Riekskroon

De Riekskroon vun vörn in de Schattkamer in Wien

De Siet, vun rechts ankeken

De Riekskroon is de Kroon vun de Könige un Kaisers vun dat Hillge Röömsche Riek vun dat Hoge Middeloller af an. Dor hannelt sik dat um en Bögelkroon bi, as de in’t Middeloller begäng weer. Vun Konrad II. af an sünd de meisten röömsch-düütschen Könige mit düsse Kroon kröönt wurrn. Neven dat Riekskrüüz, dat Riekssweert un de Hillige Lanze weer se dat wichtigste Deel vun de Riekskleenodien. Bi de Krönung hett de nee König ehr tohopen mit dat Zepter un den Rieksappel kregen.

De Kroon is to’n Symbol wurrn for de Idee vun dat Hillge Röömsche Riek un for den König oder den Kaiser siene Regeerung. Dor hett se ok den Naam daz riche („dat Riek“) vun harrt. Hüdigendags liggt de Riekskroon tohopen mit den annern Riekskleenodien in de Schattkamer in de Hoffborg in Wien.

Wie se utsehn deit

De Riekskroon hett en sunnerliche Gestalt. Se is nich rund, man se hett acht Ecken. Dat hannelt sik ok nich um en Ring, man dor sünd acht Platen mit Ööschen tohopen holen. Later sünd dor twee Iesenbänner introcken un mit gollen Neeten an de Platen fastmaakt wurrn. So maakt se dat Achteck vun de Kroon stief. Vunwegen, dat de Kroon ut Platen tohopen sett is, warrt se to de „Platenkronen“ torekent, man vunwegen ehren Bögel, de de Platen tosamen hollt un wo dat Frontkrüüz up sitten deit, warrt se ok to de „Bögelkronen“ rekent. De Konstruktschoon ut Platen, de mit Biller smückt sünd, gifft dat so ok bi Kronen ut dat Byzantiensche Riek.

De Afstand vun de Vör- to de Achterplaat bedriggt 20,9 cm. Vun de lunke to de rechte Dünnjenplate sünd dat 22,2 cm. De Vörderplate is 11,2 cm breet un 14,9 cm hooch. Dor is se de grottste Plate mit. De annern Platen verscheelt sik in de Grotte, se sund um un bi 12 cm hooch un 83 mm breet. De beiden Dünnjenplaten sünd 12,5 cm hooch un 82 mm breet. De Achterplate is mit 14,9 cm just so hooch, as de Vörderplate, man se is bloß 82 mm breet Dat Kronenkrüüz is 99 mm hooch un 82,5 mm breet. Dat steckt in en Scheed, de dor toeerst woll nich for dacht weer, vunwegen dat dat dor nich richtig fast in sitten deit. De enkelten Platen sünd ut schier Gold, mit Parlen un Eddelsteene dor in: De Parlen un de Steene sünd inschaven in lüttje Gatten, de utsaagt wurrn sünd un sünd denn mit Filigrandraht fast maakt. Vundeswegen lücht de, as wenn dor Licht vun binnen dörschienen dö. Alltohopen sünd dor 240 Parlen (dormank 144 grottere un 96 lüttjere) un 120 Steene (84 grottere un 36 lüttjere) unnerbrocht. All Tahlen kann een dör twolf deelen un so staht se for de 12 Apostels un ok for de twolf Stämm vun Israel. Veer Emailleplaten sünd up byzantiensche Aart her stellt. Dree vun düsse Platen wiest Könige ut dat Ole Testament (David, Salomo un Hiskia mit den Profeten Jesaja). Een Bildplaat wiest Jesus Christus twuschen twee Engels. De annern veer Platen sünd so nömmte „Steenplaten“. De Bildplaten wesselt sik af mit de Steenplaten.

• 
  König David
  Inschrift: Rex David
• 
  König Salomo
  Inschrift: Rex Salomo
• 
  König Hiskia mit den Propheten Jesaja
  Links: Isaias p(ro)pheta
  Rechts: Ezechias rex
• 
  Christus twuschen twee Engels. Inschrift:
  P(er) me reges regnant

De Könige David un Salomo hoolt Bänner mit Sprööke in ehre Hannen. Dor steiht wat up Latiensch up schreven. Bi König David heet dat: „De ehrenhaftige König hett den Rechtspruch leev“, bi Salomo: „Förcht Gott un do keen Unrecht“ Up dat drudde Bild kriggt König Hiskia vun den Profeten Jesaja to hören, wat Gott em versprickt: „Man to, ik will to diene Johre noch 15 hento fögen“. Up de veerte Plate steiht Jesus, de upstahn is vun de Doden, twuschen twee Engels as en König over den Weltkrink un in rode Bookstaven up gollen Grund is to lesen : „Per me reges regnant“, dat heet up Platt: „Dör mi regeert (de) Könige“ Dat Krüüz, dat boven upsteken is, is in dat fröhe 11. Johrhunnert toföögt wurrn. Dat warrt seggt, Kaiser Hinrich II. harr dat maken laten. De Bögel, de ok later upsteken wurrn is, is wohrschienlich in de Tied vun Kaiser Konrad II. hento föögt wurrn. He geiht vun de Vörder- to de Achterplate un driggt bovenup acht Platen. Dat de Bögel wohrschienlich ut Konrad II. siene Tied kamen deit, wiest twee Inschriften ut Parlen. Up de lunke Siete heet dat „Chuonradus Dei Gratia“ (Konrad dör Gott siene Gnaad) un up de rechte Siet steiht „Romanoru(m) Imperator Aug(ustus)“ (de Römers ehrn Kaiser un Augustus). Dat is an to nehmen, dat dor, wo hüdigendags dat Krüüz fast maakt is un an de Achterplate un de beiden Sietenplaten, toeerst je dree so nömmte Küülparlen an seten hefft. Wohrschienlich is dat vundeswegen ännert wurrn, wiel de Kaisers vun Byzanz to düsse Tied ok just en Krüüz an de Stäe vun de Küülparlen up ehre Kroon maken laten hefft.

