Landschap van Oostfreesland
.svg)
De Landschap van Oostfreesland, kört: Oostfreesch Landschap of Oostfreeske Landskupp (düütsch: Ostfriesische Landschaft) is en Höhgere Kommunalverband in Neddersassen mit Sitt in Auerk. De umfaat de dree oostfreeschen Landkreise Auerk, Leer un Wittmund un de ebenfalls ostfreesche Stadt Emden. Se is en Körperschap vun dat apenliche Recht un hett ehr Sitt in Auerk.[1]
Se tellt to de söben historschen Landschapen, de dat in dat Land Neddersassen noch gifft. Se is aber de eenzig Höhgere Kommunalverband in Neddersassen, de anner Landsdeelen hörrn kien Höhgeren Kommunalverband an. Se is ok blots bedingt mit de Landschapsverbände un modern Landschapen in Neddersassen to verglieken. Dat traditschonell Wappen un de traditschonell Flagg, striept vun swaart-root-blau, sünd ok hüüd noch in Gebruuk (fastleggt eerst in 1989).
De vun hör ünnerhollen Landschapsbibliothek is de gröttste wetenschaplich Bibliothek in Oostfreesland.
Upgaven un Teelen
[ännern | Bornkood ännern]De Ostfreesch Landschap is luut hör Verfaaten de Nahfolgerin vun de oostfreesch Landstände. In disse Traditschoon vertrett se dormit in' Rahmen vun hör Teelen un Upgaven as demokraatsch verfaat Körperschaft de in Oostfreesland leven Bevölkerung un hör Belange.[1]
Oostfreesland umfaat nah Definitschoon vun de Landschap de kreisfree Stadt Emden as ok de Landkreise Auerk, Leer un Wittmund.[1] Disse billen – vun lüttgere Grenzkorrekturen afsehn – dat Rebeet vun dat ehmalge Förstendom Oostfreesland (1464–1744), dat as Regeerensbezirk Auerk binnerhalv vun Preußen, denn vun Hannover, dornah weer vun Preußen un later vun Neddersassen bit 1978 wieder bestunn.
De Landschap nimmt in' Updrag vun hör Rebeetskörperschapen un vun dat Land Neddersassen zentrale kommunale un dezentrale staatliche Upgaven up de Rebeeden Kultur, Wetenschap un Bildung wohr un bedrifft dorto entsprekend Inrichtungen. Se sett sück dorbi för den Gebruuk vun de Regionalspraak in Oostfreesland (= Plattdüütsch) in. Todem sücht sück de Landschap as Höderin vun de freesch Överleefern un sett sück in dissen Tosommenhang för dat Bewohren vun de geschichtlich un kulturellen Tosommenhänge vun de freeschen Küstenruum un en Pleeg vun de Verbunnenheit mit all Freesen binnerhalv un buterhalv vun Europa in.[1]
Um den 10. Mai rüm organissert de Landschap van Oostfreesland in jedet Johr en Fachtagung to een vun hör Upgavenrebeeden, in dem se an den Oll' Mai, den ehmalgen Landrechnungsdag, erinnert.
As en Körperschap vun dat apenliche Recht is de Oostfreesch Landschap hüüd en unafhängig Sülvstverwaltenskörper. Se is dör Artikel 72 vun de Verfaaten vun Neddersassen in hör Bestand as ok in de hör Organisatschoon un hör Upgaven schuult. De Verfaaten gifft doröver herut den Staat as ok den kommunalen Rebeetskörperschaften dormit vör, allens to ünnerlaaten, wat de autonome un sülvstverantwortliche Arbeit vun de Landschap beinträchtigen kunn; in' Gegendeel, se hebbt de völmehr to ünnerstütten un to fördern.[2]
De Oostfreesche Landschaft erfüllt regionale Upgaven, insbesünnere up de Rebeeden Kultur, Wetenschap un Bildung in un för Oostfreesland, ünnerstütt entsprekend Anliggen mit Raat un Tat un arbeit mit de up baben nömmt Rebeeden tätigen Organisatschonen tosammen. Se sett sück dorbi för den Gebruuk vun de Regionalspraak in Oostfreesland in.
