschoplich Naam
Cynipidae
Latreille, 1802

Bi de Gallwöpsen (Cynipidae) hannelt sik dat um en Familie mank de Huudflunken (Hymenoptera). Dor weert se mank de Kneepwöpsen (Apocrita) to de Böverfamilie vun de Gallwöpsenhaftigen (Cynipoidea) torekent. Up de ganze Welt sünd bi 1.400 Aarden bekannt.

Kennteken

Andricus coriarius

Gallwöpsen sünd meist man lüttje Deerter. Dat Lief is vun een bit hen to dree Millimeters lang, bloß ganz roor is ok mol en Aart mit hen bit to 8 Millimeters to finnen. Normolerweise sünd se man swatt oder fallt anners nich wieter up. De Föhlsprieten hefft bi de Heken jummers een Lidd mehr, as bi de Seken, meist hannelt sik dat um 13/14 oder 14/15 Segmente. De Seken ehr Leggbohrer verscheelt sik in de Längde bannig. Mol is he so lang, as dat ganze Lief, annermol bannig kort, man jummers heel dünn un flexibel. Wenn he nich bruukt warrt, is he meist ganz in’t Achterlief versteken. Dor kann he ok to en Sleifen bi upkrullt weern. Dat gifft man wenig Aarden, de hefft korte (brachypter) oder gor keen Flunken (apter).

Wie se sik vermehren doot un wie se wassen doot

De Gallwöpsen ehre Budden leevt un wasst binnen in de Gallappels. Düsse Gallappels fangt an, ut to scheten, nadem en Plant mit en Leggbohrer anprickt wurrn is. Vun dat Geweev in de Gallappels freet und leevt de Budden un vertehrt also keen Fleesch, wat mank de Leggimmen man roor is. Bi elke Aart vun Gallwöpsen hefft de Gallappels ehre egene Form. Dor kann een de Aart beter an bestimmen, as wenn een sik dat Insekt sülms ankiekt. Wie dat Wassen vun de Gallappels tostanne kummt, is noch nich ganz klaar. De Budde leevt normolerwiese in en lüttje Kamer binnen in den Gallappel. Wenn dor keen Budde insitten deit, wasst de Gallappel nich mehr. Dat gifft Gallappels mit bloß man een Kamer, un annere, dor sünd en paar Hunnert Kamern in un in jede Kamer leevt en Budde. Gallappels sünd normolerwiese buten hart un binnen week. Vun dat weeke Geweev fritt de Budde. Buten up de harten Hüllen sitt faken noch anner week Weefsel an, faken todeckt mit Haaren oder wat dor anners noch an wassen deit. Dat Seken leggt de Eier meist man bloß an een bestimmt Plantengeslecht oder –aart af. Gallappels gifft dat an Blöten, Blöer, Stengels, Twiege, Knubben un Wuddeln. De Budden verlaat de Appels eerst, nadem se sik verpoppt hefft un utkrapen sünd. As bi all Kneepwöpsen is de Budden ehren Enddarm verslaten. Schieten doot se bloß eenmol, just vör dat Verpoppen, wenn se dat so nömmte Mekonium afgeevt. Bi allerhand Aarden, sunnerlich bi Gruppen, de sik an Eken ranmaken doot (Tribus Cynipini), wesselt in’t Johr een Generatschoon mit twee Geslechter (Heken un Seken) un een, wo de Nakamen dör Jumferntügen (Parthenogenese) tostanne kummt. Düsse Wessel heet in de Fackspraak „Heterogonie“. Dor verscheelt sik de verscheeden Generatschonen bi un seht anners ut un bringt ok annere Gallappels towege. Dat gifft ok Aarden, as de Rosengallwöpse Diplolepis rosae, de vermehrt sik bloß man dör Jumferntügen (thelytok). Liekers sünd bitherto bi all Aarden ok Heken andrapen wurrn, man towielen sünd se bannig roor.

• 
  Andricus foecundatrix
• 
  Andricus quercuscalicis
• 
  Andricus quercuscalicis
• 
  Eken-Gallappels an männliche Blöten

Bi 80 % vun de Gallwöpsen in Düütschland leevt up verscheden Deele vun Eken.

Wo se vörkamen doot

Gallwöpsen leevt to’n groten Deel in de matigen Klimazonen vun de Noordhalfkogel. De meisten Geslechter un Aarden up de ganze Welt sünd in de Gemarken rund um de Middellannsche See un de Swatte See tohuse. In de Tropen leevt keen Gallwöpsen. Bloß veer Geslechter sünd bitherto ut de matigen Breeden vun de Süüdhalfkogel beschreven wurrn, jummers twee ut Süüdamerika un Süüdafrika. In Australien gifft dat keen inheemsche Aarden. In den Norden vun Middeleuropa hefft sik bitherto bi 100 Aarden funnen.

En Reeg vun Aarden, de bi us antodrepen sünd

• 
  Gallappel up en Rosen (Slichte Rosengallwöpse – Diplolepis rosae)
• 
  Gallappel vun en Slichte Ekengallwöpse (Cynips quercifolii)
• 
  Gallappel vun en Striepen-Ekengallwöpse (Cynips longiventris)
• 
  En Masse vun Gallen vun de Pennig-Gallwöpse (Neuroterus numismalis)
• 
  Seken vun de Swammgallwöpse (Biorhiza pallida)
• 
  Andricus curvator
• 
  Dörsneden Gallappel vun de Kiek-dör-den-Tuun-Gallwöpse (Liposthenes glechomae)
• 
  Gallappels vun Neuroterus quercusbaccarum

Literatur

• Jirí Zahradnik: Bienen, Wespen, Ameisen. Die Hautflügler Mitteleuropas. Franckh-Kosmos, Stuttgart 1985, ISBN 3-440-05445-4.
• Heiko Bellmann: Bienen, Wespen, Ameisen. Hautflügler Mitteleuropas. Franckh-Kosmos, Stuttgart 1995, ISBN 3-440-06932-X.
• I.D. Gauld, B. Bolton: The Hymenoptera. Oxford 1988.
• K. Honomichl, Heiko Bellmann: Biologie und Ökologie der Insekten. 1994.

Weblenken

Gallwöpsen. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.