Naams vun Asteroiden un Kometen
De Naams vun Asteroiden un Kometen warrt in en Verfohren fastleggt, dat ut twee Stopen besteiht: Warrt so en Himmelskörper opdeckt, kriggt he toeerst en vörlöpigen Naam, de ut Tallen un Bookstaven besteiht. Disse Naam bargt normalerwies dat Datum vun’t Opdecken un en Kombinatschoon, de vun de Internatschonalen Astronoomschen Union (IAU) fastleggt is. Eerst wenn de Ümloopbahn vun en ne’en Asteroid nipp un nau bekannt un vun unafhangige Beobachters bestätigt worrn is, dröff de Opdecker en Naam vör dat Objekt vörslahn. De IAU vergifft den offiziell den Naam ünner Beachten vun verschedene Kriterien. Kometen warrt dorgegen jümmer na jemehrn Opdecker nöömt.
Vörlöpige Naams
[ännern | Bornkood ännern]Dat Schema, wona de vörlöpigen Naams billt warrt, baseert op öllere Systemen un sünd na un na verbetert worrn. Öllere Beteken passt dormit aver to de ne’eren.
Tosamensetten
[ännern | Bornkood ännern]De vörlöpige Naam vun en nee opdeckten Komeet oder Asteroid warrt vun de IAU na dat Opdeckdatum op Grundlaag vun disse Bestanddelen fastleggt:
- Dat Johr vun’t Beobachten
- En Leerteken
- En Bookstaav, de den Halfmaand vun’t Opdecken betekent: vun’n 1. bit 15. Januar ist dat dat A, vun’n 16. Januar an en B un so wieter, bit opletzt de tweete Dezemberhälft mit en Y ophöört. Dat I warrt dorbi översprungen.
- En Tall bi Kometen oder en tweeten Bookstaav bi Asteroiden to’n Dörtellen vun ne’e Opdecken in den Halfmaand. Bi Kometen warrt eenfack jümmer en Tall hoochtellt, bi Asteroiden warrt dorgegen dat Alphabet jümmer wedder vun A bit Z dörgahn (ok hier warrt dat I utlaten), wobi de Tall vun’n Dörloop vun’t Alphabet mit en deepstellte Tall angeven warrt. Bi den eersten Dörgang warrt keen Tall anhangt, De Index 1 steiht also för den tweeten Dörgang. Faken warrt de Tall aver ok normal anhangt, ahn ehr deeptostellen.
- Bi Kometen warrt butendem noch en wieteren Bookstaven mit en Schraagstreek dorachter an’n Anfang stellt, wenn de Bahnelementen nauer bekannt sünd.
- Himmelskörpers, de toeerst vör en ASteroid hollen worrn sünd, sik later aver as Komeet rutstellt, behollt jemehr eerste Beteken, kriegt aver later den för Kometen tyypschen Bookstaven vöranstellt.
Tabellaarsch Bookstavenkood vun’n Naam:
| eerste Hälft vun’n Maand | A=Jan | C=Feb | E=Mär | G=Apr | J=Mai | L=Jun | N=Jul | P=Aug | R=Sep | T=Okt | V=Nov | X=Dez |
| tweete Hälft vun’n Maand | B=Jan | D=Feb | F=Mär | H=Apr | K=Mai | M=Jun | O=Jul | Q=Aug | S=Sep | U=Okt | W=Nov | Y=Dez |
| I=warrt utlaten | Z=warrt nich bruukt | |||||||||||
| P | de Ümlooptiet is lütter as 200 Johren (Perioodsch Komeet) |
| C | de Ümlooptiet is grötter as 200 Johren |
| X | de Bahn geiht nich to bestimmen |
| D | Perioodsch Komeet, de verloren gahn oder ut’nannerfallen is |
| A | Nadräglich is faststellt worrn, dat de Asteroid egentlich en Komeet is |
Bispelen
[ännern | Bornkood ännern]| Vörlöpige Naams för Asteroiden | ||||||
| Bahn ( A ) |
Schraagstreek ( / ) |
Johr vun’t Beobachten |
Leer- teken |
Halfmaand (A-Z ahn I) |
Opdecktall (A-Z ahn I) |
Dörloop (deepstellt: 1 = 2. Dörloop usw.) |
| wenn doch en Komeet | ||||||
In’t Johr 2004 is also anfungen mit’n 1. Januar de eerste Asteroid as 2004 AA betekent worrn. Dit Schema lööpt dör bit 2004 AZ un geiht denn mit 2004 AA1 wieter. Dat warrt so lang wieterlopen laten, bit na UTC de 16. Januar anfangt. Denn wesselt de eerste Bookstaav un de nächste nee opdeckte Asteroid kriggt de Beteken 2004 BA.