Wat verschütt gahn is

So schall de Kroon vor Konrad II. siene Tied utsehn hebben.

So, wie de Kroon hüdigendags utsehn deit, hannelt sik dat blot man um en Rest vun de Kroon, as se toeerst weer. Toeerst mol is de bekannteste Eddelsteen ut dat Middeloller verschütt gahn, dat weer dat so nömmte Weetkind (lat. „orphanus“). Dat is an to nehmen, dat sik dat dor um en groten Opal oder um en Granaat bi hanneln dö. Also is he melkwitt oder duchtig rood ween. He weer fast maakt an de Achter- oder an de Vörplate, dor hefft sik de Forschers um in’e Plunnen. He fehlt al vun dat 14. Johrhunnert af an. To düssen Steen hett Albertus Magnus um dat Johr 1250 rüm schreven:

Dat Weetkind is en Eddelsteen in den röömschen Kaiser siene Kroon. Vunwegen, dat he annerwegens nie nich sehn wurrn weer, warrt he „dat Weetkind“ nömmt. He hett en Farv, as zaart Wienrood un dat lett, as wenn den Snee sien glinsterig un lüchtend Witt in dat helle Wienroot fleten deit, man dor regeert denn doch dat Rood bi. Düsse Eddelsteen hett veel Glanz un dat warrt vertellt, vörmols harr he sogor in’e Nacht lücht’; man hüdigendags deit he dat nich mehr. Man dat warrt seggt, he bewohr dat Riek siene Ehre

In dat Johr 1350 warrt he to’n lesten Mol nömmt in dat Inventar, wat upschreven wurrn is, as Karl IV. de Riekskleenodien an sik nahmen hett.

Bovendem sünd en poor Platen inreten, scheef oder anbraken. Ok sünd an allerhand Stäen Eddelsteene, Parlen un lüttje Filigrantoorns verschütt gahn. To’n Deel sünd dor denn annere Parlen un Eddelsteene anbrocht wurrn, de nich akraat passen döen. Sunnerlich fallt dat an de Stäe in de Vörderplate up, wo wohrschienlich dat Weetkind seten hett. Dor is vundagen en slanken Saphir anbrocht, de nich akraat passen deit. Vundeswegen is de Faten na boven hen utsaagt.

De Ööschen up de Binnensiet vun de Sietenplaten wiest, dat ok de lüttjen Juwelenkeden (Pendilien) verschütt gahn sünd, de toeerst lunks un rechts an de Siet dalhungen hefft. To’n Bispeel sünd se in Kaiser Hinrich IV. sien Perikopenbook dorstellt. Weddige schrifft dor to:

Vun de Sietenplaten hungen up jede Siet dree lüttje Pendilienkeden dal, as bi de Ungarn ehre Steffenskroon.

De rode Samthuve binnen in de Kroon kummt eerst ut dat 18. Johrhunnert.

De Krone ehre Geschichte

Wie se tostanne kamen is

Hüdigensdags warrt meist annahmen, de Kroon weer fröhstens um 960 rum for Kaiser Otto den Groten un laatstens for Konrad II. maakt wurrn. Man dat gifft ok annere Meenungen. Wecke Forschers seggt, se konn ok vun den Burgunnerkönig Rudolf III. herkamen oder vun Paavst Benedikt VIII.. Man dat is ok fökener versocht wurrn, en laten Tiedpunkt an to setten. So schall de Kroon in de Midden vun dat 12. Johrhunnert for den eersten König ut dat Huus vun de Staufers tostanne kamen ween, dat weer Konrad III..

Wohrschienlich is se avers doch man in de tweete Hälft vun dat 10. Johrhunnert in en Warkstäe an den Nedderrhien boot wurrn. Wenn een den Stil un dat Material verglieken deit, kann dat en Warkstäe in Köln oder in Essen ween hebben. In Köln weer dormols de Erzbischop Brun tohuse. He weer Kanzler vun dat Riek un Broder vun Otto den Groten. He schall de Kroon in Updrag geven hebben. Bovento weer Köln dormols dat bedüdenste Zentrum for Kunst in dat ganze Riek. Man dat is doch nich ut to sluten, dat de Kroon annerwegens maakt wurrn is. Snackt warrt over de Benediktiners ehr Klooster up de Insel Reichenau, man ok over Konstantinopel, Sizilien, Burgund, Lothringen, Mainz oder Regensborg.