Wappen, Flagg un Deenstsegel
[ännern | Bornkood ännern]
Blasoneeren: In en root Schild en gröön Eekenboom un en gröön Hügel. Dorneben steiht en Mann, wappent mit en Harnisch, en Lanz in de rechter, en Degen in de linker Hand un en apen, mit twee witt un twee blau Struußenfeddern ziert Bögelhelm up dat Hööft. Över dat Schild en apen Turnierhelm, rechts mit en root-witt, links mit en blau-root Helmdeck, un doröver en Königskroon, ut de en harnischt Arm mit en fleegen blau Feldteeken hervörraagt, de en trucken Degen in de Fuust führt.
Ut de freeheitlich Traditschoon vun de Freesen herut entwickel sück in de Grafschap Oostfreesland en starke Stellung vun de Standesversammlung. De Landstände harrn neben de Graafen un de Försten umfangriek landesherrlich Rechte. Dissen Umstand droog Kaiser Leopold I. mit en in dat olt Riek enmaligen Vörgang Reeken, as he de Oostfreesch Landschap an' 14. Januar (Juliaanich Klenner) bzw. 24. Januar 1678 (Gregoriaansch Klenner, de wurr in de protestantisch Landsdeelen eerst 1700 inführt) en eegen Wappen verlehn dee. Dit Upstalsboom-Wappen wurrd bit hüüd vun de Landschap bruukt.[3]
De Farven vun de Flagg vun de Oostfreesch Landschap sünd in dree gliek breed Querstriepen swaart-root-blau. Disse Farven hett man den gräflich Wappen entnommen: Swaart is de Grundfarv vun dat Cirksena-Wappen, dat Rot entstammt vun dat Wappen vun de tom Brok un Blau steiht för dat Harlingerland.[1]
Dat Deenstsegel enthollt dat Wappen un de Ümschrift „Ostfriesische Landschaft Aurich“.[1]
Organisatschoon
[ännern | Bornkood ännern]De Organe vun de Oostfreesch landschap sünd de Landschapsversammlung, dat Landschapskollegium un de Landschapsdirekter.[1]
Landschapsversammlung
[ännern | Bornkood ännern]De Landschapsversammlung besteiht ut 49 ordentlich Liddmaaten, de vun de Kreisdaag vun de Landkreise Auerk, Leer un Wittmund as ok den Raat vun de Stadt Emden nah dat Verhältnis vun hör Inwahner to de Tall vun de Gesamtbevölkerung bestimmt wurrn. De Amtstiet vun de Liddmaaten entspreckt dorbi de vun de Wahlperiood vun de Kreisdaag in Neddersassen. Maximal dröfft twee Drüddel vun de ehrenamtlich Liddmaaten vun de Landschapsversammlung ok Liddmaat vun een vun de Kreisdaag oder den Stadtraat ween.[1] Dorto kommt söben Landschapsräte un de Landschapspräsident. Se kann de Verfaaten ännern un is doröver herut för de Finanzen toständig. Todem is se dat Organ, in de Grundsatzentscheeden, de Oostfreesland bedrapen, beslooten wurrn.[1]
De Landschapsversammlung kummt tweemal in't Johr tp ordentlich Tagungen in Auerk tosommen, vun de de Fröhjohrsversammlung um den Oll' Mai as Landrechnungsversammlung stattfinnen deiht. Buterordentliche Tagungen könnt dör den Landschapspräsidenten inberopen wurrn, wenn mindst een Drüddel vun de Liddmaaten vun de Landschapsversammlung dat wünscht.[1]
Landschapskollegium
[ännern | Bornkood ännern]Dat Landschapskollegium is böverste Deenstbehörde un höhgere Deenstvörgesetzter vun de Bedeensteten vun de Landschap as ok Deenstvörgesetzter vun den Landschapsdirekter. De besteiht ut söben Landschapsräten un den Landschapspräsidenten. De Landschapsräte wurrn vun de Landschapsversammlung up veer Johr mit twee-Drüddel-Mehrheit vun de anwesen Liddmaaten vun de Landschapsversammlung wählt. Luut Verfaaten moot dree Liddmaaten vun de Landschapsversammlung ut den Landkreis Aurich, twee ut den Landkreis Leer un jeweils een ut den Landkreis Wittmund un ut de Stadt Emden stammen. Dat Gremium sall mindst söss Mal in't Johr tosommentreden un hett de Upgaav, all Entscheeden vun de Landschapsversammlung vörtobereiten.[1]
Landschapspräsident un Landschafpdirektor
[ännern | Bornkood ännern]De Landschapspräsident wurrd vun de Landschapsversammlung mit 2/3-Mehrheit wählt. Sien Amtstiet bedrocht söss Johr.