De Asteroid, de intwüschen ünner den offiziellen Naam (90377) Sedna bekannt is, haarr to ’n Bispeel de vörlöpige Beteken 2003 VB12. Dormit weer de Asteroid in de eersten Hälft vun’n November 2003 opdeckt un weer de 302. Asteroid, de in disse Maandhälft opdeckt weer (2 + 12·25 = 302).
| Vörlöpige Naams för Kometen | |||||
| Bahn P C X D |
Schragstreek / |
Johr vun’t Beobachten |
Leer- teken |
Halfmaand (A-Z ahn I) |
Opdecktall |
Ne’e Kometen warrt jüst so nöömt: 2004 A1 is de eerste Komeet, de in’n Tietruum vun’n 1. bit 15. Januar 2004 opdeckt worrn is, 2004 A2 is de tweete, usw.
To’n Bispeel warrt de Komeet Hyakutake ok ünner de Beteken C/1996 B2 list. Hyakutake weer also de tweete Komeet, de in de tweeten Hälft vun’n Januar 1996 opdeckt worrn is. Dat C wiest an, dat sien Ümlooptiet grötter as 200 Johren is.
Duersome Naams
[ännern | Bornkood ännern]Asteroiden
[ännern | Bornkood ännern]De Naams vun Asteroiden sett sik tosamen ut en vöranstellte Tall, de in Klammern steiht, un en Naam. Fröher hett de Tall angeven, an wovun Steed in de Reeg de Himmelskörpoer opdeckt worrn is. Vundaag is dat en rein numerische Tellform, de vergeven warrt, wenn de Bahn vun den Asteroid nau noog bekannt is, dat man em to jeedeen Tiet wedder opfinnen kann. Dat kann ok eerst Johren na sien egentlich Opdecken wesen.
Teihn Johren lang nadem de Tall vergeven worrn is hett de Opdecker dat Recht, för den Asteroid en Naam vörtoslahn. De mutt denn aver noch dör en Komisschoon vun de IAU bestätigt warrn, vunwegen dat dat Richtlienen gifft för’t Nömen vun astronoomsche Objekten. Dorüm gifft gat hüüt en bannig grote Tall vun Asteroiden, de al en Tall hebbt aver noch keen Naam.
De eerste Asteroid weer 1801 vun Giuseppe Piazzi an de Steernwacht in Palermo opdeckt. He hett den Asteroid den Naam Ceres Ferdinandea geven, na de röömsche Göddin Ceres as Schuulpatroonsche vun Sizilien. Mit den tweeten Naam wull Piazzi den König Ferdinand IV. ehren, de över Neapel un Sizilien herrschen de. Dorför harr de internatschonale Forschergemeenschop aver nich veel över, so dta de tweete Naamsdeel wegfallen is. Offiziell heet de hüütige Dwargplanet also (1) Ceres.
Disse Nomenklatur is bi de wieteren Opdecken övernahmen worrn un de Asteroiden weern wieter na röömsche un greeksche Gödder nöömt, as to’n Bispeel (2) Pallas, (3) Juno, (4) Vesta un so wieter. Toeerst weer dat ok begäng, dat Asteroiden jümmer Fronsnaams kregen hebbt. Dat eerste mol weer dorvun afweken bi den Asteroiden (334) Chicago.
