Ruwenzori-Bargen

Ruwenzori-Bargen
Blick op de Ruwenzori-Bargen Blick op de Ruwenzori-Bargen
höögst Topp:	Stanley
Hööchd:	5.109 m över de See
Land:	Uganda
Kuntinent:	Afrika
Koordinaten:	0° 23′ N, 29° 54′ O

De Ruwenzori-Bargen sünd en Grupp vun Bargen in de afrikaanschen Länner Uganda un de Demokraatsche Republiek Kongo. De hööchst Punkt is de Margherita-Topp op’n Stanley mit 5.109 Meter.

Siet 1994 höört de Bargen to dat Weltnaturarv vun de UNESCO.

Geografie

De Ruwenzori-Bargen, de to’n Deel to’n Natschonalpark Ruwenzori-Bargen höört, liggt so wat 40 Kilometers noorden den Äquater un direkt oosten dat Oostafrikaansche Gravensystem twischen Albertsee in’n Noorden un Eduardsee in’n Süden. Dör dat Daal vun’t Gravensystem löppt de Stroom Semliki, de vun’n Eduard- to’n Albertsee fleet. Wat wieder in’n Westen op de annere Siet vun’n Graven liggt de Blagen Bargen un de Tshiaberimu. In’n Oosten liggt de Georgsee. De hogen Toppen liggt tomehrst in den Distrikt Kasese in Uganda, to den de Süüdoosten vun de Bargen höört. De Noordoosten höört to’n Distrikt Kabarole un de Noorden un Noordoosten to’n Distrikt Bundibugyo. De Westen höört to Noordkivu in’n Kongo.

De Ruwenzori-Bargen hebbt en temlich fuchtig Klima mit grote Mengen Regen. An rund 300 Daag in’t Johr regent dat un dör den Dunst liggt de Bargen faken in’n Nevel. Baven op de Toppen warrt dat temlich köhl un Snee un Gletschers herrscht vör.

Historie

De greeksche Geograf Ptolemäus schreev in’t 2. Johrhunnert över de Maandbargen, in de de Borns vun’n Nil liggen schullen un op de merrn in Afrika Snee to finnen wesen schull. Bet in’t 19. Johrhunnert weren disse Bargen faken op Koorten vun Afrika op. Ok Äschylos harr al in’t 5. Johrhunnert v. Chr. vun Ägypten snackt, dat vun Snee nehrt warrt. Nich kloor is, wat de Ruwenzori-Bargen würklich vun Ptolemäus meent weren. Dat gifft hüüt dree Bargen in Afrika, op de jümmer Snee liggt, de Ruwenzori-Bargen, den Keniabarg un den Kilimandscharo. Dat Water vun de Ruwenzori-Bargen fleet, anners as bi de annern beiden, to’n Nil, aver de Born is annerwegens.

Henry Morton Stanley harr al in’n Dezember 1875 vun de Inheemschen höört, dat se Bargen kennt, de koolt un witt weren. Do harr he de Minschen blots noch nich glöövt un nich wieder na de Bargen söökt.

Romolo Gessi hett in Breven schreven, dat he in’t Johr 1876 bi’t Utforschen vun de Övers vun’n Albertsee vun feern Bargen, op de Snee leeg, sehn harr. He weer aver so wiet weg, dat he nich seker weer, wat he würklich wat sehn harr, oder wat he sik wat tosamentüdelt harr.

För den Westen denn würklich de Ruwenzori-Bargen opdeckt, hett Stanley, as he 1887 na’n Albertsee keem Emin Pascha weddertofinnen. An’n 24. Mai 1888 schrifft he dat eerste Maal, dat he de Bargen vun feern sehn hett. Eerst in’n Mai 1889 keem he wedder un nu wull he sik de Bargen mit siene Expeditschoon vun mehr as 1000 Minschen nauer ankieken. W. G. Stairs, de to de Expeditschoon tohöör, keem in en Daal in’n Noordwesten bet op ene Hööch vun 3254 Meter un taxeer de Hööch vun de Bargen op 5080 Meter, wat temlich good to de 5109 Meter passt, de de Bargen, as wi hüüt weet, hooch sünd. Stanley wähl den Naam Ruwenzori, de na sien Menen vun de velen Namen, de he höört harr, de mehrst bruukte weer. Ok de Italiener Gaetano Casati harr de Bargen luut sienen Reisbericht twee Weken vörher an’n 30. April 1889 sehn, he snack vun de Bargen as de Wirica oder Ruwenzori.