De Landschapsdirektor bereit de Beslüsse vun dat Landschapskollegium vör un sett de Beslüsse vun de Landschapsversammlung un dat Landschapskollegiums um. Wiederhen is he mit de Führung vun de Geschäfte vun de loopen Verwalten betroot.
Historie
[ännern | Bornkood ännern]Middelöller
[ännern | Bornkood ännern]As Landschap hebbt sück normalerwies de Landstände (dat weern de geistliche, de adlige un de börgerlich Stand) in hör Gesamtheit betekent, de in dat latere Middelöller un in de öllere Neetiet de Bevölkerung gegenöver den Landsherren vertreden dee. In Oostfreesland leegen de Verhältnisse wat anners.
In Oostfreesland entwickel sück dör de 885 vun Karl den Dicken as Folg vun de Normannenbesiegen verleeht freesch Freiheit wiels dat hooch Middelöller kien Lehnsherrschap, Grundherrschap un Lieveegenschap. De Freesen weern free un hebbt sück bit in dat laat Middelöller sülvst regeert, mit wedderhaalt Tostimmen vun König un Riek. Dat ganze free Freesland hett sück dormals ut völ eenzelt Goen tosommensett, de as autonom buerlich Landsgemeenden ähnlich as de to glieker Tiet free börgerlich Stadtgemeenden verfaat weern. De hebbt as so nömmt Söben Seelande en losen Verbund bild, de as „Ganz Freesland“ (tota Frisia) blots in Notfällen an' Upstalsboom tosommentreden dee.
Wiels de Freesen utwärtig Landsherren vun sück feernhollen kunnen, kunnen se aber nich verhinnern, dat inheimisch Lokalgrötten, so nömmt Hööftlinge, in dat 13. Johrhunnert Herrschap över hör Genossenschapen wunnen. 1464 hett Kaiser Friedrich III. en vun disse Familien – de Cirksena – to Rieksgrafen maakt un hör sück över mehrere ööstliche Freeslande erstrecken Herrschap to en Rieksgrafschap in Oostfreesland. Disse Kaiseroorkunn versekert den Oostfreesen, dat all de Rechte un Freeheiten, de se siet Vörtieden harrn un vun de Vörgängers vun Friedrichs III. Vorgängern bestätigt kreegen hebbt, ok wiederhen hör Gültigkeit behollen sullen. Se is somit de Oorsprung vun de Oostfreesch Landschap.
Up hör Grundlaag hett sück denn de Oostfreesch Landschap to en Vertredenskörperschap von dree Ständen entwickelt, nu aber, statt mit en geistlichen, mit en völlig gliekberechtigten buerlichen Stand. Wiels den Nedderlannschen Freeheitskampf um 1600 hett de Oostfreesch Landschap hör Bedüüden gegenöver den Grafen utbaut. Ünner Vermiddeln vun de Generalstaaten (d. h. –ständen) kreeg se de Hoheit in de Gesettgeven, Stüerheven un Rechtspreken. Oostfreesland wurr somit en Ständestaat. Dormit weer de Landschap ehrder as de Fürst de Souverän in Oostfreesland.
An' 14. bzw. 24. Januar 1678 hett Kaiser Leopold I. de Landschap en eegen Wappen – dat Upstalsboomwappen – verleeht un hett dormit de besünnere hoheitliche Positschoon anerkennt. Somit kunn sück ok de Afsolutismus in Oostfreesland ni dörsetten.
Preußisch Tiet
[ännern | Bornkood ännern]Nah dat Utstarven vun de Fürstenfamilie Cirksena övernehmen 1744 de Preußen ünner Friedrich den Grooten as Fürsten de Herrschap in Oostfreesland. An de Rechte un Freeheiten vun de Oostfreesch Landschap sünd se aber nich rangahn, denn de Landschap weer maatgeven doran bedeeligt, dat de preußisch Kroon in den Fall vun dat Utstarven vun de Fürstenfamilie de Souveränität över Oostfreesland kriegen würr.
Napoleoonsch un hannobersche Tiet
[ännern | Bornkood ännern]Wiels de napoleoonsch Tiet weer Oostfreesland tonächst Deel vun dat Königriek Holland un denn för en körten Tiet franzöösch Provinz, un zwar as Departement Ems-Oriental (Osterems) 1810–1813. De Privilegien vun de Landschap wurrn buten Kraft sett bzw. ganz afschafft un eerst weer mit den Wiener Kongress 1815 restaureert. Oostfreesland wurr aber dat Königriek Hannober (un Grootbritannien) towiest un de nee Herren hebbt den Sünnerstatus vun Oostfreesland un sien Landschap buten vör laaten.