Mit tonehmen Tall vun opdeckte Asteroiden harrn de Astronomen een Dag denn keen mytholoogsche Naams mehr praat. So weer dat toeerst begäng, de Naams vun de Ehfroens vun de Opdeckers to nehmen, oder Naams to Ehren vun histoorsche Persönlichkeiten oder Personen vun’t apentliche Leven, vun Städer oder Märkenfiguren to nehmen. Bispelen dorför sünd (21) Lutetia, (1773) Rumpelstilz, (5535) Annefrank oder (17744) Jodiefoster. Dorbi sünd mit de Tiet ok snaaksche Naam vergeven worrn, as to’n Bispeel bi’n Asteroid (1372) Haremari, de to Ehren vun de Mitarbeitersches vun’t Astronoomsche Rekeninstitut in Heidelbarg nöömt weer, as „Harem vun’t ARI“. As snaaksch gellt ok de Asteroid (2309) Mr. Spock, de nich na de Figur ut Star Trek nöömt is, man na de Huuskatt vun den Opdecker. Dat hett dorto föhrt, dat de IAU Naams vun Huusdeerten för nich wünscht verkloort hett.
As 2006 de ne’e Objektklass vun de Dwargplaneten inföhrt worrn is, hett (1) Ceres sien Beteken bibehollen. De ne’en Objekten, de in disse Klass fallt, hebbt nun ok Tallen dorto kregen, as dat bi de Asteroiden begäng is. So heet de fröhere Planet Pluto vundaag offiziell (134340) Pluto.
Kometen
[ännern | Bornkood ännern]Bi Kometen is dat begäng, jem na jemehrn Opdecker to nömen. To’n Bispeel is de Komeet Shoemaker-Levy 9 de negente Komeet de vun Eugene un Carolyn Shoemaker tosamen mit David H. Levy opdeckt worrn is. Bi eenige vun de perioodschen Kometen kann dat ok wesen, dat se den Naam vun den Astronom hebbt, de as eerste jemehr Bahn berekent hett, so as de bekannte Komeet 1P/Halley. De is na Edmond Halley nöömt, de as eerste faststellt hett, dat en poor vun de beobachten Kometen in verleden Tieten in regelmatige Afstännen weern un to en Kometen höört, de all 76 Johren torüchkummt.
Dör systemaatsche automatiseerte Himmelssöken – vör allen na de mööglicherwies gefährlichen Eerdbahnkrüzers – warrt blangen vele Asteroiden ok vele ne’e Kometen mit disse Programmen opdeckt. Faken kriegt disse Objekten jemehrn vörlöpigen Naam denn in Klammern den Naam vun de Beobachtergrupp bistellt. Ne’e Kometen, de vun dat Söökprogramm LINEAR funnen worrn sünd, kriegt to’n Bispeel tomeist den Namensdeel ‚LINEAR‘. Wenn de Komeet togliek vun annere Opdeckers oder Gruppen funnen worrn is, kann dat ok kombineert warrn.
Kortperioodsche Kometen, bi de faststeiht is, dat se to disse Klass tellt, kriegt en duersome Tall vöranstellt, de hoochtellt warrt. So is to’n Bispeel 2P/Encke – na Halley – de tweete vun to Tiet (Stand: Februar 2013) 278 Kometen, de so en duersome Tall kregen hett.
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]- IAU Committee on Small Body Nomenclature (engelsch)
- Minor Planet Designations (Minor Planet Center, engelsch)
- How Are Minor Planets Named? (Minor Planet Center, engelsch)
- Cometary Designation System (Minor Planet Center, engelsch)
- Minor Planet Names (engelsch)
- Periodic Comet Numbers (Minor Planet Center, engelsch)