1890 keem Emin Pascha mit en düütsche Expeditschoon wedder in de Gegend. Mit em keem Franz Stuhlmann, de in’n Juni 1891 vun’n Westen ut in’t Butagudaal versöök, an de Sneegrenz antolangen. He keem bet in ene Hööch vun 4063 Meter, knapp ünner de Grenz, müss denn aver opgeven. He nööm de Bargen Runssóro. Stuhlmann weer ok de eerste, de de Planten in de verschedenen Högen beschreven hett un faststell, dat de Ruwenzori keen enkelt Barg is, nee, en ganze Keed. He deel de Keed in veer Gruppen, de he Kraepelin, Moebius (oder Kanjangungwe bi de Inheemschen), Semper (oder Ngenwimbi) un Weismann nööm.

G. F. Scott Elliott möök 1894/1895 ene Reis, bi de he fief Maal optostiegen waag. Dör de Dalen Yeria, Wimi, Mobuku un Nyamwamba in’n Oosten un dat Butagudaal in’n Westen, wo he bet op 3962 Meter keem. He stell fast, dat in de Dalen fröher Gletschers weren, bet dusend Meter deper as hüüt.

C. S. Moore keem in’t Vörjohr 1900 dör dat Mobukudaal op ene Hööch vun 4541 Meter un weer de erste, de bewiesen kunn, dat de Keed echte Gletschers bargt. Dree Weken na Moore keem Ferguson, de to Moore sien Expeditschoon höör un toeerst wegen Fever in Fort Gerry trüchbleven weer, över dat Mobukudaal bet op ene Hööch vun 4450 Meter. Wedder en beten later möök Stephen Bagge, en Amtsmann ut’n Distrikt Toro, en Reis dör’t Nyamwambadaal bet in de Bambuszoon. He hett de Inwahners vun’t Mobukudaal opföddert, en Padd dat Daal hooch antoleggen, de later vele Reisgruppen en Help weer.

In’n September 1900 möök Harry Johnston, de Baas vun dat nu britische Rebeet Uganda, en Expeditschoon op’n Gletscher, de em dör’t Mobukudaal bet op 4520 Meter föhr. He wull de Bargen op de regionalen inheemsche Namen döpen, Stuhlmann sien Semper schull Kiyanja heten un en annern Barg, de vun’t Mobukudaal to sehn weer, nööm he Duwoni.

In’n August 1901 kemen W. H. Wylde un Ward in’t Mobukudaal bet op 4550 Meter. In’n Januar 1903 keem A. B. Fisher mit siene Fro tohoop bet to den Punkt, an den ok Johnston keem. J. J. David will in’n April 1904 op 5000 Meter wesen hebben. He keem dör’t Butagudaal. In’t sülvige Johr möök M. T. Dawe en botaansche Exkursion na’t Mobukudaal.

In’n Oktober 1905 harr dat Britische Museum A. B. Woosnam, G. Legge, R. E. Dent, M. Carruthers un A. F. R. Wollaston utsannt, Planten un Deerter in de Bargen to studeren.

In’n November 1905 kemen Douglas, W. Freshfield, A. L. Mumm un Moritz Inderbinnen dat Mobukudaal hooch. Dör slecht Weder kunnen se aver blots ene Exkursion maken, bi de Mumm bet an’n Gletscher keem. In’n Januar 1906 kemen Fisher un siene Fro nochmal un stegen wedder över dat Mobukudaal op den Gletscher. Ok R. Grauer, H. E. Maddox un H. W. Tegart kemen 1906 op den Kamm un Grauer steeg op de Eduardspitz.

In’n Februar 1906 kemen ok Wollaston un Woosnam to disse Spitz un se kladdern wieder op den Kiyanja, wo se bet 4915 Meter kemen, knapp ünner den Topp.

Bargen

• Stanley
  • Margherita (5.109 m) op de Grenz vun DR Kongo un Uganda
  • Alexandra (5.091 m) - DR Kongo
  • Albert (5.087 m) - DR Kongo
  • Möbius (4.918 m) - Uganda
  • Savoia (4.977 m) - Uganda
  • Wasuwamesu (4.462 m) - DR Kongo
• Speke
  • Vittoria-Emanuele (4.890 m) - Uganda
  • Johnston (4.834 m) - Uganda
• Baker
  • Edward (4.842 m) - Uganda
  • Semper (4.794 m) - Uganda
  • Wollaston (4.626 m) - Uganda
  • Moore (4.623 m) - Uganda
• Ludwig vun Savoyen
  • Sella (4.627 m) - Uganda
  • Weismann (4.620 m) - Uganda
  • Stairs (4.545 m) - Uganda
• Portal
  • Kihuma (4.391 m) - Uganda
  • Middle Portal (4.545 m) - Uganda
  • Rutara (4.280 m) - Uganda

Literatur

• Ludwig Amadeus vun Savoyen: Il Ruwenzori, 1908