30 Johr lang hett de Landschap denn um hör Souveränität kämpt, bit man sück 1846 up en nee Verfaaten eenigen dee, de vun Ernst August ratifizeert wurr. De olt Freeheiten vun de Oostfreeschen Landschap wurrn dormit stark besneeden. Doran änner sück ok nichts, as Oostfreesland (ünner groot Pläsär vun de Bevölkerung) weer preußisch wurr. Dör Verfaatensännern vun 1867 bit 1910 wurrn de Rechte vun de Landschap bannig besneeden: Hör Mitwarken bi dat Gesettgeven wurr uphaben un mit dat Heven vun Stüern weer dat ok vörbi.
De eenzig Institutschonen, de se nu noch bedreev, weer un is de 754 vun Friedrich den Grooten begrünnd un hör överdragen Oostfreesch Landschaplich Brandkass. Van 1871 bit 1943 bedreev de Landschap denn noch de vun hör begrünnd Oostfreesch Sporkass. De wurr hör aber 1943 vun de Natschonalsozialisten enttrucken. Somit weer se blots noch in de Verwalten vun hör eegen Vermögen sülvständig. Dat Wohrnehmen vun kommunal Angelegenheiten hörr nich mehr to hör Upgavenberiek, womit en Tiet vun Trägheit in de Landschap anfung. In de Weimarer Tiet seech dat so ut, as wenn dat Enn' vun de Provinziallandschapen kommen, wat aber ok nich to en Schuuv vun de Aktivitäten vun de Landschap führen dee.
Natschonalsozialismus
[ännern | Bornkood ännern]Dat änner sück eerst dör de Machtövernahm dör de Natschonalsozialisten, de in Person vun den Böverpräsidenten in Hannober dat Uplösen vun de Landschapen stark wieder bedreven deen. De Goleitung in Ollnborg hull dorgegen an en Erhollen vun de Oostfreesch Landschap fast, doch dorbi aber an en Ümwanneln in en Institutschoon för (natschonalsozialistische) kulturelle Zwecke. De Oostfreesch Landschap hett sück dorgegen nich wehrt, wull se doch ünner all Umständen bestahn blieven. Vun Wedderstandsrecht un frieesch Freeheit, as se an dat Enn' vun dat 16. Johrhunnert formuleert un mobilissert wurrn weer, bleev nichts mehr. De Nazifizeeren vun de Landschap fung an un funn 1942 ehr Hööchpunkt in en kumplett nee Verfaaten, de de Landstände sülvst beslooten harrn.
In disse Verfaaten wurr dat Führerprinzip adapteert un Beropensverfohren as ok dat Ehrenamt inführt. Jetzt kreegen aber ok breet Bevölkerungskrinken en Mögelkeit to Mitarbeit, denn Vörslääg för dat Beropen vun de Liddmaaten vun de Landschapsversammlung kunnen nich blots vun de oostfreeschen Deenststäen vun de NSDAP as ok vun de Gemeenden, Städer un Landkreisen, sonner ok vun de oostfreesch Heimatvereens un all Oostfreesen maakt wurrn, womit de Grundstock för de Institutschonaliseeren un Professionaliseeren vun de landschaplich Kulturarbeit dör dat Schaffen vun Inrichtungen un Herantrecken vun Facklüüd leggt wurr. De Inbinnen vun de Oostfreesch Landschap in de Natschonalsozialistisch Herrschap weer utpräägter as annerswo.
1945 bit hüüd
[ännern | Bornkood ännern].svg)
Nah 1945 hett ok de Oostfreesch landschap hör „Stünn Null“ beleevt. In de Wirren vun de Nahkriegstiet stunnen sück in' Wesentlichen twee Standpunkte gegenöver: Entweder man wurr to en (unpolitisch) kulturell Heimatbewegene oder Deel vun en nee Staatswesen in Form vun en Bezirksdag tüschen Kreisdag un Landdag. De nee neddersassisch Landsverfaaten harr denn aber kien Bezirksdaag vörsehn. As Reaktschoon darup hebbt vör allen konservative Kräfte verlangt, de Landschap in en Oord „Oostfreeschen Heimatbund“ to wanneln, de de toletzt 1942 formuleert Förderung vun de kulturellen Belange vun Oostfreesland un vun de Freesen fortsetten dee.
