Sozialismus

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

De Sozialismus is een vun de groten dree Ideologien in de Politik, de in dat 19. Johrhunnert upkamen sünd. De annern beiden sünd de Liberalismus un de Konservatismus. Wat Sozialismus nipp un nau bedüden deit, is nie nich akraat fastleggt wurrn. Un so gifft dat dor bannig veele Aarden vun. Dat geiht vun Gruppen, de dat man bloß up en Reform afsehn hefft, de Parlamentarismus un Demokratie gellen laten wüllt un de na de Kant vun de Sozialdemokratie utslahn doot bit hen to radikale Gruppen, de in ene Revolutschoon upkamen sünd un de up de Grundlage vun den Kommunismus staht un anners nix, as man ehre egene Meenung gellen laten wüllt (Totalitarismus, Realsozialismus).

Sozialisten meent, sunnerlich keem dat dor up an, datt all Minschen liek weern un datt jem ok liek veel vun de Göder up düsse Eer tostünn. Ok meent se, de Minschen schollen een den annern hölpen un bistahn (Liekheit, Gerechtigkeit, Solidarität). Meist hoolt se dor ok veel vun, wenn dat Doon un Anpacken vun soziale Gruppen, de sik för ene betere Tokumft insetten doot, mit dat Nadenken över en Kritik an de Sellschop tohopen kummt. So, meent se, weer dat mööglich, vöran to kamen mit de Gerechtigkeit in de Weertschop un in allens Soziale.

Meist stellt se sik de Sellschop so vör, datt dat private Egendom an de Produktschoonsmiddel de Wuddel is, wo allens Quade vun utgeiht. Vundeswegen hett de Sozialismus dat dor up afsehn, datt se vun private Hannen in de Hand vun den Staat övergaht. Lüde, de vun den Sozialismus nix holen doot, smiet em vör, ut en Upbo vun de Weertschop, de sik nich an de Gesette vun’n Markt holen dö (Marktweertschop), dor konn nix vun weern, dor keem nix Godes bi rut. Bovenhen lä so en sozialistische Weertschop in’n Striet mit de Grundrechte vun jedeen enkelten Minschen un mit de Rechthaftigkeit vun en Staat.

Dat Woort

Dat Woort „Sozialismus“ kümmt vun dat latiensche societas, wat so veel bedüden deit, as „Bund“ oder „Meenheit“. De Naam „socialistae“ (lat.) oder „socialisti“ (ital.) is toeerst in dat 18. Johrhunnert up bröcht wurrn vun röömsch-kathoolsche Theologen, de mit de Upklärung nix anfangen konnen. Se wollen mit düssen Naam över Lüde schimpen, de sik an dat dormols moderne Naturrecht holen döen, just so, as Hugo Grotius oder Samuel von Pufendorf dat lehrt harrn. 1762 hett Jean-Jacques Rousseau sien contrat social schreven. Dor hett he in seggt, de Staat stünn up de Grundlage vun en Verdrag („contrat“), den free Lüde mit’nanner slaten harrn. In Düütschland warrt de Naam „Sozialisten“ vun 1793 af an bruukt as en Woort ut de Rechtsphilosophie. Dor weert dormols de Anhängers vun Pufendorf sien Prinzip vun de Solidarität mit meent. Dat Woort „Sozialismus“ dükert to’n eersten Mol kort na 1800 in de Italieensche Sprake as „socialismo“ up. Dor is dat Giacomo Giuliani, de düssen Naam in siene Kritik an Rousseau bruken deit, wenn he dor vun de christliche Lehr her en Upbo vun de Sellschop mit meent, wo jedeen sien fasten Platz in hett (Hierarchie), wo all Minschen in liek sünd vör dat Gesett, un wo jedeen sien Egendom in hett. In de Engelsche Sprake is dat Woort “socialist” to’n eersten Mol 1824 bruukt wurrn, in de Franzöösche, as »socialisme«, to’n eersten Mol 1832, präägt vun Joncières, wieter bekannt maakt vun Leroux un Reybaud.