Zum Inhalt springen

Carl Gotthard Langhans

Vun Wikipedia
Carl Gotthard Langhans
Altersbildnis Carl Gotthard Langhans’

Carl Gotthard Langhans (* 15. Dezember 1732 in Landeshut, Schlesien (hüüd Kamienna Góra, Polen); † 1. Oktober 1808 in Grüneiche bi Breslau) weer en preußischer Baumeester un Architekt. Sien Warken hörrt to de fröhest Bowarken vun de Klassizismus in Düütschland. Sien bekanntst Wark is dat Brannenborger Door in Berlin.

Langhans hett kien Architektur studeert. He studeer van 1753 bit 1757 Jura in Halle, as ok Mathematik un Spraaken un hett sück nebenher autodidaktisch mit Architektur bafaat. Besünners hett he sück mit de antiken Schriften vun de röömsch Architekturtheoretiker Vitruv (un vun de hör Neefaaten dör Johann Joachim Winckelmann) utnannersett.

De Entwurf to de protestantisch Kark Zum Schifflein Christi 1764 in Glogau broch hüm eerste Anerkennung as Architekt un in dat glieker Johr en Anstellung as Boinspekter vun de Füürst von Hatzfeld, de sien dör de Krieg zerstört Plais he nah eegen Entwürfe in de Johren 1766–74 nee errichten leet. Dör de Vermittlung vun den Füürsten wurr he ok an den Berliner Hoff bekannt. As eerst Wark in Deensten vun de königlich Familie hett he för den Prinzen Heinrich 1766 dat Trappenhuus un den Musselsaal in dat Slott Rheinsberg entworfen.

Dat Brannenborger Door

In dat Johr 1771 hett he Anna Elisabeth Jaeckel, de Dochter vun en Breslauer Rechtsgelehrten heiraadt. Se harrn fiev Kinner: de Döchter Louise Amalie un Juliane Wilhelmine, de Söhn un Theaterarchitekt Carl Ferdinand as ok noch twee anner Kinner, de aber all fröh storven sünd. Siet 1782 wahn he in Breslau un is 1788 nah Berlin trucken.

Studienreisen

[ännern | Bornkood ännern]

In’t utgahnd 18. Johrhunnert un anfangn’ 19. Johrhunnert weer dat för jeden Künstler en grooten Drööm, en Italienreis to ünnernehmen, üm de Antike ut eegen Ankieken studeeren to können. Nicht blots Goethe un Schinkel weer de Erfüllung vun dissen Drööm vergönnt, ok Langhans kunn sück dör de Stütt vun de Fürst von Hatzfeld 1768–69 en Reis nah Italien leisten. As he later henn to’n Baas vun de Breslauer Kriegs- un Domänenkammer beropen wurr, bereis he in’n Updrag un up Kösten vun de König de Länner England, Holland, Belgien un Frankriek.

Sien eerste Anstellung as Bauinspektor funn Langhans 1764 bi de Fürst Franz Philipp Adrian von Hatzfeld. Sien Deenstherr leet hüm aber free Hand, ok för anner Updraaggever to arbeiten. Nah de verheerend Kriegen Friedrichs II. in Schlesien wurr Langhans 1775 to’n Baas vun de Breslauer Kriegs- un Domänenkammer beropen. 1788 wurr he vun Friedrichs Neffen un Nahfolger Friedrich Wilhelms II. to’ Direkter vun dat nee grünnd Böverhoffboamt in Berlin ernannt.

Langhans wurr in de Barocktiet boren uni s to de Tiet vun de Klassizismus storven. So find man bi hüm sowohl barocke as ok klassizistische Bowarken un Elemente. Langhans hett kien eegen Stil entwickelt un weer ok nich matgeblich an en Stilentwicklung bedeeligt. He hett de up sien Reisen studeert Bauwarken, vun de he flietig Teknungen anfertigt harr, as Vörlääg för sien eegen Plans. He harr ok kien Bang dorför verscheeden Stilrichtungen in en Bau neben’nanner antowennen. Bi dat Palais vun de Fürst Hatzfeld hett he sück buten an de Stil vun de italieensch Hochrenaissance orienteert, un in de Binnenarchitektur hett he up barocke Elemente torüchgrepen. To de in’ barocken elliptischen Grundreet anleggt Festsaal in de Palais Dönhoff in de Berliner Wilhelmstraße hett he en klassizistisch Deckendekoration verwendt.

Dat Slotttheater in de Slottpark Charlottenburg beherbergt hüüd (2005) dat Museum för Vör- un Frühgeschichte

Wenn man en Vergliek mit de ok in 1732 boren un 1809 storven Komponisten Joseph Haydn trecken deiht, kann man faststellen, dat bi hüm zwar faken barocke Elemente in sien Kompositschonen to finnen sünd (so z. B. ganz düütlich in de Koloraturen vun de „Schöpfung“), dat aber Haydn in’ Gegensatz to Langhans den Stil vun de Wiener Klassik ganz wesentlich mitentwickelt hett und at he sück vun de Barock to de Klassik entwickelt hett, Langhans dorgegen de Stilelemente as „Baukastenelemente“ neben’nanner verwend hett.

Bi sien Studienreisen dör England hett he de Klassizismus vun de Bröers Robert un James Adam kennen lehrt, de he bi sien Entwürfe faken insett hett. Dat broch hüm tietwies de Roop vun en „modern Architekten“ in. He hett faken dat architektonisch Element Palladio-Motiv verwendt.

Reputatschoon

[ännern | Bornkood ännern]
Sonnerbreefmark to’n 250. Geburtstag
Sonnerbreefmark to’n 275. Geburtstag

Dat Brandenborger Door broch Langhans to sien Tiet kein grooten Ruhm. König Friedrich Wilhelm II. hett dat aflehnt an der Eröffnung vun dat Door deeltonemmen un kritiseer dorför de lange Bautiet. De Bildhauer Johann Gottfried Schadow, de de Quadriga för dat Door makt hett, seh in de Rückgreep up de Propyläen as Vörbild för dat Brannenborger Door en fehlende Originalität vun de Architekt. Langhans’ letzt groo Bau, dat Natschonaltheater an de Gendarmenmarkt (1800–02), wurr ok kritiseert.

Dat Palais för den Fürsten von Hatzfeld un dat in’ italieenschen Barockstil baut Schauspeelhuus in Breslau hebbt hüm dorgegen völ Anerkennung brocht. Ok de Speisesaal in’t Palais vun Justizminister Zedlitz is överschwäglich lobt wurrn.

Wenn Langhans as Berliner Architekt hüüd ok wiet in de Schaa vun de jüngere Karl Friedrich Schinkel steiht, weer he doch to Leevtieden unanfuchten en vun de bedüüdenst Berliner bzw. preußischen Baumeester.

De Bundsrepublik Deutschland hett Langhans to sien 275. Geburtstag mit en Sonnerbreefmark würdigt. De 55-Cent-Mark keem an’ 27. Dezember 2007 rut.

En umfangriek Warkverteken findt man in den Upsatz vun Hartwig Schmidt. Hier sünd blots en paar wichtig Warken upführt:

  • Rainer Laabs, Das Brandenburger Tor, Econ Ullstein, 2001, ISBN=3-88679-354-0
  • Michael S. Cullen, Uwe Kieling, Das Brandenburger, Berlin, Berlin Edition, 1999, ISBN=3-8148-0076-1
  • Hartwig Schmidt, Carl Gotthard Langhans, Baumeister, Architekten, Stadtplaner, Herausgeber Wolfgang Ribbe, Wolfgang Schäche, Berlin, Stapp Verlag, 1987 ISBN=3877762107

Wiederführend Literatur

[ännern | Bornkood ännern]
  • Walther Th. Hinrichs, Carl Gotthard Langhans. Ein schlesischer Baumeister, Straßburg, 1909
Carl Gotthard Langhans. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.