Anner Kreise dorgegen wullen de historsche, elementare Verbinnen vun de Landschap mit den Staat nich eenfack so upgeven un hebbt dorin en gooden Ansatz för en nee Anfang sehn. So full de Entscheeden togunsten vun en Kompromiss, de todem nah den Verlust vun de Sporkasse de Brandkass wiederhen in de Obhut vun de Landschap leet. Wesentlich weer, dat de Oostfreesche Landschap jetzt demokraatsch legitimeert un parlamentarisch organiseert wurde. An Stäe vun de Stände sünd denn Rebeetskörperschapen treden, namentlich de oostfreesischen Kreisdaag un de Raat vun de Stadt Emden, de de 49 ordentlich Liddmaaten vun de Landschapsversammlung wählen.
Siether is de Oostfreesch Landschap en unafhängig Sülvstverwaltenskörper, en autonom Kulturparlament, dat dör Artikel 72 vun de Neddersassisch Verfaaten in sien Bestand as ok in sien Organisatschoon un hör Upgaven schuult is. De Verfaaten gifft doröver herut den Staat as den kommunalen Rebeetskörperschapen dormit vör, all dat to ünnerlaaten, wat de autonome un sülvstverantwortliche Arbeit vun de Landschap beinträchtigen kunn, se hebbt disse völmehr to ünnerstütten un to fördern.
Hööftupgaav is de heimatbunnen Kulturpleeg, un insbesünnere wo un wu se de nich blots befördern, sonnern ok sülvst bedrieven sull, wurr konkret fastleggt. Dat weern de Upgavenrebeeden Familienforschung, Wetenschap un Schriftdom, Kunst un Kunsthandwark, Natuurkunn un Natuurschuul, Volkskunn un Bruukdomspleeg, Museen, Bökereen un Archive, Baupleeg un Gedenkstäen. Tonächst hett man disse Arbeiten all ehrenamtlich maakt, is dormit aber bald an Grenzen stött. 1956 hett man dorher den eersten Wetenschapler instellt. 1960 weer de Landschap ok togänglich för Nicht-Oostfreesen, de nu ok – sofern se siet teihn Johren in Oostfreesland leeven deen – in de Landschapsversammlung wählt wurrn kunnen.
Ännert Rahmenbedingungen hebbt later to en Överarbeiten vun de Verfaaten führt. As Upgaven un Teelen wurrn jetzt blots noch allgemeen de Kultur, Wetenschap un Bildung formuleert. De Heimatvereens sünd as vörslagsberechtigte Organisatschonen nich langer besünners hervörhaben, un in de Landschapsversammlung kann nu jeder, de to en kommunale Vertredenskörperschap wählbor is, wählt wurrn.
Dormit hett sück de Landschap endgültig to en regionaal Parlament un to en echte Repräsentanz vun de gesamte Bevölkerung vun Oostfreesland wannelt. Nich blots de historsch Landschap mit hör hoheitlich Vörrechte unhör buerlich Ständekurie weer singulär, sonnern ok de moderne is dat mit disse Struktur un Funktschoon.
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]Enkeld Nahwiesen
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ a b c d e f g h i j k ostfriesischelandschaft.de: Verfassung der Ostfriesischen Landschaft, ansehn an' 14. Februar 2012.
- ↑ Ostfriesische Landeschaft: Vom ständischen Landtag zum regionalen Kulturparlament, afropen an' 2. November 2011.
- ↑ ostfriesischelandschaft.de: Geschichte der Ostfriesischen Landschaft
Bruunswieksche Landschop | Landschop von de Hartogdömer Bremen un Veern | Eemslandsche Landschop | Calenberg-Grubenhagensche Landschop | Landschopsverband Hameln-Purmunt | Regionaalverband Harz | Landschopsverband Hilmssen | Landschop von dat fröhere Förstendom Hilmssen | Heien-Deefholtsche Landschop | Lümbörgschen Landschopsverband | Landschop von dat vörmalige Förstendom Lümborg | Ollnbörgsche Landschop | Landschop von dat fröhere Förstendom Ossenbrügge | Landschopsverband Ossenbrügger Land | Landschap van Oostfreesland | Schaumborger Landschop | Landschopsverband Stood | Landschopsverband Süüdneddersassen | Landschopsverband Werser-